بررسی ساختار و محتوای غزل «بلالی باش» از شهریار

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 2، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 29، آبان 1399، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2020.677879

نویسندگان

خدابخش اسداللهی^{* 1}؛ ایمان مهری بیگدیلو²

¹استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد پارس آباد مغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس آباد مغان، ایران.

چکیده

«شهریار» شاعر بزرگ معاصر ایران و صاحب مکتب ادبی است که اشعار زیادی هم به زبان ترکی آذربایجانی دارد. «بلالی‌باش» (سرِ پربلا) در واقع داستانی در قالب شعر است. وی در این غزل وجوه مختلفی از هنر سخن‌سرایی را به سبک و سیاق مینی‌مالیسم به نمایش می‌گذارد. شهریار با ترکیب دو هنر داستان‌پردازی و شاعری، عناصر داستانی، صور خیال و انواع صنایع ادبی را در یک غزل هفده بیتی که در قالب مناظره‌ای سهل و ممتنع بین خود شاعر و همسر جوانش سروده شده، به کار می‌بندد و با ترسیم جلوة زیبای روستا و زندگی اصیل و سنّتی به بیان مضامین مختلف اجتماعی، اخلاقی و فلسفی از جمله معیارهای ازدواج، جبر و اختیار، تقابل و تضاد، رعایت حدّ و اندازه، دشواری‌های حیات و... می‌پردازد. او با نکوهش آسیب‌هایی چون اعتیاد، دروغ، سخن‌چینی، طلاق و... مخاطب را به عشق، عادت کردن به پوزش، اعتدال و رعایت اندازه، صداقت و... فرا می‌خواند. در مقالۀ حاضر، برخی نکته‌های زبانی مربوط به غزل نیز بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

شهریار؛ غزل؛ بلالی باش؛ ساختار؛ محتوا

مراجع

- قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه­ای.

- انجوی شیرازی، سیّد ابوالقاسم(1371)، گذری و نظری در فرهنگ مردم، تهران: اسپرک.

- بی­نیاز، فتح­ الله(1392)، درآمدی بر داستان ­نویسی و روایت ­شناسی، چاپ سوّم، تهران: انتشارات افراز.

- حقوقی، محمّد(1355)، ادبیات معاصر (شعر)، سال سوّم آموزش متوسّطۀ عمومی، تهران: سازمان کتاب­های درسی ایران.

- داد، سیما(1371)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: چاپ مروارید.

- سلیمانی، محسن (1372)، واژگان ادبیات داستانی، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

- شفیعی کدکنی، محمّد رضا(1379)، موسیقی شعر، چاپ ششم، تهران: آگاه.

- علیزاده، جمشید (1374)، به همین سادگی و زیبایی، تهران: نشر مرکز.

- غنیمی هلال، محمّد(1373)، ادبیات تطبیقی، ترجمه و تحشیه و تعلیق از دکتر سیّد مرتضی آیت­الله زاده شیرازی، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

- میرصادقی، جمال(1377)، واژه­نامۀ هنر داستان­نویسی، تهران: مهناز.

- میرصادقی، جمال(1385)، عناصر داستان، تهران: نشر سخن.

- وحیدیان کامیار، تقی(1386)، وزن و قافیۀ شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

- یاحقی، محمد جعفر(1385)، جویبار لحظه­ها، چاپ هشتم، تهران: جامی.

- اوستا، مهرداد(1363)، «شهریار و شیوۀ سخن او»، کیهان فرهنگی، سال اوّل، ش 2، صص11-14.

- بیگدلی، غلامحسین(1345)، «ویژگی­های هنری شهریار»، نشریّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 18، ش 3، صص319-334.

- ترجانی­زاده، احمد(1337)، «چهره­های روشن و دلگشا»، نشریّۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز، سال 16، ش 24، صص 37- 42.

- ثروت، منصور(1387)، «عشق و شهریار»، تاریخ ادبیات، ش 3، صص33- 45.

- حیدری، رسول، نصر اصفهانی، محمّدرضا(1392)، «تأویل­های علمی شهریار از دین»، نشریّۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال16، ش34، صص177- 199.

- خدیور، هادی و کاظمی­مرام، سهیلا(1391)، «تأثیرپذیری شهریار از حافظ»، مجلّۀ علمی­- پژوهشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی فسا، سال3، ش2، صص59 - 80.

- دستغیب، عبدالعلی(1339)، «محمد حسین شهریار»، پیام نوین، سال 3، ش 5 (پیاپی 29)، صص 1 - 22.

- رمضانی، مهدی؛ طایفی، شیرزاد(1395)، «بازخوانی تحلیلی سوگواره­های ترکی شهریار»، فصلنامۀ ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، ش 13، پاییز، صص 23- 43.

- گوهرین، کاوه(1377)، «آیندۀ رمان و شتاب زمان»، آدینه، ش 132و 133، صص57- 63.

- مبارک، وحید، نوری، مظفّر(1394)، «شاهنامه و داستانک، بررسی تطبیقی داستان­های بهرام و لنبک آبکش و که و مه با قالب داستانی مینی­مال»، فصل­نامۀ پژوهش­ های ادبی و بلاغی، سال3، ش3، صص121 - 134.

- مشیری، فریدون(1354)، «شهریار غزلسرای شهیر معاصر»، مجلۀ تماشا، سال پنجم، ش 216.

- مصدق، حمید(1367)، «ویژگی­های شعر شهریار»، آدینه، ش 27، صص 6- 7.

- نوروزی، یعقوب(1389)، «در شهر خیال شهریار»، بهار ادب، سال3، ش4، صص123- 141.

- نیکوبخت، ناصر(1388)، «مولوی و حلّ معمّای جبر و اختیار در مکتب عشق»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال5، ش 15، صص 157- 186.

https://bilgi.blogsky.com

 https://www.aftabir.com