تحلیل ارتباط کیفیت زندگی شهری و عامل طبقه اجتماعی در شهرها (مطالعه موردی: مناطق 1، 6 و 20 تهران)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 13، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 451-464   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهروز محمدی کزج¹؛ آرش ثقفی اصل^{* 2}؛ اکبر عبداله زاده طرف²؛ داریوش ستارزاده²

¹دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، پردیس بین الملل، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

رشد جمعیت و شهرنشینی باعث کاهش کیفیت زندگی شهروندان شده و مسایل متعددی را ایجاد کرده است. تحقیق حاضر با هدف تحلیل کیفیت زندگی شهری بر اساس مدل های نظری ذهنی و عینی شهروندان و ارتباط آن با عامل طبقه اجتماعی تدوین شده است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی ـ تحلیلی می باشد. گردآوری داده‌ها با دو روش اسنادی و میدانی بوده است و در تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون های آماری مختلف، اعم از آزمون T، تحلیل واریانس یک طرفه درون گروهی و چند متغیره (MANOVA)، و آزمون تعقیبی LSD استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را ساکنان مناطق 1، 6 و 20 شهر تشکیل می‌دهند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره MANOVA نشان دهنده وجود اختلاف میانگین ها در سه گروه انجام شده در تحقیق است. بر این اساس، سطح معناداری برای شاخص های ذهنی کیفیت زندگی برابر با 39/0 و برای شاخص های عینی آن، 21/0 بوده است و فرض محقق تایید می شود. نتایج آزمون تعقیبی LSD بیانگر این است که بین شاخص های ذهنی کیفیت زندگی، حقوق شهروندی؛ در بین شاخص های عینی کیفیت زندگی، فضاهای سبز شهری به طور معنی داری بالاتر از سایر شاخص ها قرار گرفته است. سایر شاخص ها در وضعیت پایینی قرار دارند. و در نهایت بر اساس آزمون T تک نمونه ای، مشخص شد که بین میانگین شاخص های عینی کیفیت زندگی و مقدار متوسط آن در گروه اول تفاوت وجود دارد؛ در گروه های دوم و سوم تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

"کیفیت "؛ " عینی "؛ " ذهنی"

مراجع

آسایش. (1380). سنجش کیفیت زندگی در یک‌صد شهر جهان. فصلنامه مدیریت شهری، 87، 105-94.  

برزگر مرودستی، فرزانه. (1386). سنجش میزان احساس خوشبختی شهروندان تهران و عوامل مؤثر بر آن. پایان‌نامه ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا.

جاجرمی، کاظم و کلته، ابراهیم. (1385). سنجش وضعیت شاخص­های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان مطالعه موردی: گنبدقابوس. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 4(8)، 18-5.

جلائی­پور، حمیدرضا و عبدالله­پور، جمال. (1390). روابط اجتماعی شهری؛ پژوهشی در چگونگی و عوامل مرتبط با آن در شهر سردشت. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(41)، 187-53.

خادم الحسینی، احمد؛ منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین. (1389). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد لرستان). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 60-45.

علی‌اکبری، اسماعیل و امینی، مهدی. (1390). کیفیت زندگی شهری در ایران (1385-1365). فصلنامه علمی پژوهش رفاه اجتماعی، 10(36)، 148-121.

فرجی ملائی، امین؛ عظیمی، آزاده و زیاری، کرامت­الله. (1389). تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران. مجله پژوهشی و برنامه‌ریزی شهری، 1(2)، 16-1.

قالیباف، محمدباقر؛ روستایی، مجتبی؛ رمضان­زاده لسبویی، مهدی و طاهری، محمدرضا. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: محله یافت‌آباد تهران). فصلنامه جغرافیا، 9(31)، 53-33.

لطفی، صدیقه. (1388). مفهوم، کیفیت زندگی شهری؛ تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 1(4)، 80-65.

کوکبی، افشین. (1386). معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری. مجله هویت شهر، 1(1)، 86-75.

مرصوصی، نفیسه. (1383). توسعه‌یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 4(14)، 32-19.

مهدی زاده، جواد. (1385). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری، تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران. چاپ دوم، تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما.

نیازی، محسن و دلال خراسانی، محمد. (1391). بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر کیفیت زندگی شهروندان. فصلنامه ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 8(27)، 229-198.

هزارجریبی، جعفر. (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی شهر تهران). جامعه‌شناسی کاربردی، 9(3)، 61-41.

Akhoundi, A., Borkpour, N., Khalili, A., Sedaghatnia, S., & Safi Yari, R. (2014). Measuring the quality of urban life in the metropolis of Tehran. Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Planning, 19(2), 5-22.

Ismailzadeh, H., Salehpour, Sh., & Ismailzadeh, Y. (2015). Analysis of quality of life and its relationship with citizen participation in urban management; Case study: Naghadeh city. Journal of Geography and Urban-Regional Planning, 17, 227-246.

Rezvani, M., Shakiba, A., & Mansoorian, H. (2008). Evaluation of Quality of Life in Rostai Areas. Social Welfare Quarterly, 8(30), 35-59.

Matkan, A., Poorahmad, A., Mansoorian, H., Mirbagheri, B., Hosseini Asl, A. (2009). Quality Assessment of Urban Places, Using Multi-Criteria Growth in GIS (Case Study: Tehran). Remote Sensing and GIS of Iran, 1(4), 1-20.

Mokhtari, M., & Nazari, J. (2010). Sociology of Quality of Life. First Edition, Sociological Publications

Mehdizadeh, J.; (2006). Strategic Planning of Urban Development (Recent Global Experiences and Its Position in Iran). Tehran: Payam Sima Publishing.

Saif al-Dini, F., (2002). Dictionary of Urban and Regional Planning Vocabulary. Second Edition, Shiraz University.

Albrow, M., (2001). Society as Social Diversity: The Challenge for Governance in the Global Age. Chapter 6, OECD.

Campbell, A., Coverse, P. E. & W. L. (1976). The quality of American life. New York, Russell Sage Foundation.

Cato, M. (2009). Green Economics: An introduction to theory, policy and practice. London: Earthscan.

Esmaeilzadeh, H. (2015). Evaluating role of class in neighbourhood management based on good urban governance indicators (Case study: the neighborhoods of Tehran). Urban Management, 39, 79- 97.

Foo, T. S. (2000). Subjective assessment for urban quality of life in Singapore (1997-1998). Habitat International, 24, 31-49.

Marans, R. W., Stimson, R. (2011). Investigation quality of urban life. Publication Springer.

McCrea, R., Shyy, T. K., & Stimson. (2006). What is the strength of the link between objective and subjective indicator of urban quality of life? Applied research in quality of life, 1(1), 78-96.

Mostafa, M. (2013). Quality of Life in Egyption Children with Cancer. Journal of Cancer Therapy, 4(7), 1256-1261.

RIVM. (2002). Environmental Balance 2002: Accounting for the Dutch Environment, Bilthoven, the NetherlandsL National Institute for Public Health and Environmental Protection (RIVM).

Robinson, K. (2012). Needs and Quality of Life. Journal of Happiness.

Schuessler, K. F., & Fisher, G. A. (1985). Quality of life research and sociology. Annual Review of Sociology, 129-149.

Ulengin, B., Ulengin, F., Guvenc, U. (2001). A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul. European Journal of Operational Research, 130, 361-374.

Veenhoven, R. (2000). The four quality of life. Journal of Happiness Studies, No.1, 1-39.

WHO. (1993). Quality of life enjoyment and satisfaction questionnaire: A new measure. Endicott: J, Nee, J., Harrison, W., & Blumenthal, R., 321-326.

Wood, Douphinee, S. A. (1999). Assessing quality of life clinical research: from where have come and where are you going? J. Clin. Epidemiol.