رضا قلی میرزا و سنت‌گرایی بازتابی

پژوهش نامه تاریخ

دوره 15، شماره 57، اسفند 1398

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

کرامت اله راسخ^*

هیئت علمی

چکیده

هدف مقاله بررسی امکان کاربرد مفهوم «سنت گرایی بازتابی» با مطالعه سفرنامه رضا قلی میرزا است. منظور از سنت‌گرایی بازتابی واکنش سنت در ایران در مقابل خود سنت ناشی از برخورد با مدرنیسم غربی است. روش تحقیق کتاب‌خانه‌ای و با استفاده از اسناد تاریخی انجام شد. فتحعلی شاه جمادی الثانی 1250ق 1834 از دنیا رفت. پس از مرگ او بین فرزندانش در باره جانشینی او اختلاف افتاد. حسینعلی میرزا فرمانروای فارس جانشین محمد میرزا فرزند عباس میرزا را نپذیرفت و با نام «علی شاه» خود را «پادشاه» خواند. محمدشاه به شیراز لشگر کشی کرد، او را دستگیر و به تهران فرستاد. حسینعلی میرزا یک سال بعد ربیع‌الاول 1251ق (1835) در تهران از دنیا رفت. فرزندان او رضا قلی میرزا، تیمور میرزا و نجف قلی میرزا فرار کردند و به عراق رفتند و از راه سوریه و لبنان عازم انگلستان شدند. آن‌ها یک سال در انگلستان ماندند و جمادی‌الاول 1252 ق (3 سپتامبر 1836) از لندن خارج و از راه فرانسه، بلژیک، بایرن، پروس، اتریش و عثمانی محرم 1253ق (11 آوریل 1837) به بغداد رسیدند. رضا قلی میرزا تجربه این سفر را در سفرنامه‌ای نوشته است. سفرنامه رضا قلی میرزا را در چند محور بررسی می‌کنیم: 1) مناسبات اجتماعی و سیاسی انگلستان؛ 2) انگلیسی‌ها از دیدگاه او؛ 3) در باره و خود زندگی‌نامه او.

کلیدواژه‌ها

«سنت‌گرایی بازتابی»؛ «سفرنامه»؛ «رضا قلی میرزا»؛ «سلسله قاجار»

مراجع