معناشناسی مرگ جاهلیت در حدیث معرفت امام با تأکید بر آیات قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 11، شماره 43، مهر 1399، صفحه 183-198   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسن شجاع بهار

دکترای الهیات، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

چکیده

در هندسه معرفتی شیعیان، شناخت امام، از اهمیتی ویژه برخوردار است. چون معنا و مفهوم امام نزد شیعه، همان انسان کاملی است که واسطه فیض الهی است، و با برقراری ارتباط با امام راستین است که می‌توان شناخت صحیحی از خدا و دیگر مبانی اعتقادی کسب نمود. از این جهت است که در حدیث معرفت امام، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «اگر کسی بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است». حدیث معرفت امام، از جمله احادیث متواتر و معتبر بین شیعه و اهل سنت است. این حدیث از جهات مختلف مورد توجه نویسندگان قرار گرفته است. اما یک سؤال قابل توجه است که منظور از مرگ جاهلی چیست؟ به نظر نگارنده بی تردید، حدیث معرفت و روایات مشابه، اهمیت و ضرورت امامت و ولایت را بیان می‏کند و نمی‌توان کسانی را که صرفاً غیر عارف به امام زمانشان هستند، تکفیر نمود.

کلیدواژه‌ها

حدیث معرفت؛ مرگ جاهلی؛ امام؛ تکفیر

مراجع

ابن ابی الحدید. 1383ش‏، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی‏.

ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین. 1405ق، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، چاپ اول، قم: دار سید الشهداء للنشر.

ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. 1367ش‏، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، محقق/ مصحح: محمود محمد طناحی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.‏

ابن حجر. بی تا، فتح الباری، الطبعة الثانیة، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.

ابن حنبل، الإمام أحمد. بی تا، مسند أحمد، بیروت: دار صادر.

ابن شهر آشوب. 1379ق، مناقب آل أبی طالب، چاپ اول، قم: علامه.‏

ابن فارس، أحمد. 1404ق‏، معجم مقاییس اللغة، محقق/ مصحح: عبد السلام محمد هارون، چاپ اول، بی جا: مکتب الاعلام الاسلامی.‏

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق‏، لسان العرب‏، محقق/ مصحح: جمال الدین میر دامادی، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر‏.

ابن میثم البحرانی. تابستان 1362ش، شرح نهج البلاغة، ‌تحقیق: عده‌ای از دانشمندان، چاپ اول، قم: مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی.

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق: دکتر محمد جعفر یاحقی- دکتر محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

أحمدی میانجی. رجب المرجب 1416ق، مواقف الشیعة، الطبعة الأولی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.

امام خمینی. 1427ق/ 1385ش، کتاب الطهارة(ط.ج(، تحقیق مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، الطبعة الثانیة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.

الإمام یحیی بن الحسین. بی تا، الأحکام، تحقیق: أبو الحسن علی بن أحمد بن أبی حریصة، الطبعة الأولی، بی جا: بی نا.

آیت الله الخوئی. 1418ق/ 1997م، صراط النجاة، تعلیق المیرزا التبریزی، الطبعة الأولی، بی جا: بی نا.

بستانی، فؤاد افرام. 1375ش‏، فرهنگ ابجدی‏، مترجم: رضا مهیار، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسـلامی‏.

حکیم، سید محسن. 1404ق، مستمسک العروة، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد. 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، محقق/ مصحح: صفوان عدنان داوودی، الطبعة الأولی، بیروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامیة.‏

سبحانی، جعفر. 1421ق، أضواء علی عقائد الشیعة الإمامیة، قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).

شریف الرضی، محمد بن حسین. 1414ق، نهج البلاغة(للصبحی صالح)، چاپ اول، بی جا: هجرت.‏

شیخ الأنصاری. بی تا. کتاب الطهارة(ط.ق)، بی جا: مؤسسة آل البیت(ع) للطباعة والنشر.

شیخ طوسی. 1382ش، تلخیص الشافی، چاپ اول، قم: انتشارات المحبین‏‏.

شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ق، الإفصاح فی الإمامة، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.

شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ق‏، المقنعة، چاپ اول، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.‏

صاحب بن عباد. 1414ق‏، المحیط فی اللغة، محقق/ مصحح: محمد حسن آل یاسین، بیروت: عالم الکتاب.

طریحی، فخر الدین بن محمد. ‏1375ش، مجمع البحرین، محقق/ مصحح: احمد حسینی اشکوری، چاپ سوم، تهران: مرتضوی.‏

عده‌ای از علما. 1363ش، الأصول الستة عشر، چاپ اول، قم: دار الشبستری للمطبوعات‏.

علامه مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق/ 1983م، بحار الأنوار، تحقیق: یحیی العابدی الزنجانی، الطبعة الثانیة، بیروت: مؤسسة الوفاء.

العینی، بی تا، عمدة القارئ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

فراهیدی، خلیل بن أحمد. 1409ق، کتاب العین‏، چاپ دوم، قم: نشر هجرت‏.

کاشف الغطاء، محمد حسین. 1413ق، أصل الشیعة وأصولها، الطبعة الرابعة، بیروت: مؤسسة الأعلمی.

کلینی، محمد بن یعقوب‏. 1407ق، الکافی(ط- الإسلامیة)، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.‏

مولی صالح مازندرانی. 1388ق، شرح أصول الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة. ‏

نجفی، محمد حسن. 1365ش، جواهر الکلام، تحقیق وتعلیق: الشیخ عباس القوچانی، الطبعة الثانیة، طهران: دار الکتب الإسلامیة.

نیشابوری، مسلم. بی تا، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.

 

مقالات

رفیعی، علی و حسن عبداللهی. زمستان 1393 ش، «معناشناسی واژه جهل در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال پنجم، شماره 20.