رابطۀ دین و اخلاق در داستان «برادران کارامازوف» از فئودور داستایفسکی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 4، شماره 12، شهریور 1399، صفحه 98-114   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

آزاده حسینی¹؛ دکتر ارسطو میرانی^{* 2}؛ دکتر محمدعلی میر³

¹دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی، گرایش ادیان و عرفان تطبیقی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان، ایران.

²استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، گرایش ادیان و عرفان تطبیقی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران (نویسندۀ مسئول).

³استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، گرایش ادیان و عرفان تطبیقی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

چکیده

اهمیت داستایفسکی در ادبیات، دین و اندیشۀ مدرن به اندازه‌ای است که روسیۀ مدرن با اندیشۀ‌ او و بعضی از معاصرانش شناخته می‌شود. زندگی و ایمان داستایفسکی به مسیحیت ارتدوکسی و نقد رفتارهای مادی­گرانۀ کلیسای ارتدوکسی از سوی او، اهمیت ویژه­ای دارد، به طوری که ضروری می­نماید تحقیقات مستقلی در رابطه با دین و اخلاق از نظر وی انجام شود. دانش و اطلاعات داستایفسکی دربارۀ کتاب مقدس، دین و اخلاق، و آشنایی او با گرو­ه­های روشنفکری و تجربۀ دوران محکومیتش، در ارائۀ آرای متفاوت از جریان غالب (کلیسا و اخلاق دینی) از سوی داستایفسکی مؤثر بوده است. بر این پایه، سؤال اصلی تحقیق این است که داستایفسکی چه تعبیری از دین دارد؟ این پژوهش با استناد به منابع کابخانه­ای، روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی و میان­رشته­ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که دین و ایمان نزد داستایفسکی از ویژگی­های مابعدالطبیعی و نیروی کاریزماتیکی مسیح و پیر دیر برخوردار است و امید و انگیزه را پدیده­ای فیزیکی و معنوی می­داند. او در باب اخلاق، ویژگی پنهان بودن رفتار اخلاقی را ملاک قرار می‌دهد و افراد گناهکار را مستحق محبت بیشتری می‌داند. در نگاه داستایفسکی، اخلاقیات و کاربست آن در زندگی، مایۀ رشد آدمی خواهد بود. از این­رو، به دوری گزیدن از خودپسندی‌ها و کبر توصیه می‌کند. با وجود نگرش دینی، داستایفسکی فردی انسان‌گرا به شمار می­آید و این گرایش مبتنی بر حق انسانی است.

کلیدواژه‌ها

داستایفسکی؛ برادران کارامازوف؛ دین؛ اخلاق؛ مسیحیت ارتدوکسی

مراجع