گونه‌شناسی خانه‌های تاریخی شهر همدان بر اساس معیارهای کالبدی موثر بر عملکرد اقلیمی خانه‌ها

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 28، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48، مهر 1399، صفحه 600-624   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

جواد قیاسوند¹؛ ژاله صابرنژاد^{* 2}؛ منصوره طاهباز³؛ فریبرز دولت آبادی⁴

¹دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری ،دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیارگروه معماری ،دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

³دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

⁴استادیارگروه معماری ، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

همدان به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران زمین، از قدمت چند هزار ساله‌ای برخوردار است. از دوره‌ی قاجار و پس از آن، آثار معماری قابل توجهی به جا مانده است که در این میان سهم خانه‌ها نیز قابل توجه است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و ماهیت آن یک تحقیق آمیخته است که از روش‌های کیفی و کمی بهره می‌گیرد. در ابتدا به بررسی علمی اقلیم شهر همدان بر اساس مشخصات آب‌وهوایی بلندمدت و نیازهای اقلیمی منطقه به وسیله نرم‌افزار کلایمت‌کانسالتنت پرداخته می‌شود و سپس تعداد 33 خانه که واجد اطلاعات و مدارک کامل بودند جهت گونه‌بندی، برگزیده شد. گونه‌شناسی به عمل آمده با تحلیل ساختاری و یافتن الگوها و ویژگی‌های کالبدی مشترک خانه‌ها بر اساس شاخص‌های تاثیرگذار بر عملکرد اقلیمی آن‌ها صورت گرفته است. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، بیشتر خانه‌های دوره‌ی قاجار به صورت گونۀ درونگرا با حیاط مرکزی بوده است. در دوره‌ی پهلوی معماری بناهای مسکونی به لحاظ شکل و فرم وارد مرحله‌ی جدید شد. بنابراین می‌توان خانه‌های تاریخی موجود در شهر همدان را به سه گونه، بر اساس معیارهای کالبدی موثر بر عملکرد اقلیمی خانه‌ها در بازه‌ی زمانی قاجار تا پهلوی دسته بندی کرد:
گونه‌ی :A خانه‌های دوره‌ی قاجار که به صورت درونگرا با حیاط مرکزی و فضای اندرونی و بیرونی بوده است.
گونه‌ی B: خانه‌های مربوط به دوران اواخر قاجار و پهلوی اول که تلفیقی از گونه‌ی درونگرا و برونگرا هستند.
گونه‌ی C: خانه‌هایی که با تأثیرپذیری از فرهنگ معماری غرب پلان‌ها در آن‌ها برونگرا شده است.

کلیدواژه‌ها

گونه‌شناسی؛ اقلیم؛ ویژگی‌های کالبدی؛ عملکرد اقلیمی؛ خانه‌های تاریخی همدان

مراجع

References

A.Oikonomoua, F.Bougiatiotib. (2011). Architectural structure and environmental performance of the traditional buildings in Florina. NW Greece, Building and Environment. Issue 3 (46): 669-689.

Buddagh, M. (2011). Principles of Traditional Architecture of Cold Iran (Case Study: Typology of Tabriz Houses). Ph.D thesis in Architecture, Islamic Azad University of Science Research Branch. 325 pages.[In Persian]

Da Graca, G. C., Martins, N.R. & Horta, C.S. (2012). Thermal and Airflow Simulation of a Naturally Ventilated ShoppingMall. Energy and Buildings, (50), 177- 188.

Etemad SheikholeIslam, Faezeh. (2011). Climatic Study of Hamadan Housing. Biophysical Journal of Safeh (53), 65-86.[In Persian]

Emadianrazavi, Z. (2006). Evaluation of Thermal Performance of Exterior Walls in Warm and Dry Climate Residential Buildings. Master of Architecture thesis, Shahid Beheshti university of Tehran. 358 pages.[In Persian]

Farahbakhsh, Morteza. Hanachi, Pirouz. Ghanai, Masoumeh. (2017). Typology of Historical Houses of Mashhad Old Texture, from the Early Qajar to the Late Pahlavi First. Iranian Architecture Quarterly. (12), 96-116.[In Persian]

Ghareglchian, A. Kamali, M. (2013). Open Space in Climate Architecture, Second National Conference on Climate, Building and Energy Conservation Optimization. Tehran, 17-18 April. 625-632.[In Persian]

Ghasemi, M. (2008). Recognizing a Part of Iranian Architectural Identity by Analyzing the Typology of Isfahan Houses in the Qajar Period. Ph.D thesis in Architecture, Islamic azad university of science research branch. 287 pages.[In Persian]

Ghobadi, B. (2002). Solutions for Energy Conservation Optimization in the Building Sector. Proceedings of the Iranian Fuel Conservation Organization. Tehran, 11-12 March. 543-551.[In Persian]

G.Manioğlu, Z.Yılmaz. (2008). Energy efficient design strategies in the hot dry area of Turkey. Building and Environment. Issue 7 (43), 1301-1309.

Hedayat, Azam, Marzieh Tabaeian. (2015). Investigation of the shaping elements and their existent reasons in the historical textile houses of Bushehr. Journal of warm climate architecture. Volume 3 (3), 35-52.[In Persian]

Khakpour, Mojgan, Mojtaba Ansari & Ali Taherian. (2010). Typology of Rasht Old Texture Houses. Journal of Fine Arts. Volume 2 (41), 29-42.[In Persian]

Lashgari, Hasan & Zeinab Mohammadi. (2015). Analysis of the relationship between the direction and angle of sunlight and the orientation of the wall in energy transfer heating inside the building in tropical cities (Lar case study). New attitudes in human geography. (2), 1-20. [In Persian]

Memarian, Gholamhossein.(1994). Iranian Residential Architecture Extravagant typology. Tehran, University of Science and Technology Publications.[In Persian]

Memarian, Gholamhossein. (1994). Iranian Residential Architecture Introverted typology. Tehran, University of Science and Technology Publications.[In Persian]

Memarian, Gholamhossein. & Mohammad Ali Tabarsa. (2013). Types and Typology of Architecture. Iranian Journal of Architecture and Urban Planning. (6), 104.

Moradi Sasan, Mehrdad Matin. & Rima Fayaz, and ornate Dehbashi Sharif. (2018). Typology of Traditional Tabriz Yard Houses Based on Physical Criteria Affecting Central Yard Climate Performance. Urban Management Quarterly. (51), 87-105.[In Persian]

Nadi, Mohammadreza, Abbas Malekhosseini & Hossein Salehi. (2014). Providing thermal comfort of the architectural space in hot and dry climate of Iran by benefiting from the protective behavior of the land (Case study: land use in traditional houses in hot and dry areas of Iran). New attitudes in human geography. (3), 161-178. [In Persian]

N.Engin, N.Vural, S.Vural. & M.R.Sumerkan. (2007). Climatic effect in the formation of vernacular houses in the Eastern Black Sea region, Building and Environment. Issue 2 (42), 960-969.

Nikghadam, N. (2013). Climate patterns for housing performance spaces in warm-weather Iran. Ph.D thesis in Architecure, Islamic Azad University of Science Research Branch. 345 pages. [In Persian]

Plunz. Richard. (2016), A History of Housing in New York City. Columbia University Press, revised edition.

Polyzoides. Stefanos, Sherwood, Roger. & Tice. James. (1992). Courtyard Housing in Los Angeles: A Typological Analysis. Princeton, Architectural Press.

Rahmani, Bijan, Pegah Moridsadat & Seyed Hossein Shahed. (2018). Entrepreneurial structures in the tourist areas of Hamedan city(Case study of tourist areas in the central part). New attitudes in human geography. (2), 239-251. [In Persian]

Rezaei Hamadani, Emadeddin .(2000). Hamedan landscape. Tehran, Anousheh Publications. [In Persian]

Vojdani, Hamidreza, Shahbakhti Rostami & Mostafa Taleshi. (2019). Investigating the extent of expansion of the physical area of villages and related factors (Case study of Hamedan city). New attitudes in human geography. (3), 43-60. [In Persian]

Zarei, Mohammad Ibrahim. (2011). Spatial structure of Hamedan city from the beginning of the Islamic period to the end of the Qajar period based on the available evidence. Iranian Journal of Ancient Research, Volume I (1), 57-82. [In Persian]

Zarei, Mohammad Ibrahim, Faezeh Hatami Mojad. & Saheb Mohammadian Mansour. (2018). Old houses in Hamedan. volume 1. Tehran: Golden publishing house. [In Persian]

Zinlian, Nafisa. & Haniyeh Okhovat. (2017). Courtyard Structure of Qajar Homes in Warmth and Warmth Climate Focusing on Central Yard Species (Case Study: Yazd and Dezful Homes). Journal of Islamic Iranian Studies, Eighth Year (30), 15-29. [In Persian]