گلشن کرمانی تقلیدی دیگر از گلستان سعدی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 12، پیاپی 44، تیر 1399، صفحه 67-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.677775

نویسندگان

سید یعقوب حسینی¹؛ مریم محمودی^{* 2}؛ پریسا داوری³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

³استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

در ادب فارسی آثار ارزشمندی وجود دارد که هدف از نگارش آن­ها، هدایت انسان و هموار کردن مسیر او برای زندگی سالم و بهتر است. نویسندگان و شاعران همواره کوشیده ­اند تا مبانی و مفاهیم اخلاقی را در قالب زبانی زیبا و تأثیرگذار بیان کنند. سعدی چون معلم اخلاق،  برآن بوده تا انسان­ ها را از جهل خود آگاه سازد و راه درست را به آنان نشان دهد؛ از این رو آثار وی همواره مورد توجه نویسندگان و شعرای ادب فارسی بوده است. محمدرحیم کرمانی از نویسندگان و شاعران قرن سیزدهم هجری نیز در کتاب گلشن از مضامین و روش  و سبک سعدی تأثیر پذیرفته است. این پژوهش که به روش تحلیلی - تطبیقی انجام شده ضمن معرفی نسخة خطی گلشن به تطبیق وجوه اشتراک آن با گلستان سعدی پرداخته است. نتایج نشان می­ دهد که پیروی از سبک سعدی در گلشن با  نگاهی هنری، خلّاقانه و ادیبانه صورت گرفته است و استفاده از سجع و آرایه‌ها و تشبیهات  بر پایة معیارهای فصاحت و بلاغت شکل گرفته است. کلام وحی و احادیث نبوی یکی از منابع الهام بخش در گلستان و گلشن است. کرمانی کوشیده است، با داستان‌پردازی و یا استفاده از بیانی سحرانگیز چون سعدی،  مفاهیم متعالی را به مخاطب عرضه دارد. مضامین مشترک گلشن با گلستان عبارتند از: شکرگزاری، نعت پیامبر، توجه به عقل، پرهیز از خشم و حسد، عدالت­ورزی و نصیحت پادشاهان.

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ محمدرحیم کرمانی؛ گلشن؛ گلستان؛ تقلید

مراجع

کتاب ­ها

قرآن کریم

 بهار، محمدتقی (1368) سبک‌شناسی، ج 2و3، تهران: انتشارات امیرکبیر.

خزائلی، محمد (1363) شرح گلستان سعدی، چاپ پنجم، تهران: جاویدان.

سعدی، مصلح بن عبدالله (1377) گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: خوارزمی.

کرمانی، محمدرحیم(1290) نسخة خطی گلشن، تهران: کتابخانه مجلس اسلامی.

مشکور، محمد جواد(1387) فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: پژوهش­ های آستان قدس رضوی.

همایی، جلال الدین (1368).  فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ 8، تهران: هما.

مقالات

دهنمکی، زکیه، خدایاری، مصطفی (1395) بررسی تطبیقی عناصر داستانی گلستان سعدی و روضة خلد مجد خوافی، فصلنامه زبان و ادب فارسی، دورة8، شمارة 28-29، صص 65-100.

صیادکوه، اکبر (۱۳۹۰).سفارش‌های عنصرالمعالی در آیین شعر و شاعری، آویزة گوش سعدی. کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، ش 22، صص ۷۹ -۱۰۴.

ظهیری ناو، بیژن، پاک مهر، عمران (1387) اندیشه ­های سیاسی و حکومتی سعدی در بوستان و گلستان، پژوهشنامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، ش 58، صص 99-122.

علامی، ذوالفقار. کیانیان، فریبا (1389) مقایسة سبکی منشات قائم مقام و گلستان سعدی، مجلة فنون ادبی، دورة 2، ش1، صص 89-110.

مظفری، علیرضا، گودرزی، رقیه (1387) بررسی و مقایسة محتوایی و بلاغی بهارستان جامی با گلستان سعدی، مجلة بهارستان سخن، ش 11، صص 50-75.

منزوی، احمد (1352) تتبع در گلستان سعدی، نشریة وحید، ش119، صص 866-870.

نورایی، الیاس (1393) تحلیل محتوایی و ساختاری مقامات حمیدی و گلستان سعدی و واکاوی ریشه­ های آن دو در ادب عربی، فصلنامه کاوش­نامة ادبیات تطبیقی، دورة 4، ش 14، صص141-163.