ساختار اداری و نحوة ادارة آستان قدس رضوی در عصر پهلوی

فصلنامه تاریخ

مقاله 6، دوره 15، شماره 58، آذر 1399، صفحه 127-158   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

شهناز شعبانی پور¹؛ عباس احمدوند^{* 2}؛ سینا فروزش³

¹گروه تاریخ.دانشکده ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی ،واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

²دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی ،دانشگاه شهید بهشتی تهرانٰ، ایران.

³استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

آستان قدس رضوی، در تمام ادوار تاریخ خود، همواره کانون توجه واقفانی بوده است که بخشی یا تمام دارایی خود را وقف آن کرده‌اند. از دورة صفوی به بعد برای اداره امور موقوفات آستان قدس، فردی به نام متولی، از سوی حکومت مرکزی، انتخاب و به مشهد اعزام می‌شد. در دورة پهلوی، حکومت برای نظارت بیشتر بر این نهاد ثروتمند، خود تولیت آنجا را برعهده گرفت و نایب‌التولیه‌هایی را منصوب کرد. موقوفات در بیشتر سلسله‌ها تابع سیاست‌های حکومت مرکزی بود و در رژیم پهلوی نیز این روند ادامه داشت. وضعیت تولیت و نظام اداری آستان قدس در دورة پهلوی تحولات فراوانی یافت و با توجه به برخی اقدامات مغایر با مذهب، از سوی حکومت پهلوی، تغییراتی در روند موقوفات اتفاق افتاد. بعد از آنکه رابطة دو نهاد دین و دولت به تیرگی گرائید، ملاک‌هایی چون سیادت و روحانی بودن که پیش از این در انتخاب متولی مدّنظر قرار می‌گرفت، ارزش خود را از دست داد و ملاحظات سیاسی جایگزین آن شد. روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی(استقرائی) و شیوة نگارش و تدوین آن به‌صورت توصیفی- تحلیلی می‌باشد. استخراج اطلاعات و داده‌ها نیز به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد زمینه‌شناسی تاریخی و نیز با تکیه ‌بر برخی اسناد نویافته، به واکاوی ساختار اداری و نحوة ادارة آستان قدس رضوی، در عصر پهلوی، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

آستان قدس رضوی؛ تولیت؛ پهلوی؛ روحانیت؛ ساختار اداری

مراجع