نماد حیوانی شیر در مذهب و اساطیر ایران باستان و ادبیات منظوم فارسی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 55، مهر 1399، صفحه 439-456   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مژگان نیکویی¹؛ علیرضا قوجه زاده²؛ معصومه خدادادی مهابادی²

¹دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

²استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

چکیده

در ادبیات هر قومی شگردهای مختلفی برای جلب توجه خواننده و تأثیرگذاری بجا به کار گرفته می‌شود. یکی از این شیوه‌های ادبی کاربرد نماد و سمبل در متون نظم است تا نویسنده با زبانی نمادین و غیر مستقیم هدف مورد نظر خود را به خواننده انتقال دهد. استفاده از نماد حیوانات یکی از این موارد است که به شکل گسترده برای بیان مطلبی و توجیه هدفی و یا القای باوری خاص به کار برده می‌شود. در این مقاله به بررسی نماد حیوانی شیر می‌پردازیم. تا کنون نماد شیر در تاریخ و هنر و ادبیات مورد پژوهش واقع شده است؛ اما وجوه عرفانی و دینی این نماد کم‌تر مورد توجه واقع شده است. هدف مقاله حاضر بررسی این نماد از وجوه دینی و عرفانی و ادبی می‌باشد، تا با تکیه بر یافته‌های علمی بتوان خواننده را به درک درستی از نمادهای حیوانی شیر رهنمون شد.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ قرآن؛ ادبیات منظوم؛ شیر

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

اسدی طوسی. 1389ش، گرشاسب نامه، تصحیح: حبیب یغمایی، ویراستار: پرویز یغمایی، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.

تسلیمی، علی. 1391ش، رباعی‌های خیام و نظریه کمیّت زمان، چاپ نخست، تهران: کتاب آمه.

حافظ، شمس الدین محمد. 1382ش، دیوان حافظ، به اهتمام علامه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، چاپ سوم، تهران: انتشارات زوّار.

رودکی. 1391ش، دیوان رودکی، توضیح و نقد و تحلیل اشعار: کامل احمدنژاد، ویراستار: محمد نجاری، سیاوش مرشدی، چاپ اول، تهران: کتاب آمه.

سعدی. 1375ش، بوستان سعدی، تصحیح و توضیح: غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

شاه نعمت الله ولی. 1393ش، دیوان اشعار، مصحح: عزیز الله علیزاده، چاپ اول، تهران: انتشارات فردوس.

عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد. 1386ش، منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، چاپ بیست و چهارم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

فردوسی. 1390ش، شاهنامه، چاپ پنجم، تهران: انتشارات هرمس.

مولوی، جلال الدین محمد بن محمد. 1396ش، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الف. نیکلسون، چاپ هفتم، تهران: انتشارات هرمس.

نظامی گنجه‌ای. 1376ش، مخزن الأسرار، تصحیح و حواشی: حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دوم، تهران: نشر قطره.

 

مقالات

رشیدی، هدایت. بهار و تابستان1392ش، «نمادهای جاندار در قرآن»، مجله مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، سال چهل و پنجم، شماره پیاپی90، صص 88-65.

فاتحی، سیّدحسن و مرتضی قائمی، بی بی راحیل سنسبلی. 1395ش، «یادکرد حیوانات در نهج‌البلاغه؛ کارکرد حقیقی و تصویرآفرینی هنری»، دوفصلنامه علمی پژوهشی کتاب قیّم، سال ششم، شماره چهاردهم.