بررسی مفهوم رشد فردی در روایات اسلامی و قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 11، شماره 43، مهر 1399، صفحه 499-525   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی رسولیان¹؛ کمال خواجه پور بنادکی²؛ ابوالقاسم عاصی مذنب²

¹دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

²استادیار گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

مفهوم رشد از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی، رشد ظاهری آدمی و افزایش سنّ وی نیست، بلکه یک مقوله معنوی و درونی محسوب می­شود و با مفهوم آن از دیدگاه علوم تجربی و زیست­شناسی تفاوت­هایی دارد چون وارد حوزه کمال معنوی آدمی و پیشرفت قوای روحانی و عقلانی وی می­گردد. در نتیجه باید گفت از آنجا که هدف از آفرینش آدمی، رشد و پیشرفت جهت رسیدن به سعادت اخروی است، در این پژوهش بررسی مفهوم رشد فردی در روایات اسلامی و قرآن انتخاب گردید تا با استناد به این منابع ارزشمند، تعاریف و مصادیق گوناگونی که برای مفهوم "رشد" ارائه شده است، مورد واکاوی قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای انجام شده و در نهایت به این نتیجه رسیده که مفهوم رشد را می­توان از دو جنبه مورد تحلیل و تفحّص قرار داد: نخست بر حسب مفهوم متضاد و سپس بر حسب شبکه معنایی مورد بررسی قرار داد.

کلیدواژه‌ها

مفهوم رشد؛ قرآن کریم؛ رشد معنوی؛ روایات اسلامی؛ ضرر

مراجع

قرآن کریم.

‌ابن ‌ابی جمهور. 1403ق، عوالی اللآلی، قم: سید الشهداء.

باقری، خسرو. 1387ش، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

پارسا، محمّد. 1377ش، روان‌شناسی رشد کودک و نوجوان، تهران: ناشر مؤلف.

ترنر، جاناتان اچ. 1387ش، مفاهیم و کاربردهای جامعه‌شناسی، ترجمه: فولادی و بختیاری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

جعفری، محمّدتقی. 1378ش، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات پیام آزادی.

جوادی آملی، عبد الله. 1385ش، حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء.

جوادی آملی، عبد الله. 1387ش، معرفت‌شناسی در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.

حائری شیرازی، محی‌ الدین. 1382ش، انسان‌شناسی، قم: انتشارات شفق.

دیلمی، حسن. 1412ق، إرشاد القلوب، قم: الشریف الرضی.

رجبی، محمود. 1386ش، انسان‌شناسی(سلسله دروس اندیشه‌های بنیادین اسلامی)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

زمخشری، محمود بن ‌عمر. 1391ش، تفسیر کشاف، ترجمهمسعود انصاری ‌خوشابر، تهران: انتشارات ققنوس.

شرفی، محمّدرضا. 1388ش، فلسفه تربیتی اسلام با رویکرد تطبیقی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

شریعتمداری، علی.1390ش، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات امیرکبیر.

طالقانی، محمود. 1362ش، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.

طباطبایی، سیدمحمّدحسین. 1417ق، المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.

عمید، حسن. 1388ش، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.

قرائتی، محسن. 1393ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرشی، علی‌ اکبر. 1390ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کاردان، علی‌محمّد و همکاران،1380ش، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات سمت.

کلینی، محمّد بن یعقوب. 1407ق، کافی، تصحیح علی ‌اکبر غفاری و محمّداکبر آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیۀ.

مجلسی، محمّدباقر. 1373ش، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: انتشارات ‌دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمّدتقی. 1406ق، روضة المتقین، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشان‌پور.

مدرسی، محمّدتقی. 1388ش، تفسیر هدایت، ترجمه احمد آرام، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مصباح، محمّدتقی. 1385ش، دروس فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات اطلاعات.

مصباح، محمّدتقی. 1389ش، توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام، قم: انتشارات شفق.

مصباح، محمّدتقی. 1393ش، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

معلمی، حسن. 1386ش، پیشینه و پیرنگ معرفت‌شناسی اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1378ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

واعظی، احمد. 1387ش، انسان از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات سمت.

 

مقالات

بشیری، ابوالقاسم. 1388ش، «تبیین روان‌شناختی الگوی انسان کامل»، نشریه روان‌شناسی و دین، س2،‌ ش4، صص 5- 40.

خلیلیان، محمّدجمال و سیدحمید جوشقانی نائینی و قاسم عسکری و محمّد بیدار. 1392ش، «مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام»، نشریه اقتصاد اسلامی، ش2، صص 77- 102.

مؤدب، سید رضا و قاسم زاده خشکرودی. 1398ش، «یتیم و مسائل آن از منظر قرآن و روایات اسلامی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، س 10، ش 40، صص 487- 510.

وجدانی، فاطمه و محسن ایمانی. 1391ش، «تحلیل مفهوم «رشد» با تکیه بر آیات قرآن کریم»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش16، صص 11- 35.

ون دث،‌ ژان و الینور اسکاربروک. زمستان 1387ش، «چیستی ارزش»، ترجمه اصغر افتخاری، مجله قبسات، دوره 4، ش13، صص 110- 125.