بن‌مایه‌های عرفانی در سروده‌های عربی شیخ بهایی

عرفان اسلامی

مقاله 2، دوره 17، شماره 65، مهر 1399، صفحه 9-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید مهدی مسبوق^{* 1}؛ مهری قادری بیباک²

¹استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران. نویسندۀ مسئول: [e-mail]

²دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی. [e-mail]

چکیده

شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عصر صفوی است که در زمینه‌هایمختلف علمی صاحب­نظر بوده است. یکی از جنبه‌های شخصیتی او که در شعرش متجلّی شده سلوک و گرایش عرفانی اوست. شیخ بهایی اندیشه­های عرفانی خود را از منابع اصیل آن یعنی قرآن، احادیث نبوی(ص) و اهل بیت(ع) دریافت کرده است؛ که در این میان انس ایشان با صحیفۀ سجادیه و آشنایی با آثار عرفای ایرانی نقش به­سزایی در شکل‌گیری اندیشه­های عرفانی او داشته است. جستار پیش­رو با هدف شناخت بن­مایه­های عرفانی در اندیشۀ شیخ بهایی و با روش تحلیل محتوا بخشی، سروده­های عربی او را مورد نقد و تحلیل قرار داده است. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که مضامین عرفانی در اشعار عربی شیخ بهایی شامل طیف وسیعی از معانی می‌شود که مهم­ترین آنها محبت و عشق، ریاستیزی، شراب روحانی، وصال، شهود عرفانی و سماع است. بن‌مایۀ اشعار عرفانی او را می‌توان در عشق و تزکیۀ نفس خلاصه کرد که منجر به کسب علم شهودی و حضوری می‌شود و او را از مدرسه و جلسات درس بی‌نیاز می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

ادبیات عرفانی؛ شیخ بهایی؛ بن‌مایه‌های عرفانی. شعر عربی

مراجع