تبیین راهبردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه پایدار نواحی روستایی،مطالعه موردی: استان زنجان

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 10، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 55، تیر 1400، صفحه 353-364   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی فخربین سبحانی¹؛ نصرالله مولائی هشجین^{* 2}؛ عیسی پوررمضان³؛ یوسف زین العابدین⁴

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی, واحد رشت, دانشگاه آزاد اسلامی ,رشت , ایران

²استاد گروه جغرافیا، واحدرشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

⁴دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه تغییرات سریع محیطی، سازمانی و فناوری، محیط رقابتی پیچیده ای را برای سازمان ها ایجاد کرده است و از سویی با تحقق بهره وری در راستای توسعه پایدار، زندگی افراد جامعه از جهت کمی و کیفی ارتقا پیدا می کند.
هدف پژوهش: بررسی و ارائه راهبردهای  فناوری اطلاعات در توسعه پایدار نواحی روستایی استان زنجان.
روش شناسی تحقیق: تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش شناسی توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و میدانی است. با توجه به تعداد بالای خانوارها در روستاها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 360 خانوار به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. جهت تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است.
قلمروجغرافیایی پژوهش: جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای روستاهای دارای دفاتر ICT هفت شهرستان استان زنجان می‌باشد. براین اساس استان زنجان در سال 1394 دارای 226 روستای دارای دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است. به منظور مطالعه دقیق، 10 درصد روستاها که شامل 22 روستا می‌شود به عنوان روستاهای مورد مطالعه تحقیق انتخاب شدند.
یافته ها و بحث: مجموعه فرصتها و تهدیدهای موجود و موثر در این ناحیه از لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات در غالب ابعاد توسعه روستایی(اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، اکولوژیکی و نهادی) مورد توجه و بررسی قرار گرفته­اند.
نتایج: در مجموع تعداد 20 نقطه قوت و فرصت به عنوان مزیت ها و تعداد 20 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت های پیش روی قابل شناسایی است. شاخص مسئولیت پذیری روستائیان در نوجوانی و جوانی دارای بالاترین نمره می باشد. شاخص عدم حضور مروجان جهت آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات و پائین بودن استفاده اهالی روستا از فناوری های نوین دارای بالاترین نمره می باشد. شاخص تمایل خریداران جهت آشنایی با محصولات روستا دارای بالاترین نمره می باشد. ضعف جایگاه بخشداری ها جهت حمایت از فعالیت های شورای اسلامی و دهیاری ها مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات بالاترین نمره نهایی تهدید را دارا می باشد. با توجه به اینکه نمره­ نهایی نقاط قوت و ضعف و نمره ­نهایی فرصت­ها و تهدیدات معادل، جهت استراتژیک توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات بیانگر انتخاب استراتژی رقابتی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

وسعه پایدار؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ شکاف دیجیتالی

مراجع

ادیبی، مهدی و خالدی، عزیز. (1388). بررسی رابطه بین عوامل فردی و اجتماعی کاربران ICT با میزان پذیرش ICT در سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر. 3 (7)، 87-188.

افتخاری، عبدالرضارکن الدین؛ نوری، مرضیه و منتظر، غلامعلی. (1388). تحلیلی بر ساختارهای انسانی مورد نیاز برای توسعه فناوری اطلاعات در مناطق روستایی. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 123-144.

پاپ زن، عبدالحمید، زرافشانی، کیومرث و راسخی، بهروز. (1386). چشم انداز گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی شهرستان کرمانشاه. فصلنامه روستا و توسعه. 40، 199-219.

مقدم، خلیل؛ احمد خاتون آبادی، بیژن و کلانتری، خلیل. (1387). بررسی عوامل مؤثر بر میزان پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات آی سی تی در مرکز جامع خدمات آی سی تی قرن آباد در استان گلستان. فصلنامه روستا و توسعه، ۱۱(۳)، 51-76.

ریاحی، وفا؛ هدایتی، عباس و هدایتی، محمدرضا. (1385). رتبه بندی و الویت دهی روستاهای استان تهران جهت تبدیل دفاتر پستی روستایی به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات با هدف توسعه روستایی و با استفاده از روش طبقه بندی تاکسونومی عددی. فصلنامه روستا و توسعه. 36 ،1-19.

عنابستالی، علی اکبر و وزیری، سمیه. (1390). تحلیل آثار اجتماعی- اقتصادی ICT در توسعه نواحی روستایی، فصلنامه پژوهش های روستایی. 2(1)، 187-213.

فراهانی، حسین و همکاران. (1391). تحلیلی بر زمینه های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان بدر شهرستان قروه). فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 26، 127-146.

لهسائی زاده، عبدالعلی و حبیبی، آرزو. (1388). مطالعه عوامل مؤثر بر پذیرش و بکارگیری فنآوری اطلاعات و ارتباطات (مطالعه موردی: روستاهای استان فارس). مجله رسانه. 5(1)، 1-14.

لنگرودی، مطیعی؛ حسن، محمدرضا؛ رضوانی، حسنعلی فرجی سبکبار و نعمتی، مرتضی. (1389). تحلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی. فصلنامه جغرافیا. 26، 33-50.

مولایی هشجین، نصراله؛ مرادی، محمود و محمدی، مهدی. (1391). نقش دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در توسعه پایدار روستایی شهرستان مشکین شهر. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 44، 147-168.

مظلومی، حمید. (1383). بررسی آثار و پیامدهای ICT بر تعامل بین دولت و جامعه. وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات. شورای عالی اطلاع رسانی. مؤسسه روشنگران اندیشه.

صنایعی، علی. (1381). تجارت الکترونیک در هزاره سوم. انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه اصفهان.

هدایتی مقدم، زهرا. (1387). ارزیابی نقش دفاتر ICT روستایی در ارائه خدمات به نواحی روستایی استان اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد گروه جغرافیا. دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

یعقوبی، محمد و همکاران. (1389). بررسی وضعیت بسترهای توسعه روستایی مبتنی بر فناوری اطلاعات در استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه دانش و توسعه. 33، 194- 217.

Alam. S. Imran, (2015). The digital divide and social inclusion among refugee migrants: a case in regional Australia, Inf. Technol. People, 28(2), 1–14.

Avgerou. C., (2008). Information systems in developing countries: a critical research review. Journal of Information Technology, 23(3), 133–146.

Avgerou. C., (2010). Discourses of ICT and Development. Information Technologies and International Development, 6(3), 1–18.

Beel. D.E., Wallace. C.D., Webster. G., Nguyen. H., Tait. E., Macleod. M. & Mellish. C., (2015). Cultural resilience: the production of rural community heritage, digital archives and the role of volunteers. J. Rural Stud. 1-10.

Avgerou. C., (2003). The link between ICT and economic growth in the discourse of development, M. Korpela, R. Montealegre, A. Poulymenakou (Eds.), Organizational Information Systems in the Context of Globalization, Kluwer Academic Publishers, Boston, 373–386.

Ciborra. D.D. Navarra., (2005). Good governance, development theory, and aid policy: risks and challenges of E-government in Jordan. Inf. Technol Development, 11(2), 141–159.

Castells. M., (2000). Toward Sociology of the Network Society. Contemporary Sociology, 29(5), 693–699.

Thapa. D. & Sæbø.Q., (2014). Exploring the link between ICT and development in the context of developing countries: a literature review, Electron. J. Inf. Syst. Dev. Ctries, 64(1), 1–15.

Dlodlo. N., (2009). Access to ICT education for girls and women in rural South Africa: A case study. Technology in Society, 31,168–175.

326. Walsham., D. Robey. & S. Sahay., (2007). Foreword special issue on information systems in developing countries. MIS Q., 31(2), 317–326.

Fałkowski. J., (2013). Political accountability and governance in rural areas: some evidence from the pilot programme LE ADER in Poland. J. Rural Stud., 32, 70–79.

Jensen. R., (2006). The Digital Provide: Information (Technology), Market Performance, and Welfare in the South. Indian Fisheries Sector. The Quarterly Journal of Economics, 122(3), 879–892.

Furmankiewicz. M., Macken-Walsh. Á. & Stefańska. J., (2014). Territorial governance, networks and power: cross-sectoral partnerships in rural Poland, Geogr. Ann. Ser. B, Hum. Geogr. 96(4), 345–361.

Selwyn. N., (2004). Reconsidering political and popular understandings of the digital divide. New Media & Soc, 6(3), 341–362.

Derkzen. A. Franklin & Bock. B., (2008). Examining power struggles as a signifier of successful partnership working: a case study of partnership dynamics. J. Rural Stud, 24, 458–466.

30- Roberts. E. & Townsend. L., (2015). The contribution of the creative economy to the resilience of rural communities: exploring cultural and digital capital. Sociol. Rural, 56(2), 197-219.

Roberts. E., Brett Anne. A., Sarah. S. & Farrington. J., (2016). A review of the rural-digital policy agenda from a community resilience perspective. Journal of Rural Studies, 1-14.

Qureshi. S., (2012). As the global digital divide narrows, who is being left behind? Inf. Technol. Dev., 18(4), 277–280.

Sahay. S. Puri., (2008). The dynamics of corruption and ICT projects: case study from the public health system in India, Twenty Ninth International Conference on Information Systems.

Doong. S. C. Ho., (2012). The impact of ICT development on the global digital divide. Electron. Commer. Res. Appl., 11, 518–533.

Sahay. S., & Walsham. G., (2000). GIS for district-level administration in India: problems and opportunities. MIS Quarterly, 23(1), 39–66.

Koen. S., Strijker. D. & Bosworth. G., (2015). Rural development in the digital age: A systematic literature review on unequal ICT availability, adoption, and use in rural areas. Journal of Rural Studies, 1-12.

Kavita. S., & Narkhedeb. S., (2015). Green ICT for Sustainable Development: A Higher Education Perspective. Procedia Computer Science, 70, 701-707.