آموزه‌های ملی و مذهبی در مطابقت و درون‌مایه‌های آیینة خیال صائب

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 4، شماره 13، آذر 1399، صفحه 16-34   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

دکتر رقیه علوی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدسنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

چکیده

تصویرسازی از مهم‌ترین ارکان دستگاه بلاغت است که موجب بسط حوزة تخیل شاعر و گستردگی و پویایی عالم شعر می‌شود. بررسی دقیق تصویر می‌تواند علاوه بر نشان دادن گسترة دایرة خیال شاعر و آشکارسازی برخی از تمایلات و انگیزه‌های درونی او، معیاری برای تعیین ارزش هنری اثر و نوآوری‌های شاعر در عرصة خیال باشد. تصویر از مهم‌ترین ویژگی‌های سبکی سبک هندی است. سبک هندی در میان سبک‌های شعر فارسی، بیش‌ترین ارتباط را با بسترهای اجتماعی دارد. صائب تبریزی برجسته‌ترین شاعر این سبک است که دیوانش مملو از صور خیالی است که از زمینه‌های اجتماعی نشأت گرفته است. وی توجّه خاصی به زبان و فرهنگ عامه داشته است و کنایات و اصطلاحات رایج در عصر خود را به استخدام تصویرسازی شعر درآورده است. آموزه‌های ملی و مذهبی انعکاس پر رنگی در دیوان صائب دارد. در شعر او و هم‌عصرانش به عناصر جدیدی در ایجاد تصویر شعری برمی‌خوریم که در آثار متقدّمین وجود ندارد یا به‌ندرت قابل مشاهده است. صائب با تکیه بر گنجینة فولکوریک جامعة زمان خود، مضمون­سازترین شاعر در بین همة شعرای فارسی‌زبان است. این پژوهش به شیوة تحلیل محتوا، به بررسی قلمرو خیال از منظر آموزه‌های ملی و مذهبی که صائب در ساختمان تصاویر شعری ­استخدام کرده، پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

آموزه‌های مذهبی؛ آموزه‌های ملی؛ صائب تبریزی؛ خیال؛ سبک هندی

مراجع