رویکرد عرفانی و تعلیمی برون و درون‌قصه‌ای‌ مثنوی معنوی براساس نظریة‌ تداعی

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 17، شماره 65، مهر 1399، صفحه 25-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد علی خزانه دارلو¹؛ محمد کاظم یوسف‌پور¹؛ حسین یاسری^{* 2}

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان، ایران.

²دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان. نویسنده مسئول: [e-mail]

چکیده

تداعی، یکی از توانمندی‌های ذهنی است. این مقوله، به عنوان یک سبک در تعلیم، جایگاه ویژه‌ای در متون ادبی و عرفانی، خاصه متون عرفانی دارد. در سبک آموزشی تداعی، امر آموزش از پیش تعیین شده و ساختگی نیست. این سبک، باعث تولید متن می‌شود، یا به سخن دیگر متن نویسا تولید می‌کند. مسیر و جهت آموزش را در جریان تعلیم مفاهیم عرفانی، مشخص می‌سازد. اصل و جوهر تداعی، حرکت و پویایی است. موضوع این پژوهش، بررسی کارکرد تعلیمی برون و درون‌قصه‌ای مثنوی معنوی بر اساس نظریة تداعی است. پژوهش ما نشان می‌دهد که تداعی یک سبک آموزشی، تعلیمی و شیوة مولوی در مثنوی است. از جمله ویژگی‌های تداعی در مثنوی: پروردگی مضامین عرفانی، تنوع اندیشگانی، پویایی ‌و‌ چندلایگی‌متن‌ و عدم یکنواختی تعلیم را می‌توان نام برد. خلاقیت‌ مولانا مقولة‌ تداعی ‌را- که فرایندی غیر ارادی است- در استخدام تعلیم که جنبة ارادی است، قرار داده و تعلیم را در خدمت تغییر درآورده‌است.

کلیدواژه‌ها

مثنوی‌مولوی؛ عرفان؛ تداعی؛ شاخصه‌های برون‌قصه‌ای؛ شاخصه‌های درون‌‌قصه‌ای

مراجع