تبیین رابطه بین شبکه های اجتماعی مجازی موبایل محور با سلامت اجتماعی شهروندان (پژوهشی بر مبنای رویکرد حوزه عمومی هابرماس)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 1، دوره 10، شماره 35، شهریور 1399، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن نیازی¹؛ الهام شفائی مقدم^{* 2}؛ ناهید خدادادی³

¹استاد جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

²دکتری جامعه شناسی دانشگاه کاشان (نویسنده مسئول)

³کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه کاشان

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تبیین رابطه بین شبکه­های اجتماعی مجازی موبایل محور با سلامت اجتماعی شهروندان با توجه به رویکرد حوزه عمومی هابرماس می‌باشد. جامعه آماری تحقیق شهروندان ساکن در مناطق شمال و جنوب تهران بوده که تعداد 550 نفر از شهروندان به شیوه نمونه‌گیری تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. جهت سنجش سلامت اجتماعی از مقیاس کییز و مقیاس الگوی ارتباطی گفت و شنود و همنوایی فیتنرپاتریک و ریچی برای بررسی الگوهای ارتباطی در خانواده مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس نتایج پژوهش، بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و میزان مشارکت اجتماعی و انطباق اجتماعی به ترتیب به مقدار 0.13 و 0.10=r رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. علاوه بر این، یافته‌ها بیانگر رابطه مثبت و معنادار بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و سلامت اجتماعی شهروندان با ضریب همبستگی (0.14=r  و 0.001=sig) می‌باشد. بر این اساس، تعاملات اجتماعی ناشی از حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی مجازی باعث ایجاد حس مشارکت و انطباق با گروه‌های خودی می‌شود و بدین ترتیب موجبات تقویت و افزایش سلامت اجتماعی افراد را فراهم می‌آورد.
 

کلیدواژه‌ها

شبکه‌های اجتماعی مجازی؛ حوزه عمومی؛ سلامت اجتماعی؛ الگوهای ارتباطی خانواده

مراجع

- آزاد ارمکی، تقی؛ امامی، یحیی (1383)، تکوین حوزه عمومی و گفت گوی عقلانی؛ بررسی موردی چند تشکیل دانشجویی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 5، شماره 1: 89-58.

- افشانی، سید علیرضا؛ پارسامهر، مهربان؛ کریمیان، کبری (1397)، عوامل مؤثر بر گرایش به شبکه‌های اجتماعی مجازی؛ مورد مطالعه: دانش آموزان دختر دبیرستان‌های شهرکرد، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 27، شماره 80: 237-209.

- برات دستجردی، نگین؛ داورپناه، هدایت­اله؛ اسماعیلی، معصومه (1395)، بررسی رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی فیس­بوک و سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه اصفهان 92-1391، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 27، شماره 1: 156-143.

- تامپسون، جان. ب (1380)، رسانه‌ها و مدرنیته، ترجمه مسعود اوحدی، تهران: انتشارات سروش.

- تقوایی یزدی، مریم؛ چیت­ساز، چهره (1395)، رابطه شبکه‌های اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان، فصلنامه اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، سال 7، شماره 2: 97-77.

- جعفرپور، محمود (1390)، مفهوم شناسی و بررسی متغیرهای مؤثر بر پذیرش شبکه‌های اجتماعی مجازی و نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در آن‌ها، فصلنامه مطالعات بسیج، دوره 14، شماره 52: 148-109.

- جوکار، بهرام؛ رستمی، راحله (1393)، رابطه بین جهت‌گیری‌های ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی، دو فصلنامه مشاوره کاربردی، دوره4، شماره 2: 18-1.

- حاتمی، پریسا (1389)، بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی دانشجویان با تأکید بر شبکه­های اجتماعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد،فصلنامه مددکاری اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.

- خیراله­پور، اکبر (1383)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت روانی با تأکید بر سرمایه اجتماعی، مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

- ذکایی، محمدسعید؛ خطیبی، فاخره (1385)، رابطه حضور در فضای مجازی و هویت مدرن، پژوهشی در بین کاربران اینترنتی جوان ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33: 154-111.

- رضایی، امید (1392)، بررسی سلامت اجتماعی شهروندان مشهد و عوامل مؤثر بر آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد.

- زنجانی زاده، هما؛ جوادی، علی‌محمد (1384)، بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش‌های خانواده در بین دانش آموزان دبیرستانی ناحیه 3 مشهد در سال 83-82، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 6، شماره 2: 146-121.

- سیدعلوی، سیدمسعود؛ نقیب­السادات، سیدرضا (1391)، حوزه عمومی در فضای مجازی؛ مؤلفه‌های شکل گرفته حوزه عمومی مجازی از دیدگاه کارشناسان علوم ارتباطات و علوم سیاسی در دانشگاه‌های ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 57: 153-110.

- شوماخر، رندال، ای؛ لومکس، ریچارد جی (1388)، مقدمه­ای بر مدل­سازی معادله ساختاری، ترجمه وحید قاسمی. تهران: انتشارات جامعه­شناسان.

- صیادی، زهرا (1397)، نقش شبکه‌های اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان تهرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.

- عباسی شوازی، محمدتقی؛ عباسی آتشگاه، پروین (1397)، اینترنت، خانواده شبکه­ای و زمان خانواده: چگونه تکنولوژی‌های نوین ارتباطی روابط خانوادگی را متأثر می‌کند؟، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال 4، شماره 14: 65-35.

- فرخ­نیا، رحیم؛ لطفی، اعظم (1390)، بررسی تأثیر فضای مجازی اینترنت بر مدگرایی، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 7، شماره 22: 115-92.

- قاسمی، وحید (1388)، مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش­های اجتماعی با کاربرد Amos Graphics. تهران: انتشارات جامعه­شناسان.

- قیاسی، محمدامین (1394)، بررسی تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی موبایل محور بر سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه هرمزگان (مورد مطالعه: کاربران شبکه اجتماعی مجازی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان.

- گودرزی، راضیه (1396)، بررسی رابطه رویکرد استفاده از شبکه‌های مجازی با سلامت اجتماعی: مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه الزهرا (س) و تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س).

- محسنی، رضاعلی؛ بورقانی فراهانی، حمید؛ تنهایی، ابوالحسن؛ شیری، طهورث (1398)، الگوپذیری از شبکه‌های اجتماعی در جوامع شهری با تأکید بر شبکه‌های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی: جوانان شهر اراک)، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال 9، شماره 30: 33-1.

- میناوندچال، محمدقلی (1381)، بررسی قابلیت و امکان عملکرد اینترنت به عنوان حوزه عمومی سیاسی، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.

- یزدخواستی، بهجت؛ عدلی­پور، صمد؛ سپهری، آسیه (1392)، تحلیل محتوای صفحات و گروه‌های شبکه اجتماعی فیس­بوک با نظریه حوزه عمومی هابرماس، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 2، شماره 1: 110-87.

- Burke, Moira; Cameron Marlow and Thomas Lento (2010), Social Network Activity and Social Well-Being, In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1909-1912, New York: ACM.

- Chien, Y., & Yuen, K. (2013). Impact of virtual social networks in community health. Health and Social Behavior, 44, 275-291.

- Fitzpatrick, MA., & Ritchie, L. D. (1994). Communication schemata within the family: Multiple perspectives on family interaction. Human communication research, vol 20, 275-301.

- Habermas, J. (1989), The Structural Transformation of the Public Sphere, Cambriidge: The MITP.

- Heidemann, Julia, (2010). Online Social Networks -. Ein sozialer und technischer Überblick, Rtrived from www.uni-augsburg.de/exzellenz/.../wi-272.pdf

- Joinson, Adam N,( 2008). Looking at, looking up or keeping up with people Motives and use of facebook. In: Proceedings of CHI ‘08. ACM, New York, NY, pp. 1027–1036, people.bath.ac.uk/aj266/pubs_pdf/1149-joinson.pdf.

- Keyes, C. L. M & Shapiro, A. (2004), Social well-being in the United States: A Descriptive Epidemiology, In Orville Brim, Healthing are you? A national study of well-being of Midlife. University of Chicago press, 350-371

- Keyes, C. L. M., & Magyar-Moe, L. (2003). The measurement and utility of adult: Subjective well-being. In Lopez, S. J. and Snyder, C. R. Positive psychological assessment: A handbook of models and measures. Washington, DC: American Psychological Association, 411-425.

- Keyes, Corey Lee. M. (1998). Social well-being, Social Psychology Quarterly, vol.61,N.2, pp121-190.

- Koerner, A. F.&Fitzpatric, M.A.(2004). Family communication pattern and social support in families of origin and adult children subsequent intimate relationships. International Association for relation Research, 14, 66-89.

- Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2002). Understanding family communication pattern and family functioning: The role of conversation orientation and conformity orientation. Communication Year Book, 28, 36-68

- Larson, James (1996), the measurement of social well-being, social Indicators Research 28, pp 285-296.

- Ledbetter, A. M., &Schrodt, P. (2008). Family Communication Patterns and Cognitive Processing: Conversation and Conformity Orientations as Predictors of Informational Reception Apprehension. Communication Studie, 59, 388-401.

- Ontario Healthy Communities  Coalition (OHCC) (2003), What Makes a Healthy Community, connected at June 2003.

- Qiu, Lin; Han Lin and Angela Ka-yee Leung (2010), “How Does Facebook Browsing Affect Self-awareness and Social Well-being: the Role of Narcissism,” In Proceedings of the 7th International Conference on Advances in Computer Entertainment Technology, 100-101, New York: ACM.

- Russel, R. D (1973), social health: an Attempt to Clarify This Dimension of Wellbeing, International Journal of Health Education, 16: 74-82.

- Schrodt, P., Ledbetter, A. M., &Ohrt, J. K. (2007). Parental confirmation and affection as mediators of family communication patterns and children's mental well-being. Journal of Family Communication, 7, 23-46

- Soltani, A., Hosseini, S., & Mahmoodi, M. (2013). Predicting Identity Style based on Family Communication Pattern in Young Males. Procedia-Social and Behavioral Sciences.84, 1386–1390.

- Taysr, R., & Shouiter, W. (2014). Virtual social networks, scientific and social impact on public health students. Handbook of Social Network Technologies and Applications, New York: Springer.

- Trid, A., & Christel, P. (2014). The impact of social media and virtual social networks on social health of students in Pakistan. Ph.D, Thesis, Public university consortium in Melbourne, Australia.

- Ustun, B, Jacobs, R (2005), Re- Defining Health, Bulletin of the World Hewalth Organization (WHO), 83: 802.

- World Health Organization (1948), Official Records of the World Health Organization, No. 2. Proceedings and Final Acts of the International Health Conference, New York, 19-22 June 1946.

- Zarnaghash, M., Zarnaghash, M.,& Zarnaghash, N. (2013).The relationship between family communication patterns and mental health, Procardia-Social and Behavioral Siences, 84, 405-410.