اثر اخبار مرتبط با اعلان سود و مومنتوم بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 12، شماره 47، مهر 1399، صفحه 117-138   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

سعید یادگاری¹؛ سید عباس هاشمی^{* 2}؛ هادی امیری³

¹گروه حسابداری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²گروه حسابداری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

³گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

یکی از علت­های ایجادکننده‌ی نابهنجاری اقلام تعهدی، قیمت­گذاری نادرست سهام شرکت­ها توسط سرمایه­گذاران است. در این پژوهش اثر اخبار مرتبط با اعلان سود و همچنین تأثیر عامل مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح قیمت­گذاری نادرست سهام شرکت­ها و در نتیجه اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در این راستا، دو فرضیه تدوین گردید و از طریق مدل­های رگرسیونی چند متغیره و با استفاده از داده­های ترکیبی مورد آزمون آماری قرار گرفتند. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها و آزمون فرضیه­های پژوهش، تعداد 105 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش حذف سامانمند به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. یافته­های پژوهش نشان داد که اخبار مرتبط با اعلان سود بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی دارای تأثیر مثبت و معناداری است. به علاوه اینکه، عامل مومنتوم قیمت سهام نیز منجر به تشدید این تأثیر می­شود و بر کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی تأثیر مثبت دارد.
 
Mispricing in the stock market identified by investors is one of the main causes of accruals anomaly. In this study, the Impact of earnings related news and also stock price momentum factor on the stock mispricing correction and consequently, the correction process of the accruals anomaly is evaluated. Therefore, two hypotheses were developed in this research which were statistically analyzed through multivariate regression models using combined data. In this regard, to analyze the data and evaluate the hypotheses generated in our research, the number of 105 companies accepted in Tehran Stock Exchange were selected as the statistical sample using systematic elimination method. The findings revealed that earnings related news had a significant and positive effect on the correction process of accruals anomaly. Additionally, it was found that the stock price momentum factor also successfully contributed to the correction process of accruals anomaly.
 

کلیدواژه‌ها

اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی؛ اخبار مرتبط با اعلان سود؛ عامل مومنتوم قیمت سهام؛ پایداری اقلام تعهدی

اصل مقاله

اثر اخبار مرتبط با اعلان سود و مومنتوم بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی

 

 

سعید یادگاری

تاریخ دریافت: 14/04/1399            تاریخ پذیرش: 17/06/1399

[1]

سیدعباس هاشمی[2]

هادی امیری[3]

 

 

چکیده

یکی از علت­های ایجادکننده‌ی نابهنجاری اقلام تعهدی، قیمت­گذاری نادرست سهام شرکت­ها توسط سرمایه­گذاران است. در این پژوهش اثر اخبار مرتبط با اعلان سود و همچنین تأثیر عامل مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح قیمت­گذاری نادرست سهام شرکت­ها و در نتیجه اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در این راستا، دو فرضیه تدوین گردید و از طریق مدل­های رگرسیونی چند متغیره و با استفاده از داده­های ترکیبی مورد آزمون آماری قرار گرفتند. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها و آزمون فرضیه­های پژوهش، تعداد 105 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش حذف سامانمند به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. یافته­های پژوهش نشان داد که اخبار مرتبط با اعلان سود بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی دارای تأثیر مثبت و معناداری است. به علاوه اینکه، عامل مومنتوم قیمت سهام نیز منجر به تشدید این تأثیر می­شود و بر کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی تأثیر مثبت دارد.

 

واژه‌های کلیدی:اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی، اخبار مرتبط با اعلان سود، عامل مومنتوم قیمت سهام، پایداری اقلام تعهدی.

 

1- مقدمه

اطلاعات یک ابزار راهبردی مهم در تصمیم­گیری محسوب می­شود و بدون شک کیفیت تصمیمات نیز به صحت، دقت و به هنگام بودن اطلاعات به کار گرفته شده در زمان تصمیم­گیری بستگی دارد (برزگری و همکاران، 1396). سود حسابداری یکی از مهم­ترین علائم اطلاعاتی مخابره شده به بازار سرمایه است که نقش اساسی در ارزیابی تداوم فعالیت، عملکرد اقتصادی و پیش­بینی فعالیت­های آتی واحد تجاری دارد. سود حسابداری که بر مبنای تعهدی ثبت و گزارش می­شود شامل دو بخش نقدی و تعهدی است. بخش نقدی همان جریان­های نقدی حاصل از عملیات و بخش تعهدی آن ناشی از درآمدها و هزینه­هایی است که بر اساس اصول پذیرفته شده حسابداری طی یک دوره شناسایی، ثبت و گزارش می­شوند، ولی دریافت و پرداخت وجه آن­ها در همان دوره صورت نمی­گیرد. هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB)¹ در بیانیه مفاهیم نظری گزارشگری مالی شماره یک، بر اهمیت بخش تعهدی سود تأکید کرده است. مطالب بیان شده حکایت از اهمیت و جایگاه سود حسابداری و اقلام تعهدی در تصمیم­­گیری­های سرمایه­گذاران دارد. لذا بررسی رفتار یا واکنش سرمایه­گذاران به سود حسابداری و به دنبال آن تغییرات در بازده سهامو تعیین و شناسایی عوامل اثر­گذار بر بازده سهام از جمله اقلام تعهدی، همواره موضوعی جذاب برای پژوهشگران بوده است. در برخی از این مطالعات به بررسی رابطه بین اقلام تعهدی و بازده سهام پرداخته­ شده است (ژانگ 2، 2007). بسیاری از مدل­های پیش‌بینی بازده با فرض کارا بودن بازار تدوین شده است. بر اساس مفروضات بازار کارا، افراد به صورت منطقی و عقلایی تصمیم­گیری می­کنند؛ اما نتایج پژوهش­هایی (مانند لاکانیشوک و همکاران 31994، اسلون 41996، هو و همکاران 52005) نشان از ناکارایی بازار و به تبع آن نارسایی در مدل­های پیش­بینی بازده و تصمیمات اقتصادی غیرمنطقی افراد دارد. این موارد تحت عنوان "نابهنجاری­های بازار 6" نامیده می­شوند. یکی از انواع این نابهنجاری­ها، نابهنجاری اقلام تعهدی 7 است که توسط اسلون (1996) معرفی شده است. نابهنجاری اقلام تعهدی به ارتباط منفی بین اقلام تعهدی و بازده آتی سهام اشاره دارد؛ بنابراین، اقلام تعهدی به خاطر رابطه­ای که با بازده سهام دارند، در تصمیم­گیری­های سرمایه­گذاران مورد توجه هستند. از این رو، ارزیابی ماهیت نابهنجاری اقلام تعهدی و اثر آن بر تصمیم­گیری­های استفاده­کنندگان از صورت­های مالی، موضوعی با اهمیت است.

علت اصلی توجیه نابهنجاری اقلام تعهدی، توجیه رابطه قوی سود با بازده سهام است. از نظرکوتاری و همکاران 8 (2006) مدیران با دستکاری سود در بلندمدت تا جای ممکن باعث می­شوند قیمت سهام از ارزش ذاتی آن فزونی یابد و بازار با استفاده از اقلام تعهدی مثبت فریب داده شود. هنگامی که اقلام تعهدی روند معکوس می‌یابند و بازار خود را اصلاح می­کند پرتفوی­های با اقلام تعهدی بالا بازده منفی قابل توجهی کسب می­کنند. در مقابل مدیران شرکت­هایی که سهام آن­ها کمتر از ارزش ذاتی قیمت­گذاری شده است، انگیزه­ای برای پائین آوردن سود ندارند چرا که قیمت­گذاری کمتر از واقع برای سبد سهام با اقلام تعهدی پائین مورد انتظار نیست. فیرفیلد و همکاران 9 (2003) معتقدند اگر سرمایه­گذاران توانایی درک تقلیل بازده سرمایه‌گذاری‌ها را نداشته باشند، آنگاه ممکن است افزایش قابل ملاحظه در دارایی­ها را بیش از واقع و کاهش قابل ملاحظه در دارایی­ها را کمتر از واقع، قیمت­گذاری کنند. در این وضعیت، سرمایه­گذاران برای درک وضعیت اقتصادی سرمایه­گذاری­ها، از توانایی لازم برخوردار نیستند و این موضوع موجب ایجاد نابهنجاری در اقلام تعهدی می­شود.

پژوهش­های انجام شده در ایران، از جمله پژوهش­های اسدی و حیدرپور (1394) و حسینی و همکاران (1394)، نشان می­دهند که نابهنجاری اقلام تعهدی در بازار سرمایه ایران نیز وجود دارد؛ بنابراین، چنانچه بتوان نابهنجاری موجود را اصلاح نمود، می­توان انتظار داشت که تحلیل­ها و تصمیم­های سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار، بهبود یافته و منطقی­تر شود. با توجه به این موارد، هدف کلی پژوهش حاضر، اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی است. از لحاظ نوآوری، در این پژوهش به نقش اخبار مرتبط با اعلان سود و عامل مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح نابهنجاری که در سایر پژوهش­های داخلی مورد توجه نبوده است، پرداخته شده است.

 

2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش

نابهنجاری اقلام تعهدی چالش­هایی را نسبت به تئوری­های منطقی قیمت­گذاری دارایی­ها مطرح کرده است (هرشلیفر و همکاران 10، 2012). به دنبال نتایج پژوهش اسلون (1996)، پژوهش­های مختلفی در رابطه با اقلام تعهدی و بازده سهام انجام شده است. ازنظر دیچاو و همکاران 11 (2012)، در رابطه با اهمیت بررسی نابهنجاری اقلام تعهدی، دلایل مختلفی از سوی پژوهشگران مطرح شده است. ابتدا این که نابهنجاری اقلام تعهدی، فرضیه بازار کارا را به چالش می‌کشد و مطابق آن، بازده غیرعادی می‌تواند با اتخاذ راهبردی متکی به اطلاعات موجود، کسب شود. همچنین، نابهنجاری اقلام تعهدی، انگیزه مدیریت سود را در مدیران برانگیخته می­کند. بر اساس نتایج پژوهش اسلون (1996)، پرتفوی شرکت­هایی با اقلام تعهدی بالا، بازده­های آتی پایینی کسب می­کنند. اسلون این موضوع را به پایداری 12 کمتر اقلام تعهدی نسبت داد و بیان کرد که سرمایه­گذاران، اطلاعات موجود در اقلام تعهدی را نادرست قیمت­گذاری می­کنند. مطالعات اسلون (1996)، دیچاو و دیچو 13 (2002)و ریچاردسون و همکاران 14(2005)، نشان می­دهد که نادیده گرفتن این تفاوت و تمایز قائل نشدن بین دو بخش نقدی و تعهدی سود باعث می­شود که سرمایه­گذاران درباره­ی ارزیابی عملکرد آتی شرکت­هایی با اقلام تعهدی بالا، خوش‌بینانه عمل کنند و در مورد آینده­ی شرکت­هایی با اقلام تعهدی پایین بدبین باشند؛ بنابراین اگر چنین سرمایه­گذاران کم­اطلاعی بر قیمت سهام تأثیر­گذار باشند، در نتیجه قیمت­های بالایی برای شرکت­هایی با اقلام تعهدی بالا و قیمت­های پایینی برای شرکت­هایی با اقلام تعهدی پایین مورد انتظار است. به این پدیده در ادبیات حسابداری قیمت­گذاری نادرست 15 گفته می­شود.

قسمت عمده­ای از قیمت­گذاری نادرست در مسیر بیش ارزشیابی اتفاق می­افتد (موسوی شیری و همکاران، 1394)؛ بنابراین، شرکت­هایی با حجم بالای اقلام تعهدی، در دوره­های آتی بازده­های واقعی کم‌تر از حد مورد انتظار (بازده غیر­عادی منفی) و شرکت­هایی با اقلام تعهدی پایین، بازده­های واقعی بیش از حد مورد انتظار (بازده غیر­عادی مثبت) کسب خواهند کرد. این الگو بیانگر ارتباط منفی میان اقلام تعهدی و بازده سهام است که همان‌طور که پیش از این بیان شد، نابهنجاری اقلام تعهدی نامیده می­شود. موضوع مورد بررسی در پژوهش حاضر تأثیر اخبار مرتبط با اعلان سود در اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی است. انتظار می­رود فرایند تصحیح قیمت­گذاری نادرست اقلام تعهدی، حوالی انتشار اخباری که به طور مستقیم با عملکرد مالی شرکت مرتبط هستند نسبت به تاریخ انتشار سایر اخبار، قوی­تر باشد. برای بررسی نقش اخبار در فرایند اصلاح قیمت­گذاری نادرست اقلام تعهدی، پنجره­های اعلان سود 16 مطرح می­شوند. پنجره­های اعلان سود برای هر اعلان سود فصلی 17 در اکثر پژوهش­های مرتبط، یک دوره 7 روزه است که از 3 روز کاری قبل از تاریخ اعلان سود، شروع می­شود و 3 روز پس از تاریخ اعلان سود خاتمه می­یابد (کانگ و همکاران 2015).

در پژوهش حاضر تمام مدل­های مورد استفاده جهت آزمون فرضیه­های پژوهش، یک بار در این پنجره مورد برآورد قرار گرفته و بار دیگر خارج از آن برازش می­شوند و سپس ضرایببا هم مقایسه می‌شوند. انتظار می‌رود از لحاظ آماری هنگامی که مدل­ها در پنجره­ی اعلان سود مورد برازش قرار می­گیرند، رابطه منفی میان بازده و اقلام تعهدی به طور معناداری کاهش یابد. شواهد تجربی نشان داده است که بسیاری از سرمایه­گذاران اطلاعات را به طور کامل پردازش نمی­نمایندو در شرایط عدم اطمینان اطلاعات را به­ صورت سوگیرانه تفسیر می­کنند (شلیفر 18،2000). از این رو قیمت­گذاری نادرست سهام را می­توان ناشی از انعکاس سوگیری­های رفتاری سرمایه‌گذاران در الگوی بازده اوراق بهادار، در شرایط عدم اطمینان بیان نمود (برد و یئونگ 19، 2012). از آنجایی که تصمیمات سرمایه­گذاران بر مبنای سوگیری و طبقه‌بندی‌های ذهنی آن­ها از روند و توالی عملکرد شرکت شکل می­گیرد، لذا در اصلاح قیمت­گذاری نادرست سهام، عواملی که جهت دهنده بازده آتی سهام هستند بیش از سایر عوامل باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از این عوامل، عامل مومنتوم قیمت سهام است. مومنتوم 20 مفهومی در علم فیزیک است که بیان می­دارد یک جسم در حال حرکت گرایش دارد که همچنان در حرکت باقی بماند، مگر اینکه نیرویی از خارج بر آن وارد شود (قانون اول نیوتن). به عبارتی دیگر، مصداق این قانون در بازار سرمایه، شامل سرمایه­گذاری در جهت بازار می­باشد و ادعا دارد که بازدهی مثبت یا منفی در گذشته تا دوره­ی مشخصی از آینده همچنان تداوم خواهد داشت (هان و تانکز 21، 2003). عامل مومنتوم قیمت سهام به عنوان یکی از عوامل بنیادین تأثیرگذار حسابداری بر بازده­ی سهام معرفی شده است (زارمبا و کونیچکا 22، 2014). بر اساس مطالعه­ی گو و وو 23 (2014) عامل مومنتوم قیمت سهام ارتباط معناداری با اقلام تعهدی دارد. در این راستا، علاوه بر بررسی نقش اخبار مرتبط با اعلان سود در فرایند اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی، در پژوهش حاضر مفهوم مومنتوم قیمت سهام نیز به مدل­های مورد استفاده اضافه شده و نقش این عامل نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

مکی پور و دستگیر (1396)، در پژوهش خود تأثیر استراتژی­های تکنیکال و بنیادی را از طریق ترکیب جریان­های نقد عملیاتی با مومنتوم و معکوس مورد بررسی قرار داده­اند. نتایج پژوهش نشان داد که استراتژی ترکیبی دارای بهترین بازده است. حساس یگانه و باری (1396)، در پژوهشی به بررسی نقش پراکندگی بازده در تفسیر ناهنجاری اقلام تعهدی پرداخته­اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که پراکندگی بازده و پراکندگی نسبی بازده، منجر به صرف ریسک مثبت و معناداری در سطح سهام و پرتفوی اقلام تعهدی می­شود. خدادادی و نوروزی (1395)، تأثیر قیمت­گذاری نادرست سهام بر تصمیمات سرمایه­گذاری شرکت­ها و اثر محدودیت­های مالی بر این ارتباط را مورد بررسی قرار داده­اند. یافته­های این پژوهش نشان داد که قیمت­گذاری نادرست سهام بر تصمیمات سرمایه­گذاری مدیران تأثیر معنادار و مستقیمی دارد. محقق نیا و همکاران (1392)، به ارزیابی میزان سودمندی مومنتوم قیمت در پیش­بینی بازده غیرعادی پرداخته­اند. نتایج بدست آمده از پژوهش آن­ها نشان داده است که با بررسی روند گذشته قیمت سهام در قالب مومنتوم، می­توان به بازده غیر عادی دست یافت.ژوان وو و همکاران 24 (2019)، در پژوهش خود به بررسی قیمت­گذاری و پایداری اجزا مختلف سود پرداخته‌اند. یافته­های این پژوهش نشان داد که بازار به طور معمول قیمت­گذاری را به‌صورت اشتباه انجام می­دهد که منجر به نابهنجاری در اقلام تعهدی می­شود. کنستانتینیدی وهمکاران 25 (2016)، در پژوهشی این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند که آیا قیمت­های سهام پایداری اقلام تعهدی و جریان­های نقدی را نشان می­دهند؟ نتایج پژوهش نشان می­دهد که سرمایه­گذاران بطور جانب‌دارانه و خودمحور پایداری را برای اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی پیش­بینی می­کنند و همچنین نابهنجاری اقلام تعهدی از قیمت­گذاری نادرست سرچشمه می­گیرد. کانگ و همکاران 26(2015)، این موضوع را مورد بررسی قرار داده­اند که چگونه جراید و اخبار مالی در فرآیند اصلاح و بهبود نابهنجاری اقلام تعهدی تأثیر می­گذارند. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد بخش عمده­ای از بازده­های غیرعادی وابسته به استراتژی معاملات اقلام تعهدی، بر اعلانات سود متمرکز است. زارمبا و کونیچکا (2014)، در پژوهش خود به بررسی رابطه بین ویژگی‌های شرکت­های منتخب و بازده سهام عادی پرداخته‌اند. در این پژوهش چهار عامل بنیادین که بازده سهام را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند، شناسایی شده است. این چهار عامل عبارتند از مومنتوم، ارزش، اندازه و نقدشوندگی. نتایج پژوهش نشان می­دهد تأثیر عامل مومنتوم بر بازده سهام بیش از سایر عوامل است. با توجه به موارد یاد شده، آگاهی سرمایه­گذاران از ویژگی­های اقلام تعهدی و تأثیر آن بر قیمت اوراق بهادار می­تواند راهنمایی در جهت سرمایه­گذاری بهینه و کسب حداکثر بازدهی باشد. عدم وجود چنین آگاهی منجر به قیمت­گذاری نادرست سهام شرکت‌ها توسط سرمایه­گذاران می­شود و منجر به نابهنجاری اقلام تعهدی در بازار اوراق بهادار می­گردد؛ بنابراین، چنانچه بتوان عوامل کاهنده­ی نابهنجاری را در تحلیل­ها و تصمیم­ها مد نظر قرار داد، در نتیجه تحلیل‌ها و تصمیم­های سرمایه­گذاران و تحلیل­گران نیز بهبود یافته و منطقی­تر می‌شود.

 

3- فرضیه­های پژوهش

بر اساس آنچه در بخش مبانی نظری پژوهش بیان شد، یکی از عوامل ایجادکننده‌ی نابهنجاری اقلام تعهدی، پدیده­ی قیمت­گذاری نادرست است و کاهش قیمت­گذاری نادرست منجر به کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی شود. انتظار می­رود اخبار مرتبط با اعلان سود، قیمت­گذاری نادرست توسط سرمایه­گذاران را کاهش دهد. از این رو فرضیه­ی اول پژوهش به شرح زیر تدوین شده است:

فرضیه اول:اخبار مرتبط با اعلان سود، قیمت­گذاری نادرست ناشی از اقلام تعهدی را کاهش می‌دهد.

همانگونه که در قسمت مبانی نظری پژوهش بیان شد مفهوم مومنتوم با بازده سهام ارتباط دارد و انتظار می­رود که در اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی نقش داشته باشد، بنابراین در راستای تحلیل نقش عامل مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی، فرضیه­ی دوم پژوهش به شرح زیر تدوین شده است:

فرضیه دوم:عامل مومنتوم قیمت سهام، نابهنجاری اقلام تعهدی را کاهش می­دهد.

 

4- روش پژوهش

این پژوهش از جنبه هدف، از نوع پژوهش­های کاربردی به شمار می­رود، زیرا نتایج حاصل از آن می­تواند در تصمیم­های مدیران، سرمایه­گذاران و تحلیل­گران مورد استفاده قرار گیرد؛ همچنین از نظر ماهیت، در گروه پژوهش­های توصیفی- همبستگی قرار می­گیرد، زیرا جهت کشف روابط بین متغیرهای پژوهش، از شیوه­های رگرسیون و همبستگی استفاده‌شده است. در این پژوهش دستیابی به نتایج، از طریق آزمون داده­های موجود انجام گرفته است، بنابراین پژوهش حاضر در گروه پژوهش­های اثباتی به شمار می­رود.

 

4-1- جامعه و نمونه آماری پژوهش

جامعه آماری این پژوهش شامل تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی قلمرو زمانی پژوهش از سال 1386 تا سال 1396 می‌باشد. روش نمونه­گیری این پژوهش غربالگری به شیوه حذف سامانمند است. به این صورت که برای تخمین مدل­های پژوهش، شرکت­هایی که واجد شرایط زیر باشند جزء نمونه آماری لحاظ می­گردند:

دوره مالی شرکت­ها منتهی به 29 اسفند ماه هر سال باشد و طی قلمرو زمانی پژوهش دوره مالی خود را تغییر نداده باشند، اطلاعات مالی شرکت‌های مورد بررسی طی سال‌های 1386 تا 1396 در دسترس باشد، طی دوره زمانی پژوهش حداقل هر سه ماه یکبار سهامآن­ها مورد معامله قرار گرفته باشد، جزء شرکت‌های واسطه‌گری مالی (مثل بانک‌ها و موسسه‌های بیمه) و شرکت‌های سرمایه­گذاری نباشندو اطلاعات مربوط به متغیرهای انتخاب شده در این پژوهش مربوط به آن شرکت‌ها در دسترس باشند.

با در نظر گرفتن شرایط فوق، در نهایت 105 شرکت طی قلمرو زمانی 1386 تا 1396 به عنوان نمونه آماری انتخاب شده­اند.

 

4-2- متغیرهای پژوهش

متغیرهای این پژوهش شامل متغیر اصلی پژوهش، متغیرهای توضیحی و متغیرهای کنترلی است که در ادامه به تشریح آن­ها پرداخته می­شود.

 

4-2-1- متغیر وابسته

نابهنجاری اقلام تعهدی، به رابطه منفی بین بازده سهام و سطح اقلام تعهدی اشاره دارد. به منظور تحلیل نقش اخبار مرتبط با اعلان سود و عامل مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی، باید تأثیر این عوامل بر نابهنجاری اقلام تعهدی مورد آزمون قرار گیرد. از آنجایی که نابهنجاری تأثیر سطح اقلام تعهدی بر بازده سهام را مورد آزمون قرار می­دهد، لذا متغیر وابسته این پژوهش به پیروی از پژوهش کانگ و همکاران (2015) بازده سهام می­باشد؛ که بر اساس رابطه 1 محاسبه می­شود:

 

(1)

 

در رابطه فوق:

RET_i,t: بازده سهام شرکت i در دوره t،  : قیمتت سهام شرکت i  دردوره t ،  : سودنقدی هر سهم شرکت i در دوره t، : درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی، و   درص افزایش سرمایه از محل اندوخته­هاست.باید به  بایددنک اشاره شود که در رابطه فوق 1000 ریال مبلغ اسمی سهام است.

 

4-2-2- متغیرهای مستقل

 متغیرهای مستقلپژوهش، اقلام تعهدی و عامل مومنتوم قیمت سهام می‌باشد که نحوه­ی محاسبه آن­ها در ادامه توضیح داده شده است.

1) اقلام تعهدی(Accruals): برای محاسبه اقلام تعهدی دو روش ترازنامه‌ای و صورت جریان وجوه نقد وجود دارد. در این پژوهش به پیروی از پژوهش کانگ و همکاران (2015)، برای محاسبه اقلام تعهدی از روش ترازنامه­ای استفاده شده است. در این روش، اقلام تعهدی بر اساس رابطه­ی 2 محاسبه شده است:

(2)	Accruals = (ΔCA – ΔCASH) – (ΔCL – ΔSTD – ΔTP) –DEP

 

در رابطه­ی فوق:

ΔCA: تغییر در دارایی‌های جاری غیرنقدی،ΔCASH: تغییر در وجه نقد، ΔCL: تغییر در بدهی‌های جاری، ΔSTD: تغییر در حصهجاری تسهیلات دریافتی،ΔTP: تغییر در مالیات پرداختنی،DEP: استهلاک دارایی‌های مشهود و نامشهود

بعد از محاسبه اقلام تعهدی (Accruals) به شرح رابطه­ی 2، به منظور هم مقیاس سازی، عدد بدست آمده بر جمع دارایی­ها تقسیم می­شود.

2) عامل مومنتوم قیمت سهام (Mom): این متغیر بر اساس پژوهش­های کانگ و همکاران (2015) و عارفی و دادرس (1390)، به صورت بازده حاصل از خرید و نگهداشت سهام شرکت i در زمان t )(R _i,_t، برای دوره 12 ماهه و بر اساس رابطه­ی 3 محاسبه می­شود:

(3)

در رابطه‌ی فوق؛

R_i,t: بازده سهام شرکت i در هفته t و: m تعدادهفته‌ها طی 12 ماه

لازم به توضیح است که برای محاسبه‌ی متغیر مومنتوم به صورت سالانه، طبق رابطه 3 از بازده­های هفتگی استفاده شده است.

 

4-2-3- متغیرهای کنترلی

جهت تصریح بهتر مدل‌های رگرسیونی پژوهش، از متغیرهای زیر به عنوان متغیر کنترلی استفاده شده است:

1)   اندازه شرکت (Size): برابر است با لگاریتم طبیعی ارزش بازار حقوق صاحبان سهام در پایان دوره مالی. ارزش بازار حقوق صاحبان سهام از طریق حاصل‌ضرب تعداد سهام در قیمت بازار هر سهم در پایان دوره مالی محاسبه می­شود.

2)   نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام (B/M): از تقسیم جمع ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام در پایان دوره به دست می­آید.

3)   نسبت سود به قیمت (E/P): از تقسیم سود هر سهم به قیمت بازار هر سهم در پایان دوره به دست می­آید.

4)   ریسک سیستماتیک (Beta): بر اساس نسبت کوواریانس نرخ بازده سهم و نرخ بازده پرتفوی بازار  ، به وایانس بازده بازار  ، بر مبنای ابطه­ی 4 محاسبه می‌شود:

(4)

 

4-3- مدل­های پژوهش و روش­های آزمون فرضیه­ها

برای آزمون فرضیه اول از مدل رگرسیونی به شرح رابطه­ی 5 استفاده می‌شود:

(5)

 

 

در این رابطه متغیرها به صورت زیر تعریف می­شوند:

RET: بازده سهام، Accruals: اقلام تعهدی (ترازنامه‌ای) که بر اساس رابطه 2 محاسبه می‌شود.Size: اندازه شرکت، B/M: نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سرمایه، E/P: نسبت سود به قیمت و Beta: ریسک سیستماتیک است.

به منظور آزمون فرضیه اول، مدل مبتنی بر رابطه­ی شماره 5، یکبار در پنجره اعلان سود (بازه­ی زمانی هفت روزه شامل سه روز قبل از اعلان، روز اعلان و سه روز پس از اعلان سود) و بار دیگر خارج از این پنجره مورد آزمون قرار می­گیرد. سپس ضریب تعیین­های (R²) بدست آمده با یکدیگر مقایسه می­شوند. همچنین ضرایب محاسبه شده نیز در هر دو بازه­ی زمانی با استفاده از آزمون t با یکدیگر مقایسه می­شوند. جهت آزمون فرضیه دوم از مدل رگرسیون شماره 6 استفاده می‌شود:

(6)

 

 

در رابطه­ی 6 متغیرها مانند رابطه­ی 5 است و تنها یک متغیر mom (عامل مومنتوم) به مدل اضافه شده و مدل با افزودن این متغیر مجدداً برازش شده است. به منظور آزمون فرضیه دوم مدل مبتنی بر رابطه­ی 6، یکبار در پنجره اعلان سود (بازه­ی زمانی هفت روزه شامل سه روز قبل از اعلان، روز اعلان و سه روز پس از اعلان سود) و بار دیگر خارج از آن برازش شده است. سپس ضریب تعیین­های (R²) بدست آمده با یکدیگر مقایسه شده­اند. همچنین جهت بررسی تفاوت ضرایب دو مدل در دو بازه­ی زمانی از آزمون t استفاده شده و دو مدل با یکدیگر مقایسهو سپس ضرایب دو مدل با یکدیگر مقایسه شده­اند.

 

5- یافته­های پژوهش

5-1- آمار توصیفی

در ابتدا آماره­های توصیفی داده­های تحت مطالعه محاسبه می­گردد. جدول 1 آمار توصیفی متغیرهای مدل­ها را نشان می‌دهد که شامل اطلاعات مربوط به میانگین، میانه، بیشینه و کمینه، انحراف معیار، چولگی و کشیدگی است.

 

جدول 1- آمار توصیفی متغیرهای استفاده شده در فرضیه‌ها

نام متغیر	نماد	میانگین	میانه	بیشینه	کمینه	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
بازده سهام	RET	125/0	058/0	996/0	958/0-	302/0	002/0	036/0
اقلام تعهدی	Accruals	066/0	041/0	980/0	000/1-	289/0	333/0	361/4
اندازه شرکت	Size	751/11	753/11	617/13	305/10	626/0	369/0	015/3
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام	B/M	675/0	580/0	391/2	655/1-	483/0	401/0	265/5
نسبت سود به قیمت	E/P	142/0	153/0	501/0	500/0-	133/0	948/0-	535/4
ریسک سیستماتیک	Beta	573/0	513/0	845/2	959/2-	829/0	010/0-	917/3
مومنتوم قیمت سهام	Mom	332/17	120/14	455/95	944/58-	899/31	027/0	211/2

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

اصلی­ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان‌دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع می­باشد و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکزیت داده­هاست. برای مثال مقدار میانگین برای متغیر اندازه شرکت برابر با 751/11 می‌باشد که نشان می­دهد بیشتر داده­ها حول این نقطه تمرکز یافته‌اند. میانه یکی دیگر از شاخص­های مرکزی است که وضعیت جامعه را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود میانه این متغیر برابر با 753/11 است که نشان می­دهد که نیمی از داده­ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند. میزان عدم تقارن منحنی فراوانی را چولگی می­نامند. اگر ضریب چولگی صفر باشد، جامعه کاملاً متقارن است و چنانچه این ضریب مثبت باشد، چولگی به راست و اگر ضریب منفی باشد چولگی به چپ دارد. متغیر نسبت سود به قیمت، بیشترین عدم تقارن و متغیر ریسک سیستماتیک کمترین عدم تقارن را نسبت به توزیع نرمال دارند.

 

5-2-آزمون فرضیه اول

در فرضیه اول تأثیر اخبار مرتبط با اعلان سود بر کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی مورد آزمون قرار گرفته است. از آنجایی که در این پژوهش از داده­های ترکیبی استفاده شده است، ابتدا برای تعیین نوع داده­های ترکیبی از آزمون F لیمر استفاده گردید. نتایج این آزمون (جدول 2) نشان داد که داده­ها از نوع تابلویی می­باشند. برای تعیین نوع اثرات ثابت یا تصادفی از آزمون هاسمن استفاده شد. با توجه به نتایج این آزمون، روش اثرات ثابت پذیرفته شده است.

 

جدول 2-آزمون F لیمر و هاسمن

مدل
	آماره Fلیمر	احتمال	نتیجه	آماره کای دو	احتمال	نتیجه
مدل در پنجره اعلان سود	11/7	00/0	تابلویی	11/23	00/0	اثرات ثابت
مدل خارج از پنجره اعلان سود	45/6	00/0	تابلویی	99/18	00/0	اثرات ثابت

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

جهت آزمون عدم خود همبستگی باقی‌مانده‌ها از آزمون ولدریج استفاده شد که نتایج این آزمون نشان داد مشکل خود همبستگی وجود ندارد. از آزمون والد تعدیل شده نیز برای آزمون ناهمسانی واریانس بهره گرفته شد. نتایج این آزمون بیانگر وجود مشکل ناهمسانی واریانس بود که برای برطرف کردن آن از رگرسیون حداقل مربعات تعمیم‌یافته استفاده شد. در این پژوهش برای بررسی مانایی متغیرها برای داده­های ترکیبی، از آزمون لوین لین - چویاستفاده شده است. با توجه به سطح معنی‌داری آمارهآزمون لوین لین - چویکه برای همه متغیرها کمتر از05/0 بوده است، در نتیجه متغیرها ایستا (مانا) می‌باشند. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه اول در پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سود، به ترتیب در جدول­های 3 و 4 منعکس شده است.

 

جدول 3-نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه اول در پنجره اعلان سود

نام متغیر	نماد	ضریب	انحراف استاندارد	آماره t	ارزش احتمال
عرض از مبدأ		092/5-	116/4	240/1-	216/0
اقلام تعهدی	Accruals	254/0-	076/0	330/3-	001/0
اندازه شرکت	Size	929/0	351/0	650/2	008/0
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام	B/M	702/9	282/0	390/34	000/0
نسبت سود به قیمت	E/P	300/1-	957/0	360/1-	174/0
ریسک سیستماتیک	Beta	621/1	112/0	430/14	000/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

مقدار سطح معنی­داری به دست آمده برای آماره نسبت درستنمایی که معنی­داری کل مدل را نشان می­دهد، تقریباً برابر با صفر و کمتر از سطح خطای 05/0 است. در نتیجه نشان می­دهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند و بنابراین در پنجره اعلان سود، مدل برآوردی معنی‌دار می­باشد. با توجه به نتایج منعکس در جدول 3 و سطح معنی‌داری آماره t برای متغیر اقلام تعهدی (Accruals) که برابر 001/0 می­باشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است، لذا فرض عدم تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام در پنجره اعلان سود رد می­شود. این نتایج بیانگر تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام می­باشد. با توجه به ضریب منفی متغیر اقلام تعهدی (Accruals)، نتایج حاصله بیانگر وجود نابهنجاری اقلام تعهدی در پنجره اعلان سوداست؛ که با آزمون مجدد مدل، خارج از پنجره اعلان سود و مقایسه نتایج هر دو آزمون، کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این آزمون در جدول 4 منعکس شده است.

 

جدول 4- نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه اول خارج از پنجره اعلان سود

نام متغیر	نماد	ضریب	انحراف استاندارد	آماره t	ارزش احتمال
عرض از مبدأ		861/16	998/28	580/0	561/0
اقلام تعهدی	Accruals	126/1-	533/0	110/2-	035/0
اندازه شرکت	Size	677/0-	471/2	270/0-	784/0
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام	B/M	179/8	306/2	550/3	000/0
نسبت سود به قیمت	E/P	400/4	021/7	630/0	531/0
ریسک سیستماتیک	Beta	825/0	011/1	820/0	414/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

با توجه به سطح معنی­داری به دست آمده در جدول 4 برای آماره نسبت درستنماییکه معنی­داری کل مدل را نشان می­دهد، این مقدار تقریباً برابر با صفر می­باشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است. در نتیجه تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند و بنابراین در خارج از پنجره اعلان سود نیز مدل برآوردی معنی­دار است. با توجه به نتایج منعکس در جدول 4 و سطح معنی‌داری آماره t برای متغیر اقلام تعهدی (Accruals) که برابر 035/0 می­باشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است، فرض عدم تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام، خارج از پنجره اعلان سود رد می­شود و در نتیجه اقلام تعهدی بر بازده سهام تأثیر دارد. با توجه به ضریب منفی متغیر اقلام تعهدی (Accruals)، نتایج حاصله بیانگر وجود نابهنجاری اقلام تعهدی خارج از پنجره اعلان سوداست. به منظور آزمون فرضیه اول و تعیین تأثیر اخبار مرتبط با اعلان سود، ضریب تعیین و ضریب اقلام تعهدی منعکس در جدول­های 3 و 4 با استفاده از آزمون Z وونگ و آزمون t مقایسه شده­اند. با توجه به سطح معنی‌داری آماره Z که تقریباً برابر صفر و کمتر از 05/0 به دست آمده است، در نتیجه بین قدرت و ضریب دو مدل (در پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سود) تفاوت معنی‌داری وجود دارد. فرض صفر در آزمون t عدم تفاوت ضریب مورد نظر در دو مدل می‌باشدکه اگر سطح معنی­داری آماره آزمون t کمتر از سطح خطای 05/0 باشد، فرض صفر رد می‌شود و نشان می­دهد ضریب مورد نظر در دو مدل متفاوت است. با توجه به سطح معنی­داری آماره t که تقریباً برابر صفر و کمتر از 05/0 است، فرض صفر رد می­شود و در نتیجه فرض برابریضریب متغیر اقلام تعهدی در دو مدل رد می‌شود و بین ضریب این متغیر در دو مدل تفاوت معنی‌داری وجود دارد. همچنین با توجه به مقادیر ضریب متغیر اقلام تعهدی در دو مدل داخل پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سودو اینکه مقدار ضریب در داخل پنجره اعلان سود مثبت‌تر می­باشد (از نظر منفی بودن، کمتر منفی است) در نتیجه می‌توان گفت اخبار مرتبط با اعلان سود، قیمت­گذاری اشتباه ناشی از اقلام تعهدی را کاهش می­دهد و فرضیه اول پژوهش در سطح اطمینان 95% پذیرفته می‌شود.

 

5-3-نتایج آزمون فرضیه دوم

در فرضیه­ی دوم تأثیر عامل مومنتوم قیمت سهام بر کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی مورد آزمون قرار گرفته است. به این دلیل که در این پژوهش از داده­های ترکیبی استفاده شده است، ابتدا نوع داده­های ترکیبی با استفاده از آزمون F لیمر تعیین شد. نتایج این آزمون (جدول 5) نشان داد که داده­ها از نوع تابلویی می­باشند. به منظور تعیین نوع اثرات ثابت یا تصادفی از آزمون هاسمن بهره گرفته شد. بر اساس نتایج این آزمون روش اثرات ثابت پذیرفته شده است.

در پژوهش حاضر از آزمون وولدریج برای تشخیص وجود و یا عدم وجود خودهمبستگی استفاده شده است. با توجه به نتایج این آزمون مشکل خودهمبستگی باقیمانده‌ها وجود نداشته است. بر اساس نتایج آزمون والد تعدیل شده، مشکل ناهمسانی واریانس باقیمانده­ها وجود داشته که برای رفع آن از رگرسیون حداقل مربعات تعمیم‌یافته (GLS)، استفاده گردید. برای بررسی مانایی متغیر مومنتوم، از آزمون لوین لین - چویاستفاده شده است. با توجه به سطح معنی‌داری آمارهآزمون لوین لین - چویکه کمتر از05/0 بوده است، در نتیجه این متغیر نیز ایستا (مانا) می‌باشد. (مانایی سایر متغیرها در فرضیه اول مورد بررسی قرار گرفت).

 

جدول 5-آزمون F لیمر و هاسمن

مدل
	آماره Fلیمر	احتمال	نتیجه	آماره کای دو	احتمال	نتیجه
مدل در پنجره اعلان سود	32/6	00/0	تابلویی	42/29	00/0	اثرات ثابت
مدل خارج از پنجره اعلان سود	45/5	00/0	تابلویی	13/21	00/0	اثرات ثابت

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

به منظور آزمون فرضیه دوم مدل مبتنی بر رابطه­ی 6، یکبار در پنجره اعلان سود (بازه­ی زمانی هفت روزه شامل سه روز قبل از اعلان، روز اعلان و سه روز پس از اعلان سود) و بار دیگر خارج از این پنجره مورد آزمون قرار گرفته است. سپس ضریب تعیین­های (R²) بدست آمده با یکدیگر مقایسه شده است. همچنین جهت بررسی قدرت دو مدل در دو بازه­ی زمانی از آزمون Z وونگ و آزمون t استفاده می‌شود و دو مدل با یکدیگر مقایسه و سپس ضرایب دو مدل با یکدیگر مقایسه می­شوند.

 

نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه دوم با در نظر گرفتن پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سود، به ترتیب در جدول­های 6 و 7 ارائه شده است.

 

جدول 6- نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه دوم در پنجره اعلان سود

نام متغیر	نماد	ضریب	انحراف استاندارد	آماره t	ارزش احتمال
عرض از مبدأ		996/13-	148/4	370/3-	001/0
اقلام تعهدی	Accruals	253/0-	076/0	330/3-	001/0
مومنتوم قیمت سهام	Mom	030/0-	002/0	600/14-	000/0
اندازه شرکت	Size	835/1	355/0	170/5	000/0
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام	B/M	016/9	285/0	620/31	000/0
نسبت سود به قیمت	E/P	447/0-	955/0	470/0-	640/0
ریسک سیستماتیک	Beta	882/1	113/0	590/16	000/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

با توجه به سطح معنی­داری به دست آمده برای آماره نسبت درستنمایی که معنی‌داری کل مدل را نشان می­دهد، این مقدار تقریباً برابر با صفر و کمتر از سطح خطای 05/0 است. در نتیجه نشان می­دهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند و بنابراین در پنجره اعلان سود، مدل برآوردی معنی‌دار است. با توجه به نتایج منعکس در جدول 5 و سطح معنی­داری آماره t برای متغیر اقلام تعهدی (Accruals) که برابر 001/0 می‌باشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است، لذا فرض عدم تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام با حضور متغیر عامل مومنتوم، در پنجره اعلان سود رد می‌شود. این نتایج بیانگر تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام، با حضور متغیر عامل مومنتوم در پنجره اعلان سود می­باشد. همچنین منفی بودن ضریب متغیر اقلام تعهدی (Accruals)، نابهنجاری اقلام تعهدی در پنجره اعلان سود را نشان می‌دهد.

 

جدول 7- نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها جهت آزمون فرضیه دوم خارج از پنجره اعلان سود

نام متغیر	نماد	ضریب	انحراف استاندارد	آماره t	ارزش احتمال
عرض از مبدأ		343/13	388/29	450/0	650/0
اقلام تعهدی	Accruals	112/1-	532/0	090/2-	036/0
مومنتوم قیمت سهام	Mom	023/0-	018/0	300/1-	192/0
اندازه شرکت	Size	283/0-	514/2	110/0-	910/0
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام	B/M	816/7	334/2	350/3	001/0
نسبت سود به قیمت	E/P	126/5	054/7	730/0	467/0
ریسک سیستماتیک	Beta	069/1	026/1	040/1	297/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

با توجه به سطح معنی‌داری به دست آمده برای آماره نسبت درستنمایی که معنی‌داری کل مدل را نشان می­دهد، این مقدار تقریباً برابر با صفر و کمتر از سطح خطای 05/0 است در نتیجه نشان می­دهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند و بنابراین با حضور متغیر عامل مومنتوم قیمت سهام، مدل برآوردی در خارج از پنجره اعلان سود معنی‌دار می­باشد. با توجه به نتایج منعکس در جدول (6) و مقدار ارزش احتمال آماره t برای متغیر اقلام تعهدی (Accruals) که برابر 036/0 می‌باشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است، لذا فرض عدم تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام با حضور متغیر عامل مومنتوم، خارج از پنجره اعلان سود رد می‌شود. این نتایج نشان‌دهنده­ی تأثیر اقلام تعهدی بر بازده سهام با حضور متغیر عامل مومنتوم، خارج از پنجره اعلان سود می­باشد. همچنین منفی بودن ضریب متغیر اقلام تعهدی (Accruals)، نابهنجاری اقلام تعهدی خارج از پنجره اعلان سود را نشان می‌دهد.

جهت آزمون فرضیه دوم، ضریب تعیین و ضریب اقلام تعهدی منعکس در جداول 6 و 7 با استفاده از آزمون Z وونگ و آزمون t مقایسه شده­اند. با توجه به سطح معنی­داری آماره Z که تقریباً برابر صفر و کمتر از 05/0 بدست آمده است، در نتیجه بین قدرت و ضریب دو مدل (با حضور متغیر عامل مومنتوم، در پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سود) تفاوت معنی‌داری وجود دارد.

با توجه به مقدار ارزش احتمال آماره­ی t که تقریباً برابر صفر و کمتر از 05/0 است، فرض صفر رد می­شود و در نتیجه فرض برابریضریب متغیر اقلام تعهدی در دو مدل رد می‌شود و بین ضریب این متغیر در دو مدل تفاوت معنی‌داری وجود دارد. همچنین با توجه به مقادیر ضریب متغیر اقلام تعهدی در دو مدل داخل پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سودو اینکه مقدار ضریب در داخل پنجره اعلان سود مثبت‌تر می‌باشد (از نظر منفی بودن، کمتر منفی است) و همچنین این مقادیر از مقادیر متناظرشان در فرضیه اول نیز کمتر می­باشند (از نظر مقدار عددی) در نتیجه بر اساس نتایج آزمون فرضیه اول، ضمن اینکه اخبار مرتبط با اعلان سود منجر به کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی می­گردد، ورود عامل مومنتوم در مدل باعث کاهش بیشتر نابهنجاری اقلام تعهدی شده و بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی تأثیر مثبت داشته است و می­توان گفت عامل مومنتوم قیمت سهام، منجر به کاهش بیشتر نابهنجاری اقلام تعهدی شده و فرضیه دوم پژوهش در سطح اطمینان 95% پذیرفته می­شود.

 

7- بحث و نتیجه‌گیری

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر اخبار مرتبط با اعلان سود و مومنتوم قیمت سهام بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی است. از آنجایی که یکی از علل ایجادکننده نابهنجاری اقلام تعهدی، قیمت‌گذاری نادرست سهام می­باشد، لذا با توجه به مطالب بیان شده در بخش مبانی نظری، اولین موضوع مورد بررسی، تأثیر اخبار مرتبط با اعلان سود در اصلاح قیمت­گذاری نادرست و کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی است. برای بررسی نقش اخبار در فرایند اصلاح قیمت­گذاری نادرست اقلام تعهدی، پنجره­های اعلان سود مطرح گردیدند. پنجره­های اعلان سود برای هر اعلان سود فصلی، یک دوره 7 روزه است که از 3 روز کاری قبل از تاریخ اعلان سود، شروع می­شود و 3 روز پس از تاریخ اعلان سود خاتمه می­یابد. در پژوهش حاضر تمام مدل­های مورد استفاده جهت آزمون فرضیه­های پژوهش، یک بار در این پنجره مورد برآورد قرار گرفتند و بار دیگر خارج از آن برازش گردیدند و سپس ضرایببا هم مقایسه شدند. در این راستا، علاوه بر بررسی نقش اخبار مرتبط با اعلان سود در فرایند اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی، مفهوم مومنتوم قیمت سهام نیز به مدل­های مورد استفاده اضافه شده و نقش این عامل نیز مورد بررسی قرار گرفت. در فرضیه اول نقش اخبار مرتبط با اعلان سود در کاهش قیمت­گذاری نادرست ناشی از اقلام تعهدی مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به مقادیر ضریب متغیر اقلام تعهدی در داخل پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سودو اینکه مقدار ضریب در داخل پنجره اعلان سود مثبت‌تر می‌باشد (از نظر منفی بودن، کمتر منفی است) در نتیجه می­توان گفت اخبار مرتبط با اعلان سود، قیمت­گذاری نادرست ناشی از اقلام تعهدی را کاهش می­دهد؛ بنابراین فرضیه­ی اول پژوهش پذیرفته شد. بر اساس نتایج آزمون فرضیه اول می­توان اینگونه استدلال کرد که سرمایه­گذاران رفتار عقلایی داشته و در شرایطی که به اخبار اعلان سود دسترسی داشته باشند، از علامت­های اطلاعاتی اعلان سود در راستای اصلاح باورهای پیشین خود استفاده کرده­اند. همچنین اعلان سود شرکت­ها دارای محتوای اطلاعاتی است و توانسته قیمت­گذاری نادرست را کاهش دهد. بر اساس مبانی نظری پژوهش، کاهش قیمت‌گذاری نادرست، نابهنجاری اقلام تعهدی را کاهش می­دهد. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش کانگ و همکاران (2015) مبنی بر تأثیر اخبار مرتبط با اعلان سود بر کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی، مطابقت دارد.

برای فرضیه دوم در این پژوهش نیز مطرح شد که عامل مومنتوم قیمت سهام، نابهنجاری اقلام تعهدی را کاهش می­دهد. با توجه به مقادیر ضریب متغیر اقلام تعهدی در داخل پنجره اعلان سود و خارج از پنجره اعلان سود با در نظر گرفتن عامل مومنتوم قیمت سهام در مدلو اینکه مقدار ضریب در داخل پنجره اعلان سود مثبت‌تر می­باشد (از نظر منفی بودن، کمتر منفی است) و همچنین این مقادیر از مقادیر متناظرشان در فرضیه اول نیز کمتر هستند (از نظر مقدار عددی) در نتیجه ورود عامل مومنتوم در مدل باعث بهبود نابهنجاری اقلام تعهدی شده و بر اصلاح نابهنجاری اقلام تعهدی تأثیر مثبت داشته است و می­توان گفت عامل مومنتوم قیمت سهام، نابهنجاری اقلام تعهدی را کاهش می­دهد و فرضیه دوم پژوهش پذیرفته می‌شود. نتایج آزمون فرضیه­ی اول نشان داد که اخبار مرتبط با اعلان سود در کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی نقش دارد، بر این اساسبه سرمایه­گذاران پیشنهاد می­شود در تصمیم­گیری­های خود به زمان اعلان سود شرکت­ها توجه کافی داشته باشند. همچنین بهسرمایه‌گذارانپیشنهادمی­شوددرارزیابیعملکردآتیشرکت‌ها،بهرابطهمعکوسبیناقلامتعهدیوبازدهغیرعادیآتیسهامتوجهنمایند و سعینمایندبادقتبیشترینسبتبهتغییراتاقلامتعهدیواکنشنشان دهند و ازتحلیلگرانمالیدراتخاذ تصمیم‌هایسرمایه‌گذاریکمکبگیرند.

بهسرمایه‌گذارانپیشنهادمی­شودکههنگامتشکیلسبدسرمایه­گذاریخودبهاخبارمرتبطبا اعلان سودتوجهداشتهباشند. اخبار مرتبط با اعلان سود می­تواند به سرمایه­گذاران در اصلاح باورهای پیشین خود و اتخاذ تصمیم­های بهینه در راستای کاهش قیمت­گذاری اشتباه و در پی آن، کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی کمک کند. همچنین به سرمایه­گذاران پیشنهاد می­شود به ویژگی­ها و خصوصیات سود شرکت­های مورد بررسی، از جمله پایداری متفاوت بخش نقدی و بخش تعهدی سود توجه نمایند تا از درک نادرست میزان پایداری سود و اجزای آن که منجر به قیمت‌گذاری نادرست و تصمیمات اشتباه می­گردد، جلوگیری شود. نتایج آزمون فرضیه­ی دوم حاکی از نقش فزاینده‌ی مومنتوم در کاهش نابهنجاری اقلام تعهدی بود، لذا پیشنهاد می­شود قانون­گذاران زمینه­ی افشای اطلاعات مربوط به مومنتوم قیمت سهام توسط شرکت­ها را فراهم کنند تا از این طریق تا حدودی بتوان نابهنجاری اقلام تعهدی موجود در بازار سرمایه را کاهش داد و به تصمیم­گیری بهینه­تر کمک نمود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1-گروه حسابداری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2-گروه حسابداری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. نویسنده مسئول، [e-mail]

[3]-گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

مراجع

1)     اسدی بگلویی، سمانه و فرزانه حیدرپور، (1394)، "ارتباط اقلام تعهدی و بازده آتی سهام با تأکید بر ناهنجاری اقلام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران"، اولین کنفرانس بین‌المللی حسابداری و مدیریت در هزاره سوم.

2)     برزگری خانقاه، جمال، رضوان حجازی و فرزانه رضا زاده، (1396)، "اثر پوشش رسانه­ای بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، 9 (33)، صص 124-107.

3)     حساس یگانه، یحیی و سمانه باری، (1396)، "نقش پراکندگی بازده در تفسیر ناهنجاری­های اقلام تعهدی"، فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 10 (33)، صص 49-33.

4)     حسینی، سید علی، حجت اسماعیل زاده و محمدصادق غزنوی، (1394)، "بررسی واکنش بیش از واقع سرمایه‌گذاران به اقلام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 4 (14)، صص 174-161.

5)     خدادادی، ولی و محمد نوروزی، (1395)، "قیمت­گذاری نادرست سهام و رفتار سرمایه‌گذاری شرکت­ها: شواهدی از نظریه­ی ارضای سهامداران"، مجله پیشرفت­های حسابداری دانشگاه شیراز، 8 (2)، صص 122-93.

6)      عارفی، اصغر و عباس دادرس، (1390)، "پیش‌بینی بازده سهام با استفاده از استراتژی تحلیل بنیادی"، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 18 (65)، صص 98-79.

7)     محقق نیا، محمد جواد، مهدی سدیدی و امیرعباس صاحبقرانی، (1392)، "پیش­بینی بازده غیر عادی بر مبنای مدل مبتنی بر نیروی حرکت قیمت"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، 5 (19)، صص 22-1.

8)     مکی پور، امین اله و محسن دستگیر، (1396)، "اطلاعات بنیادی در استراتژی مبادلات تکنیکال از طریق ترکیب جریان­های نقد عملیاتی با مومنتوم و معکوس"، فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 10 (36)، صص 24-13.

9)     موسوی شیری، سید محمود، حسن خلعت بری و مینا فیروز بخت، (1394)، "اثر عدم تقارن اطلاعاتی بر بیش ارزشیابی سهام"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، 7 (27)، صص 92-73.

10)   Bird, Ron, & Danny Yeung. (2012), "How Do Investors React under Uncertainty?", Pacific-Basin Finance Journal, 20, PP. 310-327.

11)   Dechow, p. and Dechev, I. (2002), "The Quality of Accruals and Earnings: The Role of Accrual Estimation Errors", The Accounting Review, Vol. 77, PP. 35-59.

12)   Dechow, P. M. Hutton, A. P. Kim, J. H. and Sloan, R. G. (2012), “Detecting Earnings Management: A New Approach”, Journal of Accounting Research 50, PP. 275-334.

13)   Fairfield. P.,Whisenant . T,and Yohn. T. (2003), "Accrued Earnings and Growth: Implications for Future Profitability and Market Mispricing", The Accounting Review78, PP. 53-71.

14)   Financial Accounting Standards Board. (1978), “Statement of Financial Accounting Concepts”, Objective of Financial Reporting by Business Enterprises, No. 1.

15)   Gu Ming, Wu Yangru. (2014), "Accruals and Momentum", AFA 2014 Chicago Meetings Paper. Paper Presented at the AFA 2012, Chicago. http://ssrn.com/abstract=1785554.

16)   Hirshleifer, David. Kewei Hou, Siew Hong Teoh. (2012), "The Accrual Anomaly: Risk or Mispricing?",Management Science, Vol. 58, No. 2, PP. 320–335.

17)   Hon, M. T., and Tonks, I. (2003), "Momentum in the UK Stock Market", Journal of Multinational Financial Management, 13 (1), PP. 43–70.

18)   Hou, k. and Moskowitz, T.J. (2005), "Market Frictions, Price Delay and the Cross-Section of Expected Returns", Review of Financial Studies. Vol. 18, PP. 981- 1020.

19)   Kang, P.K., D. Palmon, and A. Yezegel. (2015), "Does News Play an Important Role in the Correction Process of the Accrual Anomaly?", Accounting and Finance, 55, PP. 497-518.

20)   Konstantinidi Theodosia, Kraft Arthur, Pope Peter. F. (2016), "Asymmetric Persistence and the Market Pricing of Accruals and Cash Flows", Abacus.DOI: 10.1111/abac.12072.

21)   Kothari. S, Loutskina. E, and Nikolaev. V. (2006), Agency Theory of Overvalued Equity as an Explanation for the Accrual Anomaly", working paper, Massachusetts Institute of Technology.

22)   Lakonishok, J., Shleifer, A. and Vishny, R. W. (1994), "Contrarian Investment, Extrapolation, and Risk," Journal of Finance, Vol. 49, PP. 1541-1578.

23)   Richardson, S.A., Sloan, R.G. Soliman, M.T., and Tuna, I. (2005), "Accrual Reliability, Earnings Persistence and Stock Prices", Journal of Accounting and Economics, Vol. 39, No. 3, PP. 437-485.

24)   Shleifer, A. (2000), "Inefficient Markets: An Introduction to Behavioral Finance", Oxford University Press. Oxford, United Kingdom.

25)   Sloan, R. (1996), "Do Stock Prices Fully Reflect Information in Accruals and Cash Flows about Future Earnings? ", The Accounting Review, 71, PP. 289-315.

26)   Xuan Wu.Gaoliang, Tian. YuetingLi. QingZhou. (2019), "On the Pricing of the Persistence of Earnings Components in China", Pacific-Basin Finance Journal, Vol.53, PP. 112-132.

27)   Zaremba, A., and Konieczka.P. (2014), "The Relations between Momentum, Value Size, and Liquidity Factors and Stock Returns on the Polish Market", Optimum. Studia Ekonomiczne, 5 (71), PP. 188-197.

28)   Zhang, Frank X. (2007), "Accruals, Investment, and the Accrual Anomaly", The Accounting Review, Vol. 82, No. 5, PP. 1333-1363.

یادداشت‌ها

1. Financial Accounting Standards
2. Board (FASB)
3. Zhang
4. Lakonishok et al.
5. Sloan
6. Hou et al.
7. Market Anomalies
8. Accruals Anomalies
9. Kothari et al.
10. 9.Fairfield et al.
11. Hershleifer et al.
12. Dechow et al.
13. Persistency
14. Dechow and Dechev
15. Richardson et al.
16. Mispricing
17. Earnings Announcement Windows
18. Quarterly
19. Shleifer
20. Bird and Yeung
21. Momentum
22. Hon and Tonks
23. Zaremba and Konieczka
24. Gu and Wu
25. XuanWu et al.
26. Konstantinidi et al.
27. Kang et al.