تحلیل نقش اعیان‌سازی بافت فرسوده شهری بر تحولات هویتی ساکنان محلات قدیمی با رویکرد آینده پژوهی (موردی: بافت فرسوده شهر زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 291-303   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سجاد خانمرادی¹؛ مریم معینی فر^{* 2}؛ وحید بیگدلی راد²

¹دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین،ایران

²استادیارگروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین،ایران

چکیده

اعیان سازی ابنیه های فرسوده بدون توجه به ساختار هویتی و فرهنگی-تاریخی محلات، یکی از مهمترین اقدامات نوسازی و بازسازی است. که منجر به تحولات عمیق کالبدی، هویتی بواسطه جابه جایی ساکنان محلی و تغییرات فرهنگی و اجتماعی می گردد.
این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال بررسی نحوه تغییر شاخص های هویتی بواسطه اعیان سازی و پیش بینی روند این تغییرات در آینده بافت فرسوده و قدیمی شهر زنجان است. گردآوری اطلاعات با مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شد. جامعه آماری شامل ساکنین بافت فرسوده شهر زنجان است. با نمونه گیری کوکران 384 نمونه انتخاب شدند. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی، آزمون نیکوئی برازش و رویکرد ساختار متقابل شبکه به کمک نرم افزار SPSS و MIC MAC استفاده گردید.
نتایج پژوهش نشان داد که، براساس آزمون تحلیل عاملی شاخص های وضعیت کاربری معابر با ضریب 733/0 ؛ سرانه کاربری خدماتی با 887/0 ؛ و احترام به قانون با 761/0 بیشترین تغییرات را بواسطه اعیان سازی داشته اند و با حفظ روند فعلی، متغیرهای امنیت؛ کاربری های ناسازگار و مزاحم؛ تعهد پذیری؛ سیمای ساختمان ها؛ وضعیت کاربری معابر؛ سرزندگی؛ سرانه کاربری خدماتی؛ مساحت مسکن؛ استحکام مسکن؛ تناسب هزینه و درآمد؛ و تناسب مسکن با نیاز ساکنین، بیشترین تغییر و تحولات را در آینده بواسطه اعیان سازی خواهند داشت. در این رابطه، برای بهبود هویت محلات بافت فرسوده، ارتقاء سطح درآمد، اشتغال زایی، افزایش تعهد پذیری، توجه به معماری بومی و استحکام ساختمان، جلب اقشار متوسط و مرفه شهر به سکونت در محله بافت فرسوده ضروری است.

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده؛ اعیان‌سازی؛ تحولات هویتی؛ آینده پژوهی؛ شهر زنجان

مراجع

اسدی محل چالی، مسعود و ناظمی، محمدرضا. (1394). بررسی آثار مداخله در بافت­های شهری به کمک اعیان­سازی کالبدی و ارتقاء کیفیت زندگی در عین پیامدهای منفی اجتماعی. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی.

تقوایی، مسعود و غلامی، رضا. (1389). بررسی و تحلیل نظریه خود مختاری تغییر فیزیکی شهرهای مرکزی. ماهنامه شورای شهر، 9(89)، 17-12.

توسلی، محمود. (1395). طراحی شهری خیابان کارگر تهران. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.

رضازاده، راضیه؛ محمدی آیدغمیش، فاطمه و رفیعیان، مجتبی. (1391). توسعه اجتماع محلی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشارکتی در رویکرد دارایی‌مبنا (مطالعه موردی: محله امامزاده حسن، منطقه ۱۷ تهران). نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۶(۲)، 55-37.

رهنما، محمدرحیم و خوشاب، علی. (1393). اولویت­های بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری در شهر جیرفت با تأکید بر شاخص­های اجتماعی اقتصادی و کالبدی. مجله پژوهش­های بوم شناسی شهری، 3(2)، 26-10.

شماعی، علی و پوراحمد، احمد. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شیخ، ندا و نوری کیا، سارا. (1396). بررسی اثرات نوسازی به شیوه اعیان­سازی بر هویت شهری و نقش آندر سرنوشت بافت­های مورد مداخله (نمونه موردی محله سولوکول، ترکیه). نخستین کنفرانس ملی به سوی شهرسازی و معماری دانش بنیان.

صرافی، مظفر؛ توکلی­نیا، جمیله؛ محمدیان مصمم، حسن و مسجد جامعی، احمد. (1393). اندیشه‌های نو در برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات قدیانی.

عندلیب، علیرضا و رضایی فرید، مهسا. (1392). شناسایی محرک­ها و امکان سنجی به کارگیری رویکرد اعیان سازی در بافت­های فرسوده (نمونه مطالعاتی: محله ابیوردی در شهر شیراز). نشریه هفت حصار، 2(6)، 64-55.

فرهودی، رحمت الله؛ رهنمایی، محمدتقی و تیموری، ایرج. (1390). سنجش توسعه پایدار محله­های شهری با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه 17 شهرداری تهران). مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، 43(77)، 89-110.

لطیفی، غلامرضا و منجزی، فاطمه. (1396). مدیریت بحران در بافت‌های فرسوده: راهبردی در توسعه پایدار شهری. تهران: انتشارات آثار فکر.

مقصودی، ملیحه و حبیبی، سیدمحسن. (1389). مرمت شهری: تعاریف، نظریه­ها، تجارب، منشورها و قطعنامه­های جهانی، روش­ها و اقدامات شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مهندسین مشاور آرمانشهر. (1388). بهسازی و نوسازی بافت از بین رفته شهر زنجان.  تهران: وزارت راه و شهرسازی.

Amado, M.P., Santos, C.V., Moura, E.B., & Silva, V.G. (2009). Public Participation Sustainable Urban Planning. World Academy of Science. Engineering and technology, 53, 597-603.

Atkinson, R. (2010). The Evidence of the imact of Gentrification: New Lessons for the Urban Renaissance? London: Routledge.

Bertolini, L. (2013). Sustainable urban mobility: an evolutionary approach. European Spatial Research Policy،  1، 109–126.

Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Streetwise Press.

Dixon, T., Otsuk, N., & Abeh, H. (2015). Critical success factors in urban brownfild regeneration: an analysis of ‘hardcore’sites in Manchester and Osaka during the economic recession (2009–10). Environment and Planning A، 43(4), 961-980.

Ezme, A.T. (2014). Advocacy Planning in Urban Renewal: Sulukule Platform, As the First Advocacy Planning Experience of Turkey. University of Cincinnati. Ohio. America.

Kennedy, M., & Leonard. P (2001). Dealing with Neighborhood Change, A Primer on Gentrification and policy choices. The Brooking’s Institution center of Urban and Metropolitan Policy and Policy link.

Kline, R. B. (2005). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York, Guilford.

Lopez de Obeso, J. (2013). Urban Renewal and Controlled Gentrification. Architectural Association، Housing and Urbanism. London.

Murayama, A. (2015). Governance for Sustainable Urban Regeneration: Cases of Participatory Urban Planning and Marchizukuri in Fukaya City. Ph.D Research center For Regeneration, The University of Tokyo. Japan.

Schumacher, R., & Lumex, R.J. (2009). Introduction to Structural Equation Modeling. Publications of Sociologists.

Smith, N. (2009). Gentrification and the rent gap. Annals of the Association of American Geographers.

Uzun, N. (2003). The Impact of urban Renewal and Gentrification on Urban Fabric: Three Cases in Turkey. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 94(3), 363–375.