مروری بر منشاء و مسیریابی جغرافیایی ریزگردها و راهکارهای مقابله با آن در ایران

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی

دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 40، شهریور 1399، صفحه 82-114   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

حمید خیر الدین

. استادیار دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان

چکیده

ایران وخاورمیانه در کمربند خشک جهان قرار گرفته اند. کشور ما به سبب شرایط اقلیمی و جغرافیایی، مستعد رخداد توفان گرد و غبار است.خشکسالی، ناامنی و جنگ ،فقدان پوشش گیاهی، ناپایداری جوی در صحراهای همجوار و انتقال افقی و قائم ذرات گرد و خاک و تشدید آن بدلیل دخل و تصرف های بی رویه موجب اثرات سوئی بر زیست بیوم ،سلامتی، بهداشت، تولید، حمل و نقل، گردشگری ،تشدید آلودگی ها، افزایش مهاجرت و مواردی از این قبیل شده است . این تحقیق درصدد است که با روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و با بهره گیری از داده ها ، نقشه ها و تحلیل فضایی و جغرافیایی به شناخت و تصویر مناسبی از وضعیت جغرافیای پدیده ریزگرد از لحاظ منشاء و مسیر کانون ایجاد آن برسد. سپس با استفاده از این اطلاعات به تحلیل فضایی و ریشه یابی منشاء داخلی و خارجی ریزگردها بپردازد. لذا در این مقاله با روش مروری و توصیفی به بررسی مسیر و کانون ریزگرد ابتدا در خارج از مرزهای کشور همچون بررسی مسیر عراق ، سوریه و شبه جزیره عربستان و سپس منطقه شمال شرق یعنی آسیای میانه و کشور ترکمنستان و جنوب شرق کشور پاکستان با استفاده از جمع اوری نقشه و پهنه بندی مرتبط پرداخته شد و سپس به بررسی منشاء داخلی در جهت های جغرافیایی اصلی پدیده ریزگرد و گردغبار از کانون های داخلی کشور پرداخته شد، این پدیده در تمام سال رخ می دهد اما فراوانی وقوع و اثر منفی اش و کیفیت بدتر هوا در فصل گرم بویژه تابستان و ماه های تیر و مرداد  بیشتردیده می شود . که دلیل آن تواتر ورود گرد غبار از کشور عراق و ناپایداری جوی صحرای حجاز ،کاهش رطوبت هوا ،خشکسالی ، استفاده بی رویه از منابع آبی و منابع طبیعی ، افزایش دما و سرعت و جهت باد و و خشک شدن تالابها و سوء مدیریت است ریزگرد پیامد های مختلفی در ابعاد اقتصادی ،اجتماعی ، سیاسی،زیست محیطی . ونهادی و سازمانی در پی دارد که از نتایج  تحقیق ذکر تعدادی از این پیامدها و راهکارهای مقابله با آن است

کلیدواژه‌ها

ریزگرد؛ کانون گرد غبار؛ اثرات زیست محیطی؛ خاورمیانه

مراجع