بررسی مبانی عدالت در جرایم موجب حد از منظر آیات و روایات

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 11، شماره 43، مهر 1399، صفحه 199-219   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه شوری؛ فیصل شریفی پور

مربی، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این مقاله سعی می‌کند با تحقیق در آیات، روایات، دلیل عقلی و بناء عقلا راهکار مناسب جهت حل شبهات مطرح شده ارائه نماید. با توجه به اینکه احکام دائر مدار مصلحت و مفسده می‌باشند، پیش بینی جرایم موجب حد الزامی می‌باشد، زیرا نقش مجازات‌ها، حفظ اعتدال فرد و جامعه از طریق حفظ ارزش‌ها می‌باشد. ترجیح داشتن مصلحت نوعیه بر مصلحت شخصی، اهداف مجازات و عدالت کیفری اقتضا دارد که در حدود مانند تعزیرات، اوضاع و احوال، شرایط، زمان و مکان و ویژگی‌های هر یک از مجرمین در تعیین مجازات حدی به آن معنای گسترده تأثیرگذار نباشد و این موضوع با عدالت کیفری ناسازگار نیست بلکه عین عدالت است زیرا عدالت به معنای قرار دادن هر چیزی در محل خودش است. لذا ضرورت ندارد که رعایت عدالت در انواع جرایم با هم متشابه باشد؛ چراکه منظور از عدالتی که شارع مقدس به آن دستور داده است، مراعات حقوقی است که اسلام آن را به رسمیت می‌شناسد و منظور از پیراستگی از ظلم، دوری از پایمال نمودن حقوقی است که خداوند متعال آن‌ها را معتبر می­خواند.

کلیدواژه‌ها

مجازات؛ ادله استنباط؛ ارتکاز عقلی؛ مصلحت

مراجع

قرآن کریم. ترجمهمهدی فولادوند.

اسدی حلی، حسن بن یوسف. 1414ق، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، چاپ اول، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسن. 1409ق، کفایة الأصول، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

حر عاملی، محمّد بن حسن. 1409ق، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، ج24، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

حلی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهر. بی تا، شرح تجرید، چاپ اول، مشهد: کتابفروشی جعفری.

خلیل جر. 1372ش، فرهنگ لاروس، چاپ اول، ج2، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

سیاح، احمد. 1372ش، فرهنگ دانشگاهی، تهران: انتشارات اسلامی.

شاطبی، ابو اسحاق. بی تا، الموفقات، چاپ دوم، ج2، بیروت: دار الترجمه.

شیخ صدوق. 1403ق، علل الشرایع، چاپ دوم، ج2، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

صدر، محمّدباقر. 1423ق، دروس فی علم الأصول، الحلقة الثانیة، چاپ اول، ج1، قم: مجمع الفکر الاسلامی.

صدوق. ابو جعفر محمّد بن یعقوب کلینی. 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، ج1و 7، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

طباطبایی، محمد حسین. 1973م، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، ج13، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.

عاملی، محمّد بن مکی. 1410ق، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، چاپ اول، بیروت- لبنان: دار التراث- دار الاسلامیه.

غزالی، ابو حامد محمد. 1324ش، المستصفی من علم الأصول، چاپ سوم، مصر: المطبعة الأمیریة.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار، چاپ اول، ج6، بیروت: مؤسسه الوفا.

مظفر، محمّدرضا. 1387ش، اصول الفقه، چاپ پنجم، ج2، قم: بوستان کتاب.

موسوی بغدادی، علی بن حسین. 1415ق، رساله شریف المرتضی، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

موسوی خمینی، سیّد روح الله. بی تا، تحریر الوسیلة، چاپ اول، ج2، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.

نائینی، محمّد حسین. 1376ش، فوائد الأصول، چاپ اول، ج1 و 2، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

مقالات

آقابابائی بنی، اسماعیل. 1397ش، «اجرای علنی حدود از نظر فقه و قانون»، فقه، دوره 25، شماره 96، صص 11-129.

احمد­زاده، مصطفی. 1395ش، «شاخص­های کیفی عدالت از دیدگاه قرآن»، پژوهش­های قرآنی، دوره 21، شماره 81، صص 30-55.

زندی، محمد رضا و عدنان عمرانی­فر. 1396ش، «ممنوعیت یا مقبولیت تخفیف مجازات در جرایم مستوجب حد»، قضاوت، شماره 90، صص 33-50.

صالحی، مهدی و محمد جعفری هرندی. 1398ش، «مجازات بدنی در اسلام با نگاهی به آموزه­های قرآنی و چالش­های حقوق بشری»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال دهم، شماره 40، صص 59-92.