بازخوانی فرضیه ثبوت با فرضیه تکامل انواع و ارتباط آن با رویکرد قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 11، شماره 43، مهر 1399، صفحه 137-162   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حمید رضانیا

استادیار دانشگاه جامعة المصطفی

چکیده

تبیین رابطه علم و دین نزد بسیاری از اندیشمندان از اهمیت خاصی برخوردار است؛ گرچه بسیاری از نزاع‌ها فقط دامنگیر مسیحیت است، ولی پاره‌ای از دستاوردهای علمی باورهای مشترک سایر ادیان را نیز به چالش خوانده است. مانند مدعیات داروین درباره خلقت انسان که منشأ او را نه از خاک، بلکه از حیوان انسان‌نما می‌داند و تقریباً فرایند خلقت را کاملاً به شکلی دیگر تقسیر می‌نماید می‌تواند چالشی برای ادیان آسمانی محسوب گردد. متأسفانه تا کنون تحقیق جامعی درباره نظر قرآن نسبت به نحوه خلقت موجودات زنده نشده است؛ تا معلوم شود که آیا قرآن، خلقت را دفعی می‌داند یا تدریجی و تکاملی؟ در این مقاله- به فراخور مجال- به تبیین فرضیه تکامل انواع و نقد اصول و تعارضاتی که بین علم و دین از فرضیه داروین و پیروانش گمان شده است و راه حل ارائه شده برای رفع تعارض آن با تکیه بر دیدگاه صاحبنظران پرداخته شده است به هر شکل مسأله تعارض علم و دین با پیدایش داروینیسم صور مختلفی گرفت که پژوهشگران در آن تأملات گوناگونی دارند در این میان مدعای این نوشتار آن است که اثبات یا عدم اثبات آن را نمی‌توان با قاطعیت به قرآن نسبت داد.

کلیدواژه‌ها

نقد؛ داروین؛ تکامل انواع؛ قرآن؛ انسان

مراجع

قرآن کریم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، چاپ سوم، ج5، بیروت: دار صادر.

بار بور، ایان. 1379ش، علم و دین، ترجمه خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

بار بور، ایان. 1392ش، دین و علم، ترجمه پیروز فطورچی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

باولر، پیتر. 1380ش، چارلز داروین و میراث او، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.

بسام، دفضع. 1983م، الکون والإنسان بین العلم والقرآن، دمشق: مطبعة الشام.

پاک نژاد، 1360ش، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

ربانی گلپایگانی. 1392ش عقل و دین، قم، نشر رائد.

ربانی گلپایگانی. 1392ش، علم و دین، جزوه درسی.

رضا، رشید. بی تا، تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفه.

رضایی اصفهانی، ‏محمد علی. 1375ش، رابطه علم و دین، قم: انتشارات اسوه.

رضایی اصفهانی، ‏محمد علی. 1381ش، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت: نشر کتاب مبین.

سبحانی، جعفر. 1386ش، مدخل مسائل جدید در علم کلام، ج1، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق(ع).

سبحانی،جعفر. 1390ش، داروینیسم یا تکامل انواع، چاپ 2، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق(ع).

صدرالدین، محمد بن ابراهیم. 1998م، تفسیر القرآن الکریم، چاپ اول، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

طباطبایی، محمد حسین. 1348ش، شیعه در اسلام، قم: دار التبیلغ اسلامی.

عساکره، حسین. 1384ش، مبانی جغرافیای زیستی، زنجان: دانشگاه زنجان.

کاپلستون، فردریک. 1368ش، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

مجلسی، محمدباقر. 1983م، بحار الأنوار، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث ‏العربی.

محمد فارس، برکات. 1939م، المرشد الی آیات القرآن الکریم، چاپ سوم، دمشق: المکتبة الهاشمیة.

مشکینی، علی. بی تا، تکامل در قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1375ش، شرح اسفار، ج8، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1384ش، آموزش عقاید، چاپ هفدهم، بی جا: نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1393ش، معارف قرآن، چاپ7، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مصطفی، محمود. 1999م، القرآن، محاولة لفهم عصری، بی جا: دار النشر.

مطهری، مرتضی. 1356ش، علل گرایش به مادیگری، تهران: صدرا.

مطهری، مرتضی. 1392ش، مجموعه آثار، ج 4، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1364ش، قرآن و آخرین پیامبر، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نصر، سیدحسین. 1379ش، انسان و طبیعت(بحران معنوی انسان متجدد)، ترجمه عبدالرحیم گواهی، بی جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

واتسن و دیگران. 1376ش، روح و دانش جدید، ترجمه محمدرضا غفاری، چاپ اول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

واگنر، رابرت. 1390ش، برگزیده افکار راسل، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

کتب انگلیسی

Edwards ,Paul,(ed) "The Encyclopedia of Philosophy " ,USA, Mc Millan, Inc,1967.

Religion and Science ,A philosophical approach ,Dr.Hamid Rezania, Concept publisher,India ,2012

Barbour, Ian Graeme, Issues In Science and Religion, Harper Torch books, New York, 1971.

King Winston, Encyclopedia of Religion, The University of Chicago Press 1990.

Darwin Charles, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University Press, 1964.

The American Heritage Dictionary of the English Language) Bookshelf98 (دائرة المعارف

 

مقالات

حامدی، عفیفه. زمستان 1392ش، «جاودانگی نفس در اسلام با تأکید بر آیات قرآنی»، مجله مطالعات قرآنی، مقاله 2، دوره 4، شماره 16.

رضانیا شیرازی، حمید. بهار 1394ش، «واکاوی مناسبات علم و دین در نگاه هانس کونگ»، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی- کلامی.

رضانیا شیرازی، حمید. زمستان 1396ش، «قرآن و نظریه فرگشت ارزیابی نظریه کلارک بر پایه دیدگاه علامه طباطبایی و استاد جوادی آملی»، فصلنامه علوم قرآن و تفسیر معارج.

سروش، عبدالکریم. ۱۳۷۵ش، «علم چیست، فلسفه چیست»، نشریه حکمت.