مدیریت و دفع رواناب های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS (نمونه موردی: بندر ماهشهر)

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 13، شماره 49، مهر 1399، صفحه 67-84   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مریم ایلانلو^{* 1}؛ مصطفی قنواتی²؛ صادق بشارتی فرد²

¹گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

²گروه جغرافیا، واحدماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

چکیده

هدف از احداث شبکه‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی فراهم آوردن امکان ایمن‌سازی شهر در مقابل حوادث غیرمترقبه (‌سیل)‌و بهبود بهداشت شهری و .... است. در طی‌بارندگی‌ها سال‌های اخیر در بندر ماهشهر به دلیل نبود کانال‌ها و حتی جوی‌های انتقال روان آب‌های سطحی بیشتر معابر و خیابان‌ها دچار آبگرفتگی شدیدی شدند که خسارات عمده‌ای به زیرساخت‌ها منطقه وارد شده است. هدف این پژوهش مدیریت و دفع رواناب‌ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در بندر ماهشهر باشد. بدین منظور با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در ابتدا لایه های رقومی منطقه شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و شبکه زهکشی شهر تهیه گردید. سپس با استفاده از روش منطق فازی فضاهای دارای پتانسیل تجمع رواناب در منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند. یافته‌های تحقیق بیانگر این می‌باشند که تمرکز این فضاها در شرق، مرکز و شمال شرق و جنوب شرق منطقه می باشد. سپس با استفاده از تکنیک RiverTools و با توجه به نقشه شبکه زهکشی شهر، بهترین مسیرها برای احداث کانال‌های پشنهادی تهیه گردید. این کانال‌ها شامل کانال‌های فرعی، کانال‌های اصلی درجه دو و کانال‌های اصلی درجه دو می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

رواناب؛ آبگرفتگی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ بندر ماهشهر

مراجع

منابع

1- آمار و ارقام وزارت نیرو،(1398).

2- اکبر نژاد، صیاد، (1395): بررسی پتانسیل تغییرات مورفولوژیک رودخانه شهر چای ارومیه،نشریهعلمی- پژوهشیجغرافیا و برنامه‌ریزی، سال دوم، شماره 75، صص 62- 49.

3- زادمهر، احمد، عراقی نژاد، شهاب، (1395): مدیریت بهینه رواناب شهری با بهره‌گیری از روش تصمیم‌گیری چندمعیاره مکانی، نشریه علمی- پژوهشی امیرکبیر-مهندسی عمران و محیط‌زیست، دوره 48، شماره 3. صص 240-227.

4- رضایی، فاطمه، بهره‌مند، عبدالرضا، شیخ،واحد بردی، دستورانی، محمدتقی، تاج‌بخش، سید محمد، (1397): تعیین مهم‌ترین پارامترهای تأثیرگذار بر میزان رواناب شهری با استفاده از مدلSWMM(مطالعه موردی: شهر مشهد، منطقه 9)، پژوهش‌نامه مدیریت حوزه آبخیز سال نهم، شماره 18. صص 135- 151.

5- شوکتی، هادی،کوچک زاده، مهدی، نوروزی، علی‌اکبر،(1398): مدیریت رواناب شهری در توسعه پایدار و محیط‌زیست، مجله مطالعات علوم محیط‌زیست، 4(1)، صص 1100-1107

6- غضنفری، حسین، صداقت کیش، مرضیه، سلیمانی دامنه، مجتبی، صباحی گراغانی،یاسر،(1398): سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطرۀ محیطی سیل با تأکید بر تاب‌آوری (نمونه موردی:شهر جیرفت)، مجله جغرافیا و پایداری محیط، 30(3)، صص 107-127

7- عادلیسار دو، فاطمه، فریادی، شهرزاد، صالحی، اسماعیل، قهرودی تالی، منیژه، (1396)، بررسی پتانسیل تولید رواناب‌های شهری با استفاده از پهنه‌بندی به روش SCS-CN (مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری تهران)، مجله علوم و تکنولوژیمحیط‌زیست، 19(5)، صص 133-123

8- مافی، عزت‌ا...، مرادی، غلامرضا، حیاتیف سلمان، خیام‌پور،روح‌ا...، (1394)، به مدیریت و دفع رواناب‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGISو تکنیکRiverTools (نمونه موردی: منطقه یک اهواز)‌، مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، سال دوازدهم، شمارۀ بیست و دوم، صص 1-15.

 

9- Abi Aad M, Suidan M, Shuster W (2018): Modeling Techniques Of Best Management Practices: Rain.

10- Apel, H. Aronica, G. T. Kreibich, H. &Tieken, A. H. (2018): Flood Risk Analyses How Detailed Do We Need To Be. Natural Hazards, 49(1), Pp. 79-98

11- Jia, H, Yao H, Tang Y, Yu S, Field R, Tafuri A (2015): LID-Bmps Planning For Urban Runoff Control: The Case Study In China. Journal OfEnvironmental Management 149: Pp. 65-76

12- Karamouz M, Nazif S, Zahmatkesh Z (2014): SelfOrganizing Gaussian-Based Downscaling Of Climate Data For Simulation Of Urban Drainage Systems. Journal OfIrrigation And Drainage Engineering 139(2): Pp. 98–112

13- Kling, H. M. Fuchs AndM. Paulin... Runoff Conditions In The Upper Danube Basin Under Anensemble Of Climate Change Scenarios. Journal OfHydrology, 424-425(6):Pp. 264-277.

14- Lai F, Dai T, Zhen J, Riverson J, Alvi K, Shoemaker L (2019) Sustain An EPA BMP Process And Placement Tool For Urban Watersheds. Proceedings Of The Water Environment Federation, USA, Pp. 946-968

15- Oraei Zare S, Saghafian B, Shamsai A (2017): MultiObjective Optimization For Combined Quality– Quantity Urban Runoff Control. Journal OfHydrology And Earth System Sciences 16: Pp. 4531-4542

16- Sourisseau, S.A. S.F. Basser AndT. Perie... Calibration, Validation And Sensitivity Analysis Of An Ecosystem Model Applied To Artificial Streams. Water Research, 42(4-5)” Pp. 1167-1181.

17- Tanavud, C. C. Yongchalermchai, A. Bennui AndO. Densreeserekul. (2014): Assessment Of Flood Risk In Hat Yai Municipality, Southern Thailand, Using GIS. Journal OfNatural Disaster Science, 26(1): Pp. 1–14

18- Tsihrintzis, V. And R. Hamid... Runoff Quality Prediction From Small Urban Catchments Using SWMM. Hydrol Process, 12(2): Pp. 311-329.