شرور طبیعی در حیات مادی از نظرگاه نهج البلاغه و شواهد قرآنی آن

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 11، شماره 43، مهر 1399، صفحه 301-317   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا کریمی¹؛ منوچهر قاسمی²

¹کارشناسی ارشد فلسفه دین، دانشگاه علامه طباطبایی

²دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

آدمی در برخورد با امور ناخوشایندی همچون درد، رنج، اندوه، بیماری و مرگ و انواع بلایا متوجه می­شود که دنیا و هستی پیش رویش آکنده از ناملایماتی است که می­تواند اندیشه او را هم مانند جسمش تحت تأثیر قرار دهد. فیلسوفان در برخورد با این امور ناخوشایند بوده که به اندیشه در باب شرور توجیه عقلانی آن برآمدند. در این زمینه آراء فراوانی از متفکران غربی و اسلامی وجود دارد، لیکن ما لازم دیدیم که به جست‌وجوی این مهم در اندیشه حضرت امیر المؤمنین(ع) در نهج البلاغه بپردازیم تا دریابیم مسأله شر که به عنوان یکی از دستاویزهای ملحدان از زبان بزرگان دینی همچون اسلام چه جایگاه و چه توجیهی دارد؟ در بادی امر باید توجه نمود که ایشان منکر وجود شرور طبیعی و مابعدالطبیعی نیستند بلکه آن را از اقتضائات دنیای مادی دانسته و به علاوه هیچ وجهی برای شرور اخلاقی قائل نمی‌باشند. در مورد شرور طبیعی و مابعدالطبیعی؛ باید گفت که بر اساس حکمت الهی وجود این شرور در عالم نیز، برای وصول به اهدافی است که از جمله آن می­توان به امتحانات و آزمایش­های الهی و پاک شدن از گناه اشاره کرد. تا بهتر بتواند خود را برای دنیای برقرار و جاوید آماده کند و بهشت را که عاری از زوال و اقسام شرور است برای خود برگزیند.

کلیدواژه‌ها

نهج البلاغه؛ مسأله شر؛ دنیا؛ مرگ؛ بهشت؛ شاهد قرآنی

مراجع

قرآن کریم.

آل صادق، محمدرضا و احمد وائلی و احمد فرج الله. 1366ش، یادنامه علامه شریف رضی، بی‌جا: پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

پترسون، مایکل و ویلیام هاسکر و بروس رایشنباخ و دیوید بازینجر. 1383ش، عقل و اعتقاد دینی. تهران: طرح نو.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1355ش، نهج البلاغه، ترجمه و شرح عزالدین جعفر بن شمس الدین آملی، بی جا: امور فرهنگی و اجتماعی آستان قدس رضوی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1366ش، نهج البلاغه، ترجمه اسدالله مبشری، جلد2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1375ش، نهج البلاغه، ترجمه و شرح میثم بن علی بن میثم، جلد2، مشهد: پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1378ش، تنبیه الغافلین، ترجمه ملافتح کاشانی، جلد2، تهران: انتشارات پیام حق.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1379ش، نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، تهران: انتشارات پیام آزادی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1379ش، نهج البلاغه، ترجمه سید کاظم ارفع، تهران: انتشارات فیض کاشانی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1394ش، نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. بی تا، ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج البلاغه، ترجمه محمدرضا آشتیانی و محمدجعفر امامی، جلد2، قم: انتشارات مطبوعاتی هدف.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2 و10و 14، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

قرشی بنایی، سیداکبر. 1377ش، مفردات نهج البلاغه، تهران: نشر قبله.

مکارم شیرازی، ناصر. 1375ش، پیام امام؛ شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، جلد1و2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

 

مقالات

تبار صفر، صفدر. 1384ش، «مسأله شر»، معرفت، شماره88، صص 89-100.

حسینی شاهرودی، سیدمرتضی و کوکب دارابی. 1395ش، «پاسخ‌های فلسفی ملاصدرا و آگوستین به مسأله شر»، الهیات تطبیقی، شماره 15،‌صص 1-14.

نصری، عبدلله و مجتبی اعتمادی نیا. 1392ش، «صورتبندی‌های مسأله شر در آثار فیلسوفان با تکیه بر آراء فارابی، ابن سینا، سهروردی، ملاصدرا»، آموزه‌های فلسفه اسلامی، شماره12، صص 117-140.