تحلیل نقش عوامل محیطی در امنیت فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 52، آذر 1399، صفحه 745-758   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صدیقه لطفی^{* 1}؛ محمد ساسانی پور²

¹استاد گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

امنیت از بنیادی‌ترین نیازهای بشر و تأمین آن از مقدمات وصول به مراتب والای زندگی معنوی است. با رشد شهرها نقش امنیت که یکی از شاخص‌های کیفیت زندگی شهری است به وضوح برجسته‌تر می‌شود. در این مقاله تاثیرات عناصر محیطی بر احساس امنیت کاربران فضاهای عمومی شهر شیراز مورد تجزیه و تحلیل قرار داده شده است. این پژوهش از نظر روش شناسی از نوع توصیفی-تحلیلی و روش نمونه گیری پیمایشی، که حجم نمونه برابر ۳۸۶ نفربوده است. به منظور تبیین عوامل موثر بر میزان امنیت در فضاهای عمومی از روش تحلیل مسیر، با استفاده از نرم افزار کاربردی EQSآثار مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای مستقل بر رو ی متغیر وابسته تحقیق بررسی گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد بیشترین ضریب تاثیر که مستقیم بر متغیر وابسته اثر گذاشته اند مربوط به المان های اطلاعاتی و به ترتیب عناصر روشنایی، جنسیت و دسترسی به حمل و نقل می باشد. در مجموع تاثیرات جنسیت و المان های اطلاعاتی به ترتیب با ضریب تاثیرات کل 311/0 و 258/0 نسبت به تاثیر سایر متغیرها بسیار بیشتر می باشد. متغیرهای ازدحام مکان و فرم فضا به ترتیب با ضریب تاثیرات کل 02/0 و 06/0 کمترین تاثیرات را بر احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر شیراز دارد. در هر صورت معادله ساختاری فوق نشان می دهد که با داشتن نمرات استاندارد مربوط به عناصر محیطی تاثیرگذار بر امنیت، می توان میزان احساس امنیت شهر را برآورد کرد.

کلیدواژه‌ها

احساس امنیت؛ فضاهای شهری؛ فضاهای عمومی؛ تحلیل مسیر؛ شهر شیراز

مراجع

آنا مراد‌نژاد، رحیم بردی. (۱۳۹۱). "جرائم و راهکارهای کاهش آن درمحیط شهری ایران با تأکید بر رویکرد CPTED  مطالعه موردی شهر بابلسر" همایش ملی پیشگیری ازجرائم وآسیبهای اجتماعی، بابلسر، دانشگاه مازندران۹ اسفند۹۱.  

افتخاری ، اصغر (1381)، ساختار و تأویل امنیت،  فصلنامه مطالعات راهبردی ،سال پنجم، شماره 1 .

بازرگان، عباس ،  سرمد، زهره و حجازی، الهه. (1380). "روشهای تحقیق در علوم رفتاری"، انتشارات آگاه، تهران.صفحه 25.

پاکزاد، جهانشاه(1384)راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.

تولایی، نوین. (۱۳۷۹). "شکل شهر منسجم" مطالعه انسجام کالبدی شهر در اندیشه و عمل، رساله دکتری، دانشکده هنرهای زیبا، تهران.

حبیبی، سیدمحسن. (۱۳۷۹). " فضای شهری: برخورد نظریه‌ای" مجله صفه، شماره۳۳، تهران، دانشگاه شهید بهشتی،

رضائیان، علی. (۱۳۷۹)."مدیریت رفتار سازمانی"  ، انتشارات سمت، چاپ اول، ص۱۰۹-۱۱۱، تهران، ۱۳۷۹.

رفیعیان، علی؛ خدایی،جعفر. (۱۳۸۸). " بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثربر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری " مجلۀ راهبرد، سال هجدهم، شماره۵۳: ۲۲۷-۲۴۸.

رفیعیان، علی؛ خدایی،جعفر. (۱۳۸۸). " بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثربر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری " مجلۀ راهبرد، سال هجدهم، شماره۵۳: ۲۲۷-۲۴۸.

زیاری ،کرامت اله؛ مهدی،علی؛ مهدیان بهنمیری،معصومه.(1392). "تحلیلی بر امنیت فضاهای عمومی شهر مورد: پارکهای مناطق چهارگانه شهرداری قم "مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، سال سوم، شماره مسلسل هفتم، بهار 1392، صص 25-50 .

ساروخانی، باقر و نویدنیا، منیژه (1385) امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت در تهران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شمار هی 22 ، ص 87.

شاهیوند، محمد باقر؛ بمانیان، محمد رضا ؛ محمودی نژاد ؛ هادی(1393). "بررسی نقش کالبد شهر در ارتقاء امنیت محیطی و پیش گیری از جرایم شهری با تاکید بر رویکرد  CPTED" فصلنامه دانش انتظامی لرستان، سال اول، شماره 2، تابستان 92

شریعتی ، سعید ( 1384 )، بررسی احساس امنیت عمومی در استان خراسان، پژوهشکده اقبال .جهاد دانشگاهی مشهد

شکویی، حسین. (۱۳۷۲). " دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری " انتشارات سمت، تهران.

شهرداری شیراز. (1390). مدیریت آمار و فناوری اطلاعات شهرداری شیراز.

شولتز، کریستین نوربرگ. (۱۳۸۰). " تفکر هایدگر درباره معماری " ترجمه طهوری، مجله معمار، شماره دواردهم، انتشارات معمارنشر، تهران.

صالحی، اسماعیل. (۱۳۸۷). "ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن" مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، تهران.

عباس زادگان، مصطفی. (۱۳۸۴). "ابعاد اجتماعی- روان‌شناختی فضاهای شهری" مجله علوم مهندسی، دانشگاه علم و صنعت ایران، جلد شانزدهم، شماره اول.

عظیمی هاشمی، مژگان.(1384)." تحلیل مقایسه ای احساس امنیت اجتماعی- اقتصادی مردم مشهد و کشور"، مجله فرهنگ خراسان، سال پنجم، شماره 12 . تابستان 1384.

قرایی، فریبا؛ راد جهانبانی، نفیسه؛ رشیدپور، نازیلا. (۱۳۸۹). " بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری " مجله آرمانشهر، شماره چهارم ، تابستان ۱۳۸۹، ص17

لطفی، صدیقه؛ موسوی، میرنجف؛ منوچهری میاندوآب،ایوب. (1393). "بررسی و تحلیل حضور زنان در فضاهای عمومی (مطالعه موردی: شهر میاندوآب)"همایش آسیب های اجتماعی زنان و خانواده، دانشگاه مازندران، اردیبهشت ماه 1393.

مدنی‌پور، علی.(۱۳۷۹). "طراحی فضای شهری" ترجمه فرهاد مرتضایی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.

مؤیدی، محمد؛ علی نژاد،منوچهر؛ نوایی، حسین.(1392)." بررسی نقش مؤلفه های منظر شهری در ارتقای سطح احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر )نمونه مورد مطالعه، محله اوین تهران(.فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 35 ، پاییز 1392 ، ص 159 – 191 .

واثقی، قاسم. (۱۳۸۰). "تدابیر و سیره عملی امام علی (ع) در تامین امنیت اجتماعی" نشر مرکز تحقیقات ناجا، تهران.

Bayanlo, Yousef, Mansurian, Muhammadkarim, (2007). “Relation of population density with rate and type of crime”, Journal of Refah-e-Ejtemaei, Tehran, Vol.6, No.22.

Brown, J. (2000), An evaluation of the secured by design initiative in Gwent, South Wales, MSc dissertation, Scarman Centre for the Study of Public Order, University of Leicester, Leicester.

Dias lay.M , Reis.A , Dreux.V , Becker.D (2007) "urban security and spatial behavior, syntactic and perceptual analysis of the central area of porto Alegre". 6th international Space Syntax Symposium. Istanabul.Architectural Press. (The first research on the relationship between environmental

Foster, S. Knuiman, M.  Hooper, P.  Christian, H.  Giles-Corti, B. (2014)” Do changes in residents' fear of crime impact their walking? Longitudinal results from RESIDE” Elsevier Inc,Preventive Medicine,Volume 62, May 2014, Pages 161–166

Foster, S. Knuiman,M. Villanueva, K. Wood, L. Christian, H. Giles-Corti, B. (2014).”Does walkable neighbourhood design influence the association between objective crime and walking?” International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2014, 11:100.

Lorence T, Clayton S, Neary D, whitehead M, petticrewM, ThomsonH, Cummins S, sowden A, Renton A.(2012).Crime, fear of crime, environment, and mental health and wellbeing: mapping review of theories and causal pathways. Health place 2012, 18: 757-765.

Newman, O. (1973), Defensible Space: People and Design in the Violent City, London

Paul, E; Rachel, A;Leanne, M;Ben, C.(2013).”Crime Prevention Through Environmental Design in the United Arab Emirates: A Suitable Case for Reorientation? “Built Environment, Volume 39, Number 1, March 2013, pp. 92-113(22),Publisher: Alexandrine Press

Rostami Tabrizia, Lamya, Madanipour, Ali, (2006), “Crime and the city: Domestic burglary and the built environment in Tehran”, Habitat International, Volume 30, Issue4, Pages 932-944.

Schneider, R, H. Kitchen,T.(2013).” Putting Crime Prevention Through Environmental Design into Practice via Planning Systems: A Comparison of Experience in the US and UK“Built Environment, Volume 39, Number 1, March 2013, pp. 9-30(22), Publisher: Alexandrine Press

Valera, S .Guàrdia, J.(2014).”Perceived insecurity and fear of crime in a city with low-crime rates”. Department of Social Psychology, Faculty of Psychology, University of Barcelona, Journal of Environmental Psychology,Volume 38, June 2014, Pages 195–205

Walzer, M (1976) Pleasures and costs of urbanity. Dissent,33(4)470–475.