بررسی تحلیلی معماری بومی در راستای ارائه شاخص های زیست پذیری (محدوده مورد مطالعه: شهر املش)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 16، شماره 4، بهمن 1400، صفحه 697-710   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا پاداشی املشی¹؛ هما ایرانی بهبهانی^{* 2}؛ مژگان خاکپور³؛ علیرضا بندرآباد⁴

¹پژوهشگر دکتری تخصصی معماری، گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، ایران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³گروه معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت

⁴گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف: توجه به کیفیت زندگی، شرایط، امکانات و نیازهای ساکنان شهرها، مسئله­ای حیاتی است. نظر به مشکلات متعدد شهرها، رویکردهای مختلفی برای ارتقا و بهبود شرایط زندگی در آنها پیشنهاد و مطرح شده است که زیست­پذیری شهری یکی از آنها است. پژوهش حاضر با هدف ارائه شاخص­های زیست پذیری مسکن با مطالعه تحلیلی معماری بومی شهر املش صورت گرفته است.
روش تحقیق: روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی و از نوع تحقیقات کیفی می­باشد. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق عبارت است از ساکنین شهر املش که جمعیت این منطقه براساس سرشماری سال 1395 ایران، 15444 نفر می­باشد. روش نمونه­گیری تصادفی و برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران و 374 نمونه است. جهت تحلیل داده­های گردآوری شده از آزمون­های تی تک نمونه­ای و آزبمون برازش رگرسیونی در نرم افزار spss بهره گرفته شد. برای تحلیل نتایج به دست آمده از پرسشنامه، از آزمون آماری T استفاده شد.
نتایج: نتایج آزمون نشان می­دهد از نظر شهروندان املش، بعد زیست محیطی با توجه به اختلاف از میانگین بسیار پایین و  منفی 06002/0 و همچنین مقدار ویژه به دست آمده برای آن به میزان 2/5 که بیشتر از بقیه ابعاد است، دارای الویت بیشتری برای بسترسازی زیست پذیری مسکن با الگوهای معماری بومی شهر املش است. ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی با توجه به میزان ضرایب بتا و معناداری به دست آمده بر زیست پذیری مسکن شهری با الگوهای شکلی معماری بومی شهر املش تاثیر مستقیم دارند، در این میان، بعد کالبدی و مدیریتی در قسمت ارزیابی تاثیر مستقیم به علت ضرایب بتای منفی و عدم معناداری فاقد اثر بودند.

کلیدواژه‌ها

زیست‌پذیری؛ معماری بومی؛ شهر املش؛ شاخص

مراجع

احدنژاد،محمد؛رسولی،مریم و محمدحسن آباد، خضرشیخ.(1398). ارزیابی شهری شاخص‌های زیست‌پذیری در محلات شهر سردشت با مدل کوپراس، جغرافیا و روابط انسانی،(1)4.

احمدی، فرشید. (1393). ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی با تاکید بر اصول شهر زندگی (مطالعه موردی: شهرک گلستان در منطقه 22 تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی تهران.

اسماعیل پور، علی و شاهوردی، مرتضی. (1397). اولویت‌بندی مناطق روستایی بر اساس شاخص‌های زیست‌پذیری روستایی مطالعه موردی: بخش زاغه، شهرستان خرم‌آباد.» مطالعات برنامه‌ریزی منابع انسانی 13 (4): 971-985.

پورشعبان، فرشته، پیرکتمجانی، شیدا و یوسف پور، جعفر.(1396). سیر تحول منازل مسکونی شهرستان املش با رویکرد رسمی و اقلیمی دومین همایش ملی پژوهش های نوین و یافته های آموزشی در مهندسی عمران، معماری، شهرسازی و محیط زیست،1-14.

حاج فروش، شیدا.(1398). تحلیل معیشت شهری با تاکید بر شاخص مسکن (مطالعه موردی: شهر یزد)، اولین همایش ملی کیفیت در فضاهای معماری و شهری، زنجان، زنجان.ایران.

خراسانی. مهدی و زرقام فرد.سارا.(1396). تحلیل تأثیرات عوامل فضایی بر زیست پذیری روستاهای اطراف شهری پژوهش شاخص های اجتماعی بین المللی و بین رشته ای، مجله سنجش کیفیت زندگی 136 (2): 693-717

ریگی، علیرضا و زواره‌باراشکی، سارا. (1398). ارزیابی شاخص‌های زیست‌پذیری مناطق شهری (مطالعه موردی: گلشهر محله ایرانشهر)، کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری ایران، تهران.

رکن الدین، هدی و  لطفی مهرویه، شادی (1397). نقش تقویت مسکن روستایی در زیست روستایی (مطالعه موردی: روستای مهرویه). مطالعات برنامه ریزی منابع انسانی 13(3): 543-556

ساسان پور، فلامک; تولایی، سعید و جعفری اسدآبادی، حمید.(1394). سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری شهری در بیست و دو کلانشهر کلانشهر تهران. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، (5)، 18:388-403

صفاری راد، علی. کسمایی کامران و تحویلداری .میثم ، (1395). تحلیل جغرافیایی قابلیت های تاریخی شهرستان املش در جهت جذب گردشگری، همایش آمایش سرزمین، چشم انداز توسعه دریای خزر و گیلان، بندر انزلی،ایران.

صالح نیا، علیرضا و طاهباز، مهدی.(1393). تبیین مفاهیم و مبانی الگوهای معماری بومی در مسکن سنتی مازندران، اولین همایش ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، مؤسسه ایران.

علی اکبری، طاهره.، اکبری، مریم.(1395)، مدلسازی ساختاری تفسیری عوامل مؤثر بر زیست پذیری کلانشهر تهران، فصلنامه برنامه ریزی و برنامه ریزی فضایی، (52)،2، 1-31.

علیزاده، سعید (1393). ارزیابی عوامل ماندگاری با تاکید بر رویکرد مشارکتی (مطالعه موردی: بریانک، منطقه 1، شهرداری تهران). پایان نامه ی کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی تهران. تهران.

فرشادیان، سارا و خدابنده لو، حمید (1398). ارزیابی شاخص های زیست سازگاری در بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: کرمانشاه)، پنجمین همایش ملی معماری و شهرسازی ایران در گذار آثار و اندیشه ها، قزوین، ایران.

قنبری، مریم، شکوهی، مهدی و رهنما، مائده.(1398).ارزیابی قابلیت زیست شهری در کلانشهر مشهد با تاکید بر شاخص حمل و نقل. مطالعات برنامه ریزی منابع انسانی 14 (4):983-1001.

گلبازی، جی پورشریفی،لیلا (1394). توسعه پایدار فضای سبز با رویکردی به شهر اکولوژیکی، اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری، تبریز،ایران.

گودرزی، حمیدرضا. یوسفی،سارا و لطیفی سعید.(1398). تحلیل فراهمی زیستی محلات شهری به منظور توسعه پایدار مطالعه منطقه 22 شهرداری تهران.، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی 2 (3).

محمودی،محمد، احمد، فریدون.، و عباسی،بهرام. (1394).خیابان های قابل سکونت: اثرات مشکلات فیزیکی بر کیفیت و زیست پذیری خیابان های کوالالامپور. شهرها، 43، 104-114

 

Burton, M., (2014). Quality of place, In Encyclopedia of quality of life and Well-Being research (p. 5312–5314): Springer.

Faiz, A., Faiz, A., Wang, W., & Bennett, C. (2012). Sustainable rural roads for livelihoods and livability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 53, 1-8.

Hankins, K. B., (2009),The disappearance of the state from Livable" Urban Spaces, Antipode, 41 (5): 845–866.

Kashef. M. (2016). Urban Livability across disciplinary and professional boundaries, Frontiers of Architectural Research, 5 (2): 239-253.

Larice, M.Z. (2005). Great neighborhood: the livability and morphology of high density neighborhoods in urban North America, PhD thesis in University of California, Berkeley:342-356.

Leby, J. L., & Hashim, A. H. (2010). Livability dimensions and attributes: Their relative importance in the eyes of neighborhood residents.

McCrea, R., & Walters, P. (2012). Impacts of urban consolidation on urban liveability: Comparing an inner and outer suburb in Brisbane, Australia. Housing, Theory and Society, 29(2):190-206.

Matthias, R ; Rachel, S. F.(2013).livability for all? conceptual limits and practical implications, Journal Applied Geography, 14: 18-23.

Ruth,M; Franklin, R.(2014). Livability for all? Conceptual limits and practical implications, Applied Geography 49 . 18 -23.

Saitluanga, B. (2014). Spatial Pattern of Urban Livability in Himalayan Region: A Case of Aizawl City, India. Social Indicators Research  , 117, 541-555.

Shaheen, S. (2016). Moving Toward a Sustainable California: Exploring Livability, Accessibility & Prosperity, UC Berkeley Transportation Sustainability Research Center for the California Department of Transportation:9-20.

Steuteville, R., (2016). What is a livable Community, Anyway?, Pubic Square, Congress for New Urbanism (www.cnu.org); at communityanyway:240-252.

Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & D. Hollander,(2003).Urban Environmental Quality and Human Well-being: Towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts; a Literature Study, Landscape and Urban Planning, 5-18.

Veenhoven, R., & Ouweneel, P. (1995). Livability of the welfare-state. Social Indicators Research, 36(1), 1-48.

West, S. and Badham, M., (2008). A strategic framework for creating livable new communities: Final report, Victorian Growth Areas Authority: Melbourne, Victoria:31-40.

Wheler, Stephen. (2014). Planning for sustainability, creating a viable, balanced and ecological community. (Mahmoud Jomeh Pour & Shokoufeh Ahmadi, translators). Tehran: Social Science Publishing:1-25.