اشتراکات مصادیق فضیلت در اندیشه مولانا و لیندا زاگزبسکی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 12، پیاپی 44، تیر 1399، صفحه 179-204   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.677779

نویسندگان

مهسا کمارج حاجی¹؛ ملک محمد فرخ زاد^{* 2}

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

چکیده

مؤلفة فضیلت و اخلاق فضیلت ­گرا، یکی از مهم­ترین مسائلی است که در تفکر مولوی و زاگزبسکی جایگاه ویژه ­ای دارد. مولوی در نشان­دادن و ترویج این امر، با الگو قرار دادن اخلاق فضیلت سعی در تفهیم این اخلاق برای مخاطب خود دارد. در این بین و با توجه به تطبیق آرای زاگزبسکی با مولانا می ­توان به این امر رسید که اخلاقیات و فضیلت در نزد مولوی در تطابق با نظریات زاگزبسکی قرار گرفته است.این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای داده های کتابخانه ای صورت گرفته است نشان می‌دهد که مولانا و زاگزبسکی هر دو بر این باور هستند که فضیلت تحسین­ آمیز است و خیری دائمی در آن نهفته است. در واقع فضایل اخلاقی در نزد مولانا عواطف و احساسات وی را به­سمت راستی و درستی هدایت می­ کند و باعث می­شود که این شاعر، اهداف خود را بر طبق این فضایل هدایت کند. و این عمل با نظریة زاگزبسکی در تعامل است که معتقد است، فرآیندها و عادت­هایی که عواطف و امیال ما را مدیریت می­ کنند، فضایل اخلاقی نام دارند. زاگزبسکی انگیزه بنیادین فضایل اخلاقی را عشق به هستی و انگیزه بنیادین فضایل فکری را عشق به حقیقت معرفی می­ کند. زاگزبسکی و مولوی در اندیشه­ های خود، خداوند را بنیان نهایی تمام اوصاف و ارزش­ های اخلاقی می­دانند و بر این باورند که خدا دارای انگیزه­ های عالی است و فضایل وی نمونة اعلای ملکات خوب هستند.

کلیدواژه‌ها

فضیلت؛ اخلاق؛ مولانا؛ زاگزبسکی؛ مثنوی

مراجع

کتاب ها

بکر، لارنس سی (1378) تاریخ فلسفه اخلاق در غرب، ترجمۀ گروهی از مترجمان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

پینکافس، ادموند (1382) از مسأله محوری تا فضیلت­ گرایی، ترجمۀ حمیدرضا حسنی و مهدی علیپور، تهران: معارف.

زاگزبسکی، لیندا (1392) معرفت ­شناسی، کاوه بهبهانی، تهران: نی.

زرین­کوب، عبدالحسین (1372) پله­ پله تا ملاقات خدا، چ پنجم، تهران: علمی.

فرانکنا، ویلیام­کی (1376) فلسفه اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: مؤسسۀ فرهنگی طه.

مطهری، مرتضی (1369) انسان کامل، تهران: انتشارات صدرا.

محمدی، احسان (1380) گفتگوی تمدن­ ها، تهران: زهد.

مولانا، جلال الدین محمد بلخی(383) مثنوی معنوی، تصحیح: ر. آ. نیکلسون، تهران: نگاه.

Zagzebski, linda (2009), on epistemology, wadsworth cengage learning

مقالات

آزادبخت، فرید و آزادبخت، مجید (1393) تحلیل عناصر گفتمان اخلاقی مولوی در مثنوی معنوی، پژوهش ­های اخلاقی، سال چهارم، شماره سوم، بهار، صص 142-121.

اترک، حسین (1393) فضیلت­ گرایی اخلاقی ابن­سینا، فصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهش­نامۀ اخلاق، سال هفتم، شماره 24، تابستان، صص 44-25.­­­­­­­­­

اکبرنژاد، مهدی و همکاران (1394) رهیافت تربیت فضایل اخلاقی بر تحکیم جامعه در قرآن کریم با رویکردی بر نظریات علامه طباطبایی، دو فصلنامۀ آموزه­ های تربیتی در قرآن و حدیث، بهار و تابستان، صص 108-93.

باقری، محمدرضا و ملایوسفی، مجید (1394) معرفت­ شناسی فضیلت ­محور: نقد و بررسی دیدگاه لیندا زاگزبسکی، دو فصلنامه علمی- پژوهشی تأملات فلسفی، سال پنجم، شماره چهاردهم، بهار و تابستان، صص 79-43.

تقی­یاره، فاطمه و اعوانی، غلامرضا (1392) سلامت و بیماری آدمی از منظر جلا­ل­الدین محمد مولوی: رویکردی وجودگرایانه، روان­شناسی و دین، سال ششم، شماره چهارم، پیاپی 44، زمستان، صص 62-39.

حسین­ زاده­ یزدی، محمد و لگنهاوزن، محمد و شکری، مهدی (1394) تبیین و نقد چیستی فضیلت از منظر لیندا زاگزبسکی، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، دوره 15، شماره 1، پیاپی 54، صص 28-1.

خانیکی، هادی (1395) زبان و اخلاق ارتباطی در اندیشة مولانا، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شماره 2، صص18-11.

شاکر، محمدرضا (1388) اخلاق و هستی انسان، فصلنامۀ نظری در کتاب اخلاق در نگاه مولانا، شماره 146، آذر، صص 17-11.

شهریاری، شیما و نواب، محمدحسین (1394) نظریة اخلاقی زاگزبسکی: نظریة فضیلت­ مدار الگوگرا، نشریه فلسفه، سال 43، شماره 1، بهار و تابستان، صص 58-41.

عسکرزاده­ مزرعه، اکرم (1396) درجۀ اعتمادپذیری فرآیند معرفتی در فلسفة ملاصدرا و معرفت­ شناسی فرآیندی فضیلت­ گرا، دو فصلنامۀ علمی- پژوهشی حکمت صدرایی، سال پنجم، شماره 2، بهار و تابستان، صص 152-139.

کشفی و امیری (1393) بررسی تطبیقی، آرای لیندا زاگزبسکی و استاد مرتضی مطهری در باب علم پیشین الاهی و اختیار انسان، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، شماره 52، پاییز، صص1-30.

مصطفی­منتقمی، فروزان و خزاعی، زهرا (1390) محبت، فضیلت برتر در اندیشة اخلاقی توماس آکوئیناس، فصلنامة علمی- تخصصی اخلاق، س1، شماره 3، پاییز، صص 196-171.

منوچهری، عباس و هنری، یدالله (1393) فضیلت مدنی در اندیشة عرفانی مولانا جلال­الدین محمد بلخی، فصلنامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 44، شماره 2، تابستان، صص 429-407.

میراحمدی، صادق و دهباشی مهدی (1395) تمایز فضیلت از مهارت از نظر زاگزبسکی، دو فصلنامه فلسفی شناخت، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شماره 1/75، پاییز و زمستان، صص 232-219.