بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی شهری شهروندان منطقه 14 شهر اصفهان

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 1، دوره 10، شماره 36، آذر 1399، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد تقی ایمان¹؛ سهیلا جهانگیری حیدری^{* 2}

¹استاد جامعه شناسی دانشگاه شیراز

²کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه شیراز (نویسنده مسؤول)

چکیده

هدف این مطالعه بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی شهری شهروندان منطقه 14 شهر اصفهان با استفاده از مدل­سازی معادلات ساختاری است. در این پژوهش از نظریات پیربوردیو و رابرت پاتنام به عنوان چارچوب نظری برای تبیین ابعاد سرمایه اجتماعی استفاده شده است و همچنین کیفیت زندگی را طبق تعریف شالوک در بعد ارزیابی شخصی در نظر گرفته­ایم. روش پژوهش پیمایش و جامعه آماری تحقیق شامل کلیه افراد 65-18 سال در 7 محله منطقه 14 شهر اصفهان است که بر اساس فرمول کوکران حجم کل نمونه 400 نفر محاسبه شده است. روش نمونه­گیری چندمرحله­ای و ابزار گردآوری اطلاعات به صورت پرسشنامه بوده است. در مجموع متغیرهای مستقل پژوهش توانستند 57/0 از تغییرات متغیر وابسته کیفیت زندگی را تبیین کنند و از طریق آزمون تحلیل مسیر مشخص شد که متغیر سرمایه اجتماعی بیشترین تأثیر را به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی داشته است. در مرتبه بعدی، متغیر طبقه اقتصادی بیشترین تأثیر را بر کیفیت زندگی داشته است.

کلیدواژه‌ها

سرمایه اجتماعی؛ کیفیت زندگی شهری؛ مشارکت غیررسمی؛ هنجار همیاری؛ اعتماد نهادی

مراجع

- اسدپور، عهدیه، انتظاری، علی و احمدی، کاظم. (1397). «مشارکت اجتماعی رسمی و غیررسمی و عوامل مؤثر آن (مطالعه موردی: شهرستان آمل)»، جامعه­شناسی کاربردی، سال بیست و نهم، شماره 3، 86-67. 

- پاتنام، رابرت. (1380). دموکراسی و سنت­های مدنی. ترجمه محمد­تقی دلفروز، چاپ اول، تهران، نشر روزنامه اسلام.

- تاجبخش، غلامرضا. (1392). «بررسی میزان سرمایه اجتماعی بین حاشیه­نشینان شهر ایلام»، مطالعات جامعه­شناختی شهری، سال سوم، شماره 9، 124-97.

- خادمی، زهرا، صفایی، صفی اله و مرادی شهبازی، نسرین. (1397). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی (زنان 25 تا 65 ساله شهر تهران)، جامعه­شناسی کاربردی، سال بیست و نهم، شماره 2، 168-147.

- خراسانی مقدم، صبا، مظفر، فرهنگ و حسینی، سید باقر. (1397). «شاخص­های سرمایه اجتماعی مؤثر بر رضایتمندی ساکنان سکونتگاه­های غیررسمی (مطالعه موردی: محله فرحزاد شمالی، تهران)». مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره پنجم، شماره 2، 261-233.

- دوگان، ماتیه. (1374). «سنجش مفهوم مشروعیت و اعتماد»، مترجم پرویز پیران، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 98-97، صفحات 10-4. 

- ربانی­خوراسگانی، علی و کیانپور، مسعود. (1386). «مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال پانزدهم، شماره 59-58، 108-67.

- رشیدی، راضیه، زنگانه، احمد و صارمی، حمیدرضا. (1397). «سنجش کیفیت زندگی شهری در بافت­های فرسوده؛ نمونه موردی: محله علی آباد شهر خرم آباد»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، شماره 32، 74-61.   

- شفیعا، سعید، شفیعا، محمدعلی و کاظمیان، غلامرضا. (1392). «فراتحلیل روش و نتایج پژوهش­های کیفیت زندگی شهری در ایران»، جامعه­شناسی کاربردی، شماره 2، 40-21.

- غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا. (1388). کیفیت زندگی شاخص توسعه اجتماعی. چاپ اول، تهران، انتشارات شیرازه.

- فوکویاما، فرانسیس. (1379). پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن، مترجم غلامعباس توسلی، چاپ اول، تهران، انتشارات جامعه ایرانیان.

- فیلد، جان. (1386). سرمایه اجتماعی. مترجم غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، چاپ اول، تهران، نشر کویر.

- قادری، احمد و نقوی، نعمت­الله. (1394). «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهرسقز»، مطالعات جامعه­شناسی، سال پنجم، شماره 19،  126-111.

- قاسمی، وحید، اسماعیلی، رضا و ربیعی، کامران. (1385). «سطح­­­بندی سرمایه اجتماعی در شهرستان­های استان اصفهان»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 23، 248-225.

- کوزه­گرکالجی، لطفعلی، اسکندرپور، مجید و درزاده­مهر، عبدالباسط. (1398). «تحلیلی بر رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی شهری، مورد پژوهی: محله هفت­چنار تهران»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال هشتم، شماره 29، 34-21. 

- گروسی، سعیده و نقوی، علی. (1387). «سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر کرمان»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 31 و30، 82-61.

- لقمان، مونا، زهرا، زرآبادی و بهزادفر، مصطفی. (1398). «بررسی تأثیر متقابل مؤلفه­های سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در محله­های شهری با استفاده از روش معادلات ساختاری؛ مورد مطالعه محله­های سلطان میراحمد و فین کاشان»، فصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره 15، 240-217.

- ماجدی، سید مسعود و لهسایی زاده، عبدالعلی. (1385). «بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه­ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی (مطالعه موردی در روستاهای استان فارس)». فصلنامه روستا و توسعه، سال نهم، شماره 4، 91-136.

- ناطق­پور، محمدجواد و فیروزآبادی، احمد. (1385). «شکل­گیری سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر برآن»، نامه علوم اجتماعی، شماره 28، 190-160.

- نقدی، اسداله. (1392). حاشیه­نشینی (تئوری­ها، روش­ها، مطالعات موردی). چاپ اول، تهران، انتشارات جامعه­شناسان.

- نوغانی، محسن، اصغرپور، احمدرضا، صفا، شیما و کرمانی، مهدی. (1387). « کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد­»، مجلة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 1، 140-111.

- هاشمیان­فر، علی و چینی، نفیسه. (1395). نابرابری اجتماعی و سرمایه اجتماعی. چاپ اول، تهران، انتشارات جامعه­شناسان.

- یزدان پناه شاه آبادی، محمدرضا و سجادزاده، حسن. (1397). «تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی شهری؛ رویکردی اجتماعی در برنامه­ریزی محلات تاریخی؛ نمونه موردی بافت تاریخی شهر تهران»، فصلنامه جامعه­پژوهی فرهنگی، شماره 3، 158-133.

- Abdul-Hakim, R., Ismail, R., & Abdul-Razak, N. A. (2010). The relationship between social capital and quality of life among rural households in Terengganu, Malaysia. OIDA International Journal of Sustainable Development, 1(05), 99-106.

- Adedeji­, A., Silva, N., & Bullinger, M. (2019). Cognitive and Structural Social Capital as Predictors of Quality of Life for Sub-Saharan African Migrants in Germany. Applied Research in Quality of Life, 1-15.

- Anheier, H. K., Stares, S., & Grenier, P. (2004). Social capital and life satisfaction. European Values at the Turn of the Millennium, 81-107.

- Bradshaw, J., Kemp, P., Baldwin, S., & Rowe, A. (2004). The drivers of social exclusion. London: Social Exclusion Unit.

- Christensen, V. T., & Carpiano, R. M. (2014). Social class differences in BMI among Danish women: applying Cockerham's health lifestyles approach and Bourdieu's theory of lifestyle. Social Science & Medicine, 112, 12-21.

- Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., ... & Gayer, D. E. (2007). Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being. Ecological economics, 61(2-3), 267-276.

- Daly, M., & Silver, H. (2008). Social exclusion and social capital: A comparison and critique. Theory and society, 37(6), 537-566.

- Diener, E. (2000). Subjective Well-Being. The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist, 55(1), 34-43.

- Julien, C. (2014). Bourdieu, social capital and online interaction. Sociology, 49(2), 356-373.

- Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7)

- Lin, N. (2002). Social capital: A theory of social structure and action (Vol. 19). Cambridge university press.

- Low, C. T., Stimson, R., Chen, S., Cerin, E., Wong, P. P. Y., & Lai, P. C. (2018). Personal and neighbourhood indicators of quality of urban life: a case study of Hong Kong. Social Indicators Research, 136(2), 751-773.

- Majale, M. (2008). Employment creation through participatory urban planning and slum upgrading: The case of Kitale, Kenya. Habitat International, 32(2), 270-282.

- McAslan, D., Prakash, M., Pijawka, D., Guhathakurta, S., & Sadalla, E. (2013). Measuring quality of life in border cities: The border observatory project in the US-Mexico border region. In Community quality-of-life indicators: Best cases VI (pp. 143-169). Springer, Dordrecht.

- Nilsson, J., Rana, A. M., & Kabir, Z. N. (2006). Social capital and quality of life in old age: results from a cross-sectional study in rural Bangladesh. Journal of aging and Health, 18(3), 419-434.

- Raphael, D., Renwick, R., Brown, I., & Rootman, I. (1996). Quality of life indicators and health: current status and emerging conceptions. Social Indicators Research, 39(1), 65-88.

- Schalock, R. L. (2004). The concept of quality of life: what we know and do not know. Journal of intellectual disability research, 48(3), 203-216.

- Tarrow, S. (1996). Making Social Science Work Across Space and Time: A Critical Reflection on Robert Putnam's Making Democracy Work. American Political Science Review 90 (2): 97-389.

- Taylor, A. (2014). Migrant Workers and the Problem of Social Cohesion in Canada: Social Cohesion, Social Exclusion, Social Capital. Human Services, 1-45.

- Veenhoven, R. (2007). Quality of life research. Reference Hand book Sage, Thousand Oaks, California USA, Vol. 2.

- Ward, M., McGarrigle, C. A., Carey, D., & Kenny, R. A. (2020). Social Capital and Quality of Life among Urban and Rural Older Adults. Quantitative Findings from the Irish Longitudinal Study on Ageing. Applied Research in Quality of Life, 1-17.

- Woolcock, M., & Narayan, D. (2000). Social capital: Implications for development theory, research, and policy. The world bank research observer, 15(2), 225-249.

- Zmerli, S., & Newton, K. (2008). Social trust and attitudes toward democracy. Public opinion quarterly, 72(4), 706-724.