حیدربابا، ترجمان غریبانگی شهریار

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 6، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 29، آبان 1399، صفحه 87-110   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2020.677880

نویسنده

آیت شوکتی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

چکیده

نوستالژی، اصطلاح روان­شناختی است که به معنی دلتنگی برای گذشته بوده و به شکل­ های مختلف، نشانه ­های آن در آثار ادبی متجلّی شده است. بررسی این نشانه ­ها ما را به درک عمیق عواطف و اندیشه­ های شاعر رهنمون می­ کند و مایه­ های دردمندی و رنجوری و وجوه آرزومندی وی را آشکار می­ کند. نوستالژی یک فرآیند ناخودآگاه ذهنی است که در افراد و زمان‌های گوناگون، به صورت‌های مختلف بروز می­ کند. مقالۀ حاضر بر آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ ای، چگونگی نمود نوستالژی را در حیدر‌بابای شهریار تبیین و تحلیل کند. در این پژوهش، دلتنگی برای گذشته در دو بخش «یادکرد شخصیت­ های گذشته و یادکرد خاطرات گذشته»، روستا‌ستایی و تمدن­ گریزی، پناه بردن به دوران کودکی، گرایش مفرط به بازگشت به وطن و زادگاه، اسطوره­ پردازی، آرکائیسم و پناه‌بردن به آرما­ن‌شهر، به عنوان مؤلفه ­های نوستالژی بررسی شده است. نتیجۀ این تحلیل و بررسی نشان می ­دهد که در بخش اعظمی از قسمت ­های این منظومه، حس نوستالژیک و حسرت بر گذشته موج می­ زند و این احساس می­ تواند ناشی از یک تنهایی درونی و گریز از تمدن معاصر باشد.

کلیدواژه‌ها

نوستالژی؛ شعر معاصر؛ شهریار؛ حیدر بابا

مراجع

- آبراهام، کارل(1377)، رویا و اسطوره، ترجمه‏ جلال ستّاری، تهران: مرکز.

- آریانپور، منوچهر(1380)، فرهنگ پیشرو آریانپور (انگلیسی – فارسی)، چاپ  اول، تهران: جهان رایانه 

- آشوری، داریوش(1381)، فرهنگ علوم انسانی، تهران: مرکز

- احمدی گیوی، حسن(1370)، سلام بر حیدر بابا، چاپ  اول، تهران: دنیا.

-  انوشه، حسن(1376)، دانشنامه ادب فارسی، چاپ  اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

- اصیل، حجت‏الله(1381)، آرمان شهر در اندیشه‏ ایرانی، تهران: چشمه.

- الیاده، میرچا(1374)، اسطوره، رویا و راز، ترجمه رویا منجم، تهران: فکر روز

- باطنی، محمدرضا و دیگران(1372)، واژه های دخیل اروپایی در فارسی، تهران: فرهنگ معاصر

- باطنی، محمدرضا(1380)، فرهنگ معاصر (انگلیسی – فارسی)، تهران: فرهنگ معاصر

-  برهان، محمد حسین بن خلف(1380)، فرهنگ برهان قاطع، تهران: نیما

-  بهزادی، بهزاد(1369)، فرهنگ آذربایجانی-فارسی، چاپ اول، تهران: چاپخانۀ دیبا

- پور افکاری، نصرت االله(1382)، فرهنگ جامع روانشناسی-  روان پزشکی ؛ ا نگلیسی  فارسی، تهران: فرهنگ معاصر

-   ثروت، منصور(1390)، آشنایی با مکتب­های ادبی، چاپ  سوم، تهران: علم

- جعفری، مسعود(1375)، سیر رمانتیسم در اروپا، چاپ  اول، تهران: نشر مرکز

- دهخدا، علی اکبر(1348)، لغت­ نامۀ دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، دکتر سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران

- زاهدی، لطف الله(1388)، بیوگرافی استاد شهریار، تهران: نگاه. 

- زمردیان، رضا(1373)، فرهنگ واژه های دخیل اروپایی در فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.

- شاملو، سعید(1375)، آسیب شناسی روانی، چاپ  ششم، تهران: رشد.

- شمیسا، سیروس( 1377)، نگاهی به فروغ، تهران: مروارید.

- شهریار، محمدحسین(1375)، سیمرغ و قاف (سلام بر حیدربابا)، ترجمه محمد نقی ناصر الفقرا (آذر پویا)، چاپ  اول، تبریز: مهران.

- شهریار،محمد حسین(1382)، کلیات اشعار ترکی به انضمام حیدر بابایه سلام، چاپ هفدهم، تبریز، انتشارات زرین.

- صفی­پوری، عبدالرحیم­بن­عبدالکریم(1397)، فرهنگ منتهی­ الارب فی اللغه العرب، گردآورنده: علیرضا حاجیان، چاپ  اول، تهران: سخن.

- علیزاده، جمشید(1374)، به همین سادگی و زیبایی، یاد نامه شهریار، تهران: مرکز.

- کادن، جی. ای(1380)، فرهنگ ادبیّات و نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.

- مشرف، مریم(1389)، زندگی و شعر محمد حسین شهریار، چاپ  سوم، تهران: نشر ثالث.

- معین،محمد(1371)، فرهنگ معین، چاپ هشتم، تهران: سپهر.

-  منزوی، حسین(1372)، این ترک پارسی گو، چاپ  اول، تهران: برگ.

- نفیسی، علی­اکبر(1343)، فرهنگ ناظم ­الاطباء، تهران: خیام.

- هاوکس،ترنس(1380)، استعاره، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ  دوم، تهران: نشرمرکز

- یونگ، کارل گوستاو(1376)،انسان و سمبل ­هایش، ترجمه حسن اکبریان طبری، چاپ  دوم، تهران: یاسمن

  - اتونی، بهروز( 1389)، «اسطوره ها، زندگان جاوید( به بهانۀ نقد اسطوره شناختی آسمان‌خراش میلاد )»، فصلنامۀ ادبیات و اسطوره شناختی، ش 18، صص 9-13

- تقی­ زاده، صفدر(1381)«نوستالژی»، مجله فرهنگ و هنر، بخارا، ش24، صص201-205

 - شریفیان، مهدی(1386)، «بررسی فرایند نوستالژی غم غربت در اشعار فریدون مشیری»، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش68، و 69.

- صدری نیا، باقر(1371)، «تأملی در مضامین محوری منظومه حیدربابا»، کلمه،ش 2

- صدری نیا، باقر(1382)، «جلوه های رمانتیسم در شعر شهریار»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 46

- عالی عباس­آباد، یوسف(1387)، « غم غربت در شعر معاصر»، گوهر گویا، س2، ش6، صص155-180

- غفوری، فاطمه(1389)، «بررسی پدیده نوستالژی در شاهنامه فردوسی و آثار شهریار»،فصلنامه علمی – پژوهشی واحد انار، سال ششم، ش 15

- محمدی، برات(1390)، «تجلی عواطف میهنی و نوع دوستی در اشعار شهریار»، مجموعه مقالات برگزیده همایش بین المللی شهریار شعر ایران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی ماکو، ص 91

- نظری، نجمه(1389)،« بررسی نوستالژی در شعر حمید مصدق»، فصلنامه زبان و ادبی فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، ش 46.

- کلاهچیان، فاطمه(1386)، نوستالژی در شعر کلاسیک عرفانی، (رساله دکتری)، دانشگاه تربیت معلم (تهران).