بررسی جرم شناختی جرایم علیه امنیت کشور با رویکرد جامعه شناسی جنایی

مطالعات جامعه شناسی

دوره 13، شماره 48، آذر 1399، صفحه 71-53   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2020.1907835.1229

نویسندگان

سالار صادقی¹؛ عباسعلی اکبری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری ، حقوق کیفری و جرمشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²استادیار، گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.( نویسنده مسئول) [e-mail]

چکیده

جرایم علیه امنیت کشور جرایمی هستند که مستقیماً قصد ضربه زدن به امنیت جامعه و حکومت را داشته و در پی نابودی پایه های حاکمیت هستند. گسترش وقوع چنین جرایمی در دهه های اخیر، سیاست کیفری امنیت مدار را به دنبال داشته و به تبع آن جرم‌شناسی امنیتی ظهور کرده که مجرم را موجودی خطرناک قلمداد نموده و هیچ حقوقی برای وی قائل نیست. مسئله اصلی این است که عوامل موثر در بروز این جرایم و تدابیر پیشگیرانه آن چیست؟ اهداف این تحقیق، تبیین عوامل متعدد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و همچنین ارائه تدابیر پیشگیرانه است. از مهم ترین این عوامل می توان به بی عدالتی، تبعیض و برخوردهای سرکوب گرایانه اشاره کرد و از مهمترین راهکارهای پیشگیری از چنین جرایمی می توان به تامین حقوق و آزادی های افراد و اجرای عدالت در جامعه اشاره کرد. روش تحقیق در این مقاله به طریق توصیفی و تحلیلی است. بر این اساس، مقاله حاضر در صدد علت‌شناسی اجتماعی و راهکارهای پیشگیری کیفری و غیرکیفری از جرایم علیه امنیت از طریق تطبیق با نظریه های جامعه شناسی جنایی، جرم شناسی کلاسیک و انتقادی و همچنین مکتب زمیولوژی و آموزه های عدالت ترمیمی- با تاکید بر حقوق کیفری ایران- می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

جرایم علیه امنیت؛ جرم شناسی؛ عوامل؛ پیشگیری؛ زمیولوژی

مراجع

1)     آقابابایی، حسین (1395)، دکترین مقابله با بغی دراسلامونحوهانعکاسآندرقانون مجازاتاسلامی1370و 1392، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 8  شماره 15  پاییز و زمستان  95، ص 9-36

2)     الفی، محمدرضا؛ عیوضی، محمد رحیم (1395)، موانع همکاری دولت و ملت و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، انجمن علمی انقلاب اسلامی ایران، سال پنجم، شماره 16، ص 61-91.

3)     اتنف، رنالد (1383)، رهیافت جرم شناختی و بزه دیده شناختی به تروریسم (تحلیل جرم شناختی تروریسم)، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 39، بهار و تابستان 1383.

4)     افتخاری، اصغر (1388)، نسبت عدالت و امنیت در اندیشه سیاسی شیعه، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره سوم، تابستان 1388، ص 55-78.

5)     ایان راس، جفری (1388)، تحولات جرم سیاسی، ترجمه حسین غلامی، چاپ نخست، انتشارات سمت.

6)     بهره­مند و داودی، حمید و ذوالفقار(1397)، پیشگیری از جرایم امنیتی-سایبری، مطالعات حقوق کیفری، شماره1، ص 27-46.

7)     پرسدی، مایک (1396)، جرم شناسی فرهنگی و کارناوال جرم، ترجمهرویا آسیایی، چاپ اول، نشر میزان.

8)     توحیدخانه، محمدصدر (1388)، حقوق در چنبره دشمن؛ از سیاست امریکایی جنگ با ترور تا نظریه آلمانی حقوق کیفری دشمنان، مندرج در تازه های علوم جنایی، زیرنظر علی حسین نجفی ابرندآبادی،  چاپ نخست، نشر میزان.

9)     جانی پور، مجتبی؛ قریب، رخساره (1396)،  مطالعه تطبیقی قلمرو و معیارهای اعمال میانجی گری کیفری در حقوق ایران، انگلیس و بلژیک، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هشتم، شماره اول، بهار و تابستان 1396، شماره پیاپی 15، ص 237-258.

10) حمزه زینالی، امیر (1388)، مبانی مداخله حقوق کیفری ایران در حوزه فرهنگ و چالش های فراروی آن، تازه های علوم جنایی (مجموعه مقاله ها)، زیر نظر لی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، نشر میزان.

11) ذکایی، محمدسعید (1391)، جرم شناسی فرهنگی و مساله جوانان، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 13، شماره 1و 2، بهار 1391، ص 84-59.

12) رحیمی نژاد، اسمعیل (1388) جرم شناسی، چاپ اول، انتشارات فروزش.

13) رحیمی نژاد، اسمعیل (1395)، تاریخ تحولات حقوق کیفری، چاپ اول، انتشارات مجد.

14) رحیمی نژاد ، اسمعیل؛ آقایاری، مهدی و قلی پور، غلامرضا (1394)، «نظریّة خنثی‌سازی جرم و ارتباط آن با عدالت ترمیمی»، پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شماره یازدهم، تابستان 1394، ص 85-112

15) رحیمی نژاد، اسمعیل؛ صادقی، سالار (1396)، حقوق کیفری در سنجه جرم شناسی پست مدرن، فصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره 8، شماره 1 شماره پیاپی 15، ص 59-83.

16) زراعت، عباس (1377)، جرم سیاسی، چاپ اول، انتشارات ققنوس.

17) زراعت، عباس (1391)، درآمدی بر علوم جنایی، چاپ اول، انتشارات جنگل.

18) زینلی، محمدرضا (1378)، جرم سیاسی و حقوق جزای اسلامی، چاپ اول، انتشارات امیرکبیر.

19) شیری، عباس (1385)، پارادایم های عدالت کیفری:عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 74، زمستان 1385، ص 213-145.

20) صادقی، سالار؛ فخر، حسین و رحیمی نژاد، اسمعیل (1398) جایگاه عدالت ترمیمی در جرایم علیه حاکمیت، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال دهم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1398، ص 86-112.

21) عالی پور ، حسن (1392)،  امنیت ملی و عدالت کیفری، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره سوم، پاییز 1392، شماره مسلسل 61، ص 57-88.

22) غلامی، نبی الله؛ عباسی، محمود (1396)، درآمدیبرمفهومجرمدولتیازمنظراصولاخلاقزیستی، مجله اخلاق زیستی، دوره هفتم، شماره بیست وچهارم، تابستان  1396، ص 83-97.

23) فرجیها، محمد و الله وردی، فرهاد (1393)، رویکرد جرم شناسی فرهنگی به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر در میان جوانان، آموزه های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 7، ص 83-106.

24) قورچی بیگی، مجید (1395)، جرم شناسی جرایم دولتی: از غفلت جرم شناسی تا جرم شناسی آینده نگر، علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری های بین المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلیویا تلنیاخ) به کوشش حسین غلامی، چاپ اول، نشر میزان.

25) کارگری، نوروز (1393)، درون مایه های تروریسم، چاپ اول، نشر میزان.

26) کوشکی، غلامحسین؛ علیزاده سرشت، نادر (1394)، نگاهیبهقلمروجرایمامنیتیدرپرتوصلاحیتدادگاهانقلاب، پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوازدهم، پاییز  1394، ص 99-124.

27) کوئن، بروس (1391) مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلامعلی توسلی و رضا فاضل، انتشارات سمت، چاپ بیست و چهارم.

28) مبلغی، عبدالمجید؛ محمدی کیا، طیبه (1392)، روانشناسیاجتماعیتروریسمونسبتآنباامنیت (بررسیتروریسمازمنظرروانشناسیاجتماعیوتحلیلرابطهآنباامنیت(، فصلنامه آفاق امنیت، سال ششم، شماره بیست و یکم، ص 213-242.

29) مجیدی، سیدمحمود (1393)، حقوق کیفری اختصاصی تطبیقی: جرایم علیه امنیت، چاپ دوم، نشر میزان.

30) مندنی، اسلام (1394)، سیاست جنایی امنیت مدار و نظام کیفری حقوق بشر، چاپ اول، انتشارات مجد.

31) مهدوی­پور و شهرانی، اعظم و نجمه (1393)، امنیتی شدن جرم شناسی: راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال 5، شماره اول، ص159-188.

32) نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1390)، «از جرم شناسی تا آسیب اجتماعی شناسی»، مجلۀ تحقیقات حقوقی (یادنامۀ شادروان دکتر رضا نوربها)، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی، ضمیمۀ شمارۀ 56، زمستان، ص 1032-1015.

33) نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1391)، تقریرات جامعه شناسی جنایی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.

34) نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ رضوانی، سودابه (1394)، سلب آزادی پیشگیری محور با تاکید بر قانون مجازات اسلامی سال 1392، مجله پژوهش حقوق کیفری، شماره 12، صص 9-42.

35) نوربها، رضا (1377) زمینه جرم شناسی، چاپ اول، انتشارات گنج دانش.

36) یزدانی زنوز، هرمز(1388)، بررسی نقش شفافیت در تحقق حکمرانی مطلوب، مجله مطالعات حقوق عمومی، شماره 5، صص 49-70.

37) ون هام، فرانسواز (1391)، آسیب اجتماعی شناسی: رشته جدید، توسعه قلمرو جرم شناسی؟، ترجمه سیدحسین حسینی و اقبال محمدی، دایره المعارف علوم جنایی (مجموعه مقالات تازه های علوم جنایی)، چاپ نخست، نشر میزان.

38) یزدیان جعفری، جعفر (1395)، تقابلامنیتفردیوملیدرجرایمعلیهامنیت، پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره چهاردهم، بهار  1395، ص 59-81.

47-Koon Teh, Yik (2011), Terrorism: Exploring criminology theories, Universiti Utara, Malaysia.