تحلیل عوامل موثربر تاب‌آوری در محلات ناکارامد شهری با تاکید برمعیارهای کالبدی (مطالعه موردی: محله فرحزاد تهران)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 20، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 52، آذر 1399، صفحه 995-1009   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمود رحیمی^{* 1}؛ امیر ایازی²؛ مهدی روانشادنیا³

¹استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکزی،تهران،ایران

²استادیار گروه عمران، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر قدس، ایران

³دانشیار گروه عمران ، واحد علوم وتحقیقات تهران، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
تاب‌آوری در برابر زلزله یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری وکاربردی در مدیریت بحران می‌باشد. طی چند دهه گذشته رشد شتابان شهری (بویژه در کشورهای در حال توسعه) موجب شده که آسیب پذیری آن ها در برابر بحران‌ها با منشاء انسانی و طبیعی بیش از پیش گردد. لذا تاب‌آور نمودن جوامع شهری دارای اهمیت خاصی می‌باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر به دنبال سنجش و ارزیابی تاب آوری محله فرحزاد در چهار بعد کالبدی - محیطی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریت -نهادی است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است. جهت سنجش میزان آسیب‌پذیری بخش مرکزی از لحاظ کالبدی از نظر 14 کارشناسان براساس مدل سلسله مراتبی AHP استفاده شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که آسیب‌پذیری بالای کالبدی محله فرحزاد است؛ به طوری که حدود 53 درصد بناها در رده آسیب-پذیری زیاد و 10 درصد در رده آسیب‌پذیری خیلی زیاد قرار گرفته‌اند. همچنین تحلیل پرسشنامه گویای سطح پایین‌ تاب‌آوری در محله مورد پژوهش است. نتایج رگرسیون نشان می‌دهد که در محله فرحزاد شاخص‌های مدیریت – نهادی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی به ترتیب بر تاب‌آوری موثر می‌باشند. نتایج تحقیق نشان می دهد که برای افزایش تاب آوری در محله فرحزاد بایستی در اولویت نسبت به ارتقای شاخص های کالبدی اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری؛ شاخص‌ها؛ آسیب‌پذیری؛ محله فرحزاد

مراجع

Adger, N.W. (2000). Social and ecological resilience: Are they related? Progress in Human Geography. 24: 347-363.

Azizi, Mohammad Mehdi, Akbari, Reza (2008), Urban considerations in assessing urban vulnerability to earthquakes, Case study of Farahzad area, Tehran, Fine Arts magazine, No. 34, pp. 36-25. [In Persian].

Behtash, Mohammad Reza, Kay Nazad, Mohammad Ali, Pirbabaii, Mohammad Taghi, Asgari Ali (2013), Evaluation and Analysis of Dimensions and Components of Resilience of Metropolis of Tabriz, Journal of Fine Arts and Architecture, Vol. 18, No. 3. 42-33.

Behzadfar, Mostafa, Shayannejad, Abbas (2012), Estimating the vulnerability of the access factor in the event of an earthquake. Case study: Central District of Municipality of Tehran, Volume 2, Issue 2 (Year 3), pp. 13-1[In Persian].

Bruneau, M. et al. (2003), "A framework to quantitatively assess and enhance the seismic resilience of communities”, Earthquake Spectra, Vol. 19, Pp. 733-752.

Buckle P., Marsh G. and Smale S. (2003) Reframing risk, hazards, disasters, and daily life: A report of research into local appreciation of risks and threats, The Australian Journal of Emergency Management 18(2) May 81-87.

Carpenter, S. R. et al. (2001), "From metaphor to measurement: Resilience of what to what?” Ecosystems, 4, Pp. 765-781.

Cutter, S.L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C.G., Evans, E., Tate, E.C., and Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change. 18: 598-606.

Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: creating resilient cities. Natural hazards review, 4(3), 136-143.

Gunderson, L.H. (2010). Ecological and human community resilience in response to natural disasters. Ecology and Society. 15(2): 323-331.

Healey, P. (1998). Building institutional capacity through collaborative approaches to urban planning. Environment and Planning A, 30(9), 1531-1546.

Herreria, (2006). "Assessing dependence on water for agriculture and social resilience", Canberra: Bureau of Rural Sciences.

Klein, R.J.T., Smit, M.J., Goosen, H. and Hulsbergen, C. H. (1998). Resilience and vulnerability: Coastal dynamics or Dutch dikes? The Geographical Journal. 163(3): 259–268

Maguire, B. & P. C. Hagen, (2007) "Disasters and communities: understanding social resilience”, The Australian Journal of Emergency Management, Vol. 22, Pp. 16-20.

Mileti, Dennis S. (1999). Disasters by design: A reassessment of natural hazards in the United States, Natural hazards and disasters. Washington, D.C.: Joseph Henry Press.

Ministry of Housing and Urban Planning, Tehran City Center for Studies and Planning (2010); Preparation of detailed design and development plan for Region 2, Consulting Engineers and Architects Saravand[In Persian]

Nikmardinmin, Semin, Barkpour, Nasser, Abdollahi, Mehdi (2014), Reduction of earthquake hazards with emphasis on social factors. Resiliency Approach Case Study: Tehran 22nd District, Urban Management Quarterly[In Persian].

Norris FH1, Stevens SP, Pfefferbaum B, Wyche KF, Pfefferbaum RL. (2008), Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. Am J Community Psychol. 2008 Mar; 41(1-2):127-50.

Pelling, M. (2003). The vulnerability of cities. London: Earth scan.

Rezaei M, Saraei M., Bastaminia, M. (2014), Explaining and Analyzing the Concept of Resilience and its Indices and Frameworks in Natural Disasters, Journal of Crisis Prevention and Management Knowledge, Period 6, No. 1, Pages 46-32[In Persian].

Rutten, R., Westland, H., & Boekema, F. (2010). The Spatial Dimension of Social Capital. European Planning Studies, 18(6), 863-871.

Verrucci, E; Rossetto, T; Twigg, J; Adams, BJ; (2012) Multi-disciplinary Indicators for evaluating the Seismic Resilience of Urban Areas. In: (Proceedings) 15th World Conference on Earthquake Engineering. : Lisbon, Portugal.

Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R., & Kinzig, A. (2004). Resilience, Adaptability and Transformability in Social-ecological Systems. Ecology and Society, 9(2).

Zangi Abadi, Ali, Tabriz, Nazanin (2006), Tehran earthquake and spatial assessment of urban areas vulnerability, Journal of Geographical Research, No. 56, pp. 130-115[In Persian].

Zarghami, Saeed, Teimouri, Asghar, Mohammadian, Hassan, Shahi, Ali (2016), Measuring and assessing the resilience of urban quarters against the earthquake in the central part of Zanjan city, Urban Planning Research Area, Free University of Marvdasht Branch[In Persian].