ظن و گمان در قرآن و روایات اسلامی و بررسی آن در خطابات قرآنی مربوط به وقایع صدر اسلام

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 8، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 169-189   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد میرزایی¹؛ فاطمه ریاحی²

¹مدرس رسمی حوزه علمیه تهران، کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

²فارغ التحصیل سطح دو حوزه علمیه خواهران، کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

در این تحقیق به چیستی گمان، آسیب‌ها و تهدیدهای گمان بد بر علیه فرد و جامعه و راهکارهای برون رفت از خطرات آن و در مقابل به فرصت‌هایی که گمان خوب به وجود می‌آورد و ثمرات فردی و اجتماعی، دنیایی و آخرتی آن پرداخته شده است. به اضافه اینکه حدود و ثغور آن را در شرع و سنت مقدس تعیین کردیم و خصوصاً به بررسی آن در کلام امیر کلام حضرت امام علی(ع) پرداختیم. برای بررسی موارد فوق از روش تحقیق توصیفی استفاده شد و با مراجعه به منابع مکتوب و غیر مکتوب و سایت، مطالب لازم جمع آوری گردیده است. آنچه به عنوان نتیجه این تحقیق می‌توان نام برد این است که: گمان همچون دیگر نعمات خداوند متعال اگر در مسیر الهی خودش حرکت کند و با مدیریت الهی و تحت فرامین شرعی پیش برود عامل درونی بسیار مهمی است برای پیشرفت انسان و حرکت به سمت خداوند متعال، ولی چنانچه به مدیریت شیطان در آید و حاکم بر آن نفس انسانی باشد تبدیل به سم مهلکی برای روح انسان و جامعه اسلامی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

ظن؛ بدگمانی؛ حُسن ظن؛ ضعف نفس؛ اثم

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. 1404ق، تحف العقول، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین.

حر عاملی، محمد بن حسن. بی تا، وسایل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت.

خلیل بن احمد. 1409ق، العین، قم: موسسه دار الهجره.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم- الدار الشامیة.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

الطریحی، فخر الدین. 1386ش، مجمع البحرین، به تحقیق: السید احمد الحسینی، بی جا: انتشارات کتابفروشی مرتضوی.

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. بی تا، المحجة البیضاء، مترجم: محمد صادق عارف، مشهد: آستان قدس رضوی.

قمی، عباس. 1427ق، سفینة البحار ومدینة الحکم والآثار، قم: دار الأسوة.

کلینی، محمد بن یعقوب. بی تا، اصول کافی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، بی جا: انتشارات علمیه اسلامیه.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. 1403ق، بحار الأنوار، مصحح: جمعی از محققان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1380ش، تفسیر نمونه، ج 22، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

نراقی، مهدی. 1388ش، جامع السعادات، قم: انتشارات قائم آل محمد.

الواسطی، علی بن محمد بن نزار. بی تا، عیون الحکم والمواعظ، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.

 

نرم افزارها

جامع الأحادیث، مرکز کامپیوتری و تحقیقاتی نور.

جامع التفاسیر، مرکز کامپیوتری و تحقیقاتی نور.