بررسی اشعار شاملو به یاری نظریة زیبایی‌شناسی انتقادی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 43، شهریور 1399، صفحه 178-202   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریبا میرزامحمدنیا^* ؛ محمدعلی گذشتی(نویسنده مسئول)؛ عالیه یوسف فام

گروه زبان و ادبیات فارسی, دانشکده ادبیات و علوم انسانی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز, تهران, ایران

چکیده

زیبایی‌شناسی انتقادی مهم‌ترین دستاورد مکتب فرانکفورت است. به اعتقاد زیباشناسان انتقادی هنر اصیل باید بتواند از قید شباهت‌ها و همسانی‌های القاء شده توسط سیستم حاکم خلاصی پیدا کند و در جهانی که ماهیت معنا در آن دست‌خوش ویرانی‌ست، آزادی معناسازی را محقق نماید. در این مقاله هنر شاملو با چنین رویکردی، به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی بررسی شده؛ بدین ترتیب که ابتدا شواهد از متن استخراج و سپس به یاری نظریه تحلیل شده است. از آنجایی که اشعار او پیوندی تنگاتنگ با بافت موقعیتی برقرار می‌کنند بررسی آنها با رویکردی جامعه‌شناسانه ضروری می‌نماید. در این مختصر، نگاه متفاوت شاملو به هنجارهای معناشناختی مرسوم و نقص‌ها و کاستی‌های جامعة مدرن ذیل عناوینی دسته‌بندی و بررسی شده است. پربسامد‌ترین هنجارشکنی‌های معناشناختی او در حوزة باورهای مرسوم ایدئولوژیک، تقابل‌های دوتایی و مظاهر جامعة مدرن رخ می‌دهد و پربسامدترین اعتراض‌های صریح او ارزش‌های حاکم بر جوامع مدرن را نشانه می‌گیرد. بدین ترتیب ساختار منسجم فکری شاملو که در پس اشعارش حضور مطلق دارد به تصویر کشیده می‌شود تا به کشف ایدئولوژی اثر و ترسیم جهان‌بینی شاعر یاری رساند.

کلیدواژه‌ها

زیبایی‌شناسی انتقادی؛ شاملو؛ هنجارشکنی؛ بافت موقعیتی

مراجع