بررسی جامعه‌شناختی نگرش جوانان مجرد به مسئله ازدواج موقّت: ارائه یک نظریه مبنایی

مطالعات جامعه شناسی

دوره 13، شماره 48، آذر 1399، صفحه 129-147   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2020.1895967.1202

نویسندگان

بهنام بشیری خطیبی¹؛ فیروز راد^{* 2}؛ علی باصری³؛ نوروز هاشم زهی⁴

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسایل اجتماعی ایران، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

²استادیار گروه جامعه شناسی ، دانشکده علوم اجتماعی ، دانشگاه پیام نور تبریز( نویسنده مسئول) [e-mail]

³استادیارگروه مردم شناسی واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران ، ایران

⁴استادیارگروه جامعه شناسی واحد تهران شرق ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

موضوع ازدواج موقت همواره یکی از چالش‌ها و ابهامات حوزه تشکیل خانواده بوده است. علی‌رغم این یکی از راه حل‌های شرعی و قانونی در کشور ماست تا برای افرادی که شرایط و امکانات ازدواج دائم برایشان میسر نیست، نیازها و خواسته‌های خود را برآورده سازند. هدف پژوهش حاضر مطالعه جامعه‌شناختی ازدواج موقت از منظر دانشجویان مجرد است. روش تحقیق حاضر کیفی- نظریه مبنایی است و از نظر نوع تحقیق نیز پژوهشی کاربردی است. مشارکت‌کنندگان در پژوهش شامل جوانان مجرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در سال تحصیلی 1398-1397 بودند که از میان آنها با روش نمونه‌گیری هدفمند تا حصول اشباع نظری با 17 نفر مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختاریافته انجام گرفت. بعد از اتمام فرایند تحلیل، برای اعتبار یافته‌ها از استراتژی بازبینی مجدد محقق و همکاران و اساتید صاحب‌نظر استفاده شد. همچنین نتایج و تمام مراحل انجام شده در اختیار برخی از مشارکت‌کنندگان در تحقیق داده شد تا به نقد و ارائه نظرات بپردازنند. تحلیل یافته‌ها به شکل گیری 49 مفهوم اولیه که بعد از تعدیل و تقلیل مفاهیم مشابه و یکسان در نهایت 20 مفهوم در 6 مضمون محوری (بعد قانونی، حقوقی، هویتی و شخصیتی، بعد انگیزشی، غریزی و در نهایت بعد شک اندازی مداوم) منجر شدند. بر اساس مقولات محوری، هسته اصلی پژوهش "نگرش و باورداشت دانشجویان به ازدواج موقت" که از جنبه انتزاع و جامعیت بالاتر برخوردار بود، شکل گرفت.

کلیدواژه‌ها

ازدواج موقت؛ نگرش به ازدواج موقت؛ نظریه مبنایی؛ جوانان مجرد

مراجع

اسماعیل پور، فرزاد (1394)  بررسی روان شناختی ازدواج موقت میان کسبه ، اصناف و بازاریان معتبر تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه علامه طباطبایی.

ایمان، محمد تقی (1391) فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

پور تهرانی، مژگان (۱۳۷۸) ازدواج موقت، به هردو روی سکه بنگریم، مجله گزارش، شماره ۱۰۰، صص ۲۲-۲۴.

توده فلاح، معصومه؛ کاظمی پور، شهلا (۱۳۸۵) بررسی تاثیر نوسازی بر سن ازدواج با تأکید بر شاخص‌های جمعیت شناختی ازدواج در سطح کشور و ۷ استان منتخب، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال سوم ، شماره هشتم، صص ۱۰۵- ۱۳۱ .

جباریان ، حسن (1389)  ازدواج دائم و موقت ، عوامل ، موانع و راه حل ها  . کرمان : نشر پرتو.

حریری، نجلا (۱۳۸۵)  اصول و روشهای پژوهش کیفی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

ریاحی، محمد اسماعیل (۱۳۹۱)  شناسایی همبسته های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت، فصلنامه خانواده پژوهی، سال هشتم، شماره ۳۲، صص ۴۹۰-۵۰۹

ساروخانی، باقر (۱۳۸۶) مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده، انتشارات سروش ۷. شرفی، 7- محمدرضا طاهر پور، محمد شریف (۱۳۸۷) راهکارهای افزایش ازدواج و گسترش فرهنگ ازدواج آسان با تأکید بر رویکرد اسلامی، فصلنامه مهندسی فرهنگی، شماره ۱۷، صص ۵۳-۷۴

عباسی شوازی ، محمد جلال و رشوند، مرجان. (1396). سهم ارزش ازدواج بر وضعیت ازدواج زنان 20- 34 ساله شهر تهران، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 12(24)، 165-139.

عسکری ندوشن, عبّاس, عباسی شوازی, محمدجلال, پیری محمدی, مریم. (1395). سن ایده آل ازدواج و عوامل تعیین کننده‌ی آن در شهر یزد. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق), 19(73 (پاییز 1395)), 35-63.

صانعی، صفدر (۱۳۶۰)  بهداشت ازدواج از نظر اسلام، انتشارات جعفری

صیادپور، زهره (۱۳۸۳). ازدواج موفق بررسی رضایت از ازدواج در دانشجویان، فصلنامه روانشناسی تحولی، صص ۱۴۵- 157.

کلانتری, عبدالحسین, صادقی فسایی, سهیلا, رضانیا, صدیقه. (1393). مطالعۀ کیفی شرایط و زمینه‌های شکل‌گیری ازدواج موقت زنان، زن در توسعه و سیاست، 12(4)، 523-507.

کریمی، حسین،(1377) خیمه عفاف: بحث های تحلیلی درباره ازدواج موقت، نشر مولف.

مرادی، گلمراد و صفاریان، محسن.(1391). عوامل اجتماعی و اقتصادی مرتبط با افزایش سن ازدواج جوانان (مطالعه موردی شهر کرمانشاه) جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 3(7)، 108-81.

لقمان نیا، مهدی؛ خامسان، احمد آیتی، محسن خلیفه، مجتبی (۱۳۹۰). شناسایی مولفه‌های هویت ملی در برنامه‌های درسی براساس نظریه داده بنیاد، فصلنامه نوآوری های آموزشی، شماره ۴۰، صص ۳۳-۵۶

مجد، زهرا امین (۱۳۸۹).  الگوی تقسیم جنسیتی نقش‌ها در خانواده خانواده هسته ای از دیدگاه پارسونز، دو فصلنامه بانوان شیعه، شماره ۲۳، صص ۹۵ - ۱۳۰

موسوی، سید حسین، (۱۳۸۶).  نقدی بر ازدواج موقت در فقه عامه، تهران: انتشارات جامعه شناسان

میرخانی، عزت السادات (۱۳۷۹). مرزشناسی در ازدواج موقت، علوم اجتماعی، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، شماره ۹، صص ۷- ۲۶.

محمدی سیف، معصومه و عارف، محمد. (1395). آسیب‌شناسی تأخیر در سن ازدواج جوانان ایرانی شناسایی و بررسی مهم‌ترین عوامل فردی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(، مجله مهندسی فرهنگی، 10(86)، 89-74.

Bedar, Luke; D. Jose & Lamarche (2002) Social Psychology. Translated by H. Ganji. Tehran: Savalan Publication.

Creswell, J. W (2013) Research Design: Quantitative, Qualitative, and Mixed  Methods, London: Sage.

Dixon, R. (2009) “Explaining Cross Cultural Variations in Age at Marriage and Proportions Never Marrying”. Population Studies, 25 (2): 215-233.

Gotman, J (1993) The rotes of conflict engagement, escalation and avoidance in marital interaction: a longitudinal view of hive type of couples, Journal of Counseling and Clinical Psychology,P: 6- 17.

Glaser, B. & Strauss, A. (1998) The Discovering of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine.

Lucas, H. (2018). A Grounded Theory Qualitative Research Approach to Understanding Enduring Marriage.

Markman, H. J (2008) Preventing marital distress through communication and conflict management training, Journal of counseling and clinical psychology, P(11).

Smith, E. R, & Mackie, D. M. (2010). Social Psychology, Philadelphia: Psychology Press.

Weeks, J.R. (2002) Population: an Introduction to Concepts and Issues. Eighth Edition, Wad Worth.

 Westoff, Charles F. (2010) “Age at Marriage, Age at First Birth an Fertility in Africa”. Washington D.C.: The World Bank.