بررسی نگرش و رفتار زیست محیطی شهروندان شهر شیراز

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 3، دوره 10، شماره 36، آذر 1399، صفحه 55-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی‌یار احمدی¹؛ درنا سلامتیان^{* 2}؛ فاطمه روستا³

¹دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه شیراز

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شیراز(نویسنده مسؤول)

³کارشناس ارشد جمعیت شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

بسیاری از تهدیدات زیست محیطی، تخریب منابع و آلوده سازی محیط پیامد رفتار انسانی است. تنها تغییر در رفتار انسانی می‌تواند این مشکلات زیست محیطی را کاهش دهد. یکی از معیارهای پیش­ بینی رفتارهای محیط زیستی، عامل نگرش می­باشد. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی رابطه نگرش شهروندان شهر شیراز با رفتار زیست محیطی آنان می­باشد. مطالعه­ی حاضر، پیمایشی است که جامعه آماری آن شامل شهروندان (15 تا 60 سال) پنج منطقه از مناطق شهر شیراز می­باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول منطقی کوکران تعداد 268 شهروند و روش نمونه گیری، خوشه­ای چند مرحله­ای است. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده­های موردنیاز، پرسشنامه­ براساس طیف دانلاپ می­باشد. میانگین و انحراف معیار نمره رفتار زیست محیطی شهروندان 78/16 ± 79/ 71 )میانگین 0تا 100) است که در گروه­های مختلف، متغیر می­باشد. سن، میزان نگرانی درباره مسایل محیط زیست و روند تخریب آن، تحصیلات و نگرش با متغیر وابسته رابطه معناداری را نشان می­دهند. در مدل نهایی، نگرش زیست محیطی مهم­ترین عامل تاثیرگذار بر رفتار زیست محیطی می­باشد. با توجه به نتایج، لازم است برنامه­ های فرهنگی متنوع از جمله عملکرد رسانه­ها مورد ارزیابی و تاکید قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

رفتار زیست محیطی؛ نگرش زیست محیطی؛ نگرانی زیست‌محیطی؛ شیراز

مراجع

- اتکینسون، ریتال. (1388). زمینه روان شناسی هیلگارد. ترجمه محمد نقی براهنی و همکارن، تهران: انتشارات رشد. چاپ یازدهم.

- احمدوند، مصطفی؛ نوری­پور، مهدی. (1382). نگرش­های محیط زیستی دانشجویان کشاورزی دانشگاه یاسوج: تحلیلی جنسیتی. مجلهعلومترویج وآموزشکشاورزیایران، شماره دوم، صص :13-1.

- اسفند‌آباد، حسن شمس. (1393). روان‌شناسی محیط. تهران: سمت.

- بارت، ریچارد؛ سراج الدین، اسماعیل. (1379). اخلاقیات و ارزش‌های معنوی در خدمت ارتقای توسعه پایدار بر اساس محیط زیست. ترجمه احمد رضا اشرف العقابی، تهران: انتشارات محیط زیست.

- بنی­فاطمه، حسین؛ روستایی، شهرام؛ علیزاده­اقدم، محمدباقر؛ حسین­نژاد، فهیمه. (1392). بررسی نگرش محیط زیستی شهروندان شهر تبریز براساس پارادایم محیط زیستی نو. پژوهش­هایمحیط زیست، سال چهارم، شماره هفت، صص : 186-173.

- حاجی زاده میمندی، مسعود؛ سیارخلج، حامد؛ شکوهی­فر، کاوه. (1393). بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای محیط زیستی (مورد مطالعه : شهر یزد). دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال سوم، شماره اول، صص : 107-83.

- حقیقیان، منصور. (1393). تحلیلی بر رفتار زیست محیطی شهروندان اصفهان و عوامل موثر بر آن. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال ششم، شماره بیست و یک، صص: 144-133.

- ریتزر، جرج؛ گودمن، داگلاس جی. (۱۳۹۰). نظریه جامعه شناسی مدرن. ترجمه خلیل میرزایی و عباس لطفی زاده، تهران: انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول.

- ریتزر، جورج. (۱۳84). نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چاپ چهارم.

- صالحی، صادق؛ امام­قلی، لقمان. (1391). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای زیست محیطی (مطالعه موردی : استان کردستان). فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره بیست و هشت، صص : 120-92.

- صالحی، صادق؛ سلیمانی، کریم؛ پازوکی نژاد، زهرا. (1394). بررسی نگرش و رفتار مسوولانه دانشجویان نسبت به محیط زیست مطالعه موردی:  دانشجویان استان مازندران).  پژوهش‌هایمحیط­زیست، سال  ششم، شماره یازده ، صص : 276-265.

- صالحی، صادق؛ کبیری، افشار؛ کریم­زاده، سارا. (1394). بررسی نقش جنسیت در جهت گیری­های زیست محیطی. علوموتکنولوژیمحیطزیست، دوره هجدهم، شماره یک، صص : 161-.149

- صالحی عمران، ابراهیم؛ محمدی، علی آقا. (1387). بررسی دانش، نگرش و مهارت­های زیست محیطی معلمان آموزش دوره ابتدایی استان مازندران. فصلنامه تعلیم و تربیت، سال سوم، شماره بیست و چهار، صص : 117-91.

- فرهمند، مهناز؛ شکوهی­فر، کاوه، سیارخلج، حامد. (1393). بررسی عوامل موثر بر رفتارهای زیست محیطی (مورد مطالعه : شهروندان شهر یزد). فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، سال چهارم، شماره دهم، صص 109-141.

- قادری، ناصح؛ چوپانی، سامان؛ صالحی، صادق؛ خوش­فر، غلامرضا. (1392). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر رفتار زیست محیطی در شهرستان مریوان در سال 1392. مجلهعلومپزشکیزانکو دانشگاهعلومپزشکی کردستان، دوره شانزدهم، شماره چهل و هشت، صص : 18-10.

- قاسمی، محمد علی. (1388). جامعه ریسک و اهمیت آن برای مطالعات استراتژیک. مجله مطالعات راهبردی، دوره دوازدهم، شماره سه، صص 46-27.

- قبادی علی­آبادی، سارا؛ چیذری، محمد صدیقی، حسن. (1395). واکاوی رفتار و نگرش­های زیست محیطی روستاییان در هنگام مواجهه با خشکسالی (مورد مطالعه: شهرستان کرمانشاه(. فصلنامهبرنامه­ریزیمنطقه­ای، سال ششم، شمارۀ دوازده، صص : 154-143.

- گیدنز، آنتونی (1379). گفتارهایی درباره یکپارچگی جهانی، ترجمه: علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: انتشارات علم و ادب، چاپ اول.

- مختاری ملک آبادی، رضا؛ عبداللهی، عظیمه السادات و حمید­رضا صادقی (1393). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان، سال 1391). پژوهش برنامه­ریزی شهری، دوره پنجم، شماره 18، صص : 20-1.

- مهدوی، محمدصادق؛ وزیری، رؤیا. (1389). بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر نگرش محیط زیستی دانشجویان علوم و تحقیقات 1388. پژوهش اجتماعی، سال سوم، شماره هفت، صص : 46-19.

- میلر، جی. تی. (1387). زیستن در محیط زیست. ترجمه: مجید مخدوم، تهران : انتشارات دانشگاه تهران، چاپ یازدهم

- وینوگراد، مانوئل. (1381). شاخص‌های توسعه پایدار. ترجمه: حداد تهرانی و ناصر محرم نژاد، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

- همتی، زهرا؛ شبیری، سید محمد. (1394). تحلیلی بر مؤلف ههای ارتقای فرهنگ محیط زیستی مطالعۀ موردی:  شهروندان شهر شیراز. فصلنامهتحقیقاتفرهنگیایران، دوره هشتم، شماره  چهار، صص : 219 -215.

- Abeliotis. K., Goussia. D., Sdrali I. (2010). How parents report their environmental attitudes: (A case study from Greece). Environmental Development Sustainable. 12. PP. 329–39.

- Ajzen, I. (2004). Constructing a TpB questionnaire: conceptual and methodological considerations", availableat:

pdfs.semanticscholar.org/0574/b20bd58130dd5a961f1a2db10fd1fcbae95d.pdf.

- Barry, J. (2001). Environmental and social theory. translated by Hassan Snoopy, Nayyereh Tavakoli: Department of Environment, the first edition.

- Beck, U. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity, London: Sage.

- Beck, U. (1998). Risk society revisited: theory, politics and research programs, in Adam, B.Y.

- Best. H., Mayerl. J. Values. (2013). An empirical study on the Structure of Environmental Concern and Recycling Participation. Social Science Quartely, 94. PP. 691–714.

- Botetzagias, L., Dima, A.F., Malesios, C. (2012). Extending the theory of planned behavior in the context of recycling: the role of moral norms and of demographic, predictors resources, Resources. Conservation and Recycling, 95, 58–67.

- Dunlap, R. E. and Van Liere, K. D. (1978). The new environmental paradigm: A proposed measuring instrumental and preliminary results. Environmental Education, 9, (10) pp. 10-19.

- Dunlap, RE. (2002). Environmental concern: conceptual measurement issues. Handbook of Environmental Sociology. Greenwood press, 482-524.

- Environmental Performance Index (EPI) report, (2014). Available in:

 http://epi.yale.edu/ epi/ country-profile/iran. Access in: 04/16/2015.

- Erdogan, M., Akbunar, S., Asik, U. O., Kaplan, H., & Kayir, C. G. (2012). The effects of demographic variables on students’ responsible environmental behaviors. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 3244-3248

- Fielding, K. S., McDonald, R., Louis, W. R. (2008). Theory of planned behavior, identity and intentions to engage in environmental activism. Environmental Psychology, 28 (4), 318-326.

- Frankel, Jeffrey A. (2003). The environment and Globalization. Nber Working Paper, No. 10090.

- Godin, G., & Kok, G. (1996).  The model of planned behavior: a review of its applications to health related behaviors . American Journal of Health Promotion, 11(2) 87-98.

- Goldblatt, D. (1996). Social Theory and the Environment, Cambridge: Polity Press.

- Kaiser, F. G., Wölfing, S., & Fuhrer, U. (1999). Environmental attitude and ecological behavior. Environmental psychology, 19(1), 1-19.

- kalantari, Kh. Shabanali, H., Asadi, A., & H. Movahed Mohamadi. (2007).Determinants of sustainability of greenhouse cultivation with emphasis on educational factors in the south of Kerman province. Psychology & Marketing, 18(4), 389-413.

- Klockner, A.CH. (2013). A comprehensive model of the psychology of environmental behavior- a meta-analysis. Global Environmental Change, 23 (5), 1028–1038.

- Kollmuss, A., & Agyeman, J. (2002). Mind the gap: why do people act Environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Environmental education research, 8(3), 239-260.

- Otto, S., & Kaiser, F. G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: Why environmentalism increases as people grow older.  Environmental Psychology, 40, pp 331-338.

- Tam, K. P., & Chan, H. W. (2017). Environmental concern has a weaker association with pro-environmental behavior in some societies than others: A cross-cultural psychology perspective. Environmental Psychology, 53, 213-223.

- Taylor, S.; Todd, P. (1997). Understanding the determinants of consumer composting behavior. Applied Social Psychology, 27(7), 602-628.

- Turner, B. S. (1994). Orientalism, Postmodernism and globalism. London & New York: Routledge.

- Turner, B. S. (2006). The Cambridge Dictionary of Sociology. Cambridge University Press.

- Wang. Z., Zhang. B., Yin. J., Zhang. X. (2010). Willingness and Behavior Towards E-Waste Recycling for Residents in Beijing City. Cleaner Production, 19. Pp. 977–84.

- Warren, K. J. (2000).Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective on What It Is and Why It Matters. Rowman & Littlefield Publishers: Newyork.