بررسی دلیل اقرار در قرآن و حقوق مدنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 191-207   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا منتظری¹؛ سید محمد موسوی بجنوردی²؛ سید محمدصادق موسوی³

¹دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³دانشیار، مدرسه عالی شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

دلیل اقرار که یکی از ادله مهم اثبات دعوا در حقوق مدنی و فقه می‌باشد نقش مهمی در دادرسی ایفا می­کند و اهمیت آن به حدی است که از آن به «سید الدلائل» تعبیر کرده­اند و متعاقباً فقها از آن قاعده «اقرار» را تأسیس نموده­اند. این قاعده نه‌تنها منطبق با سیره عقلا می­باشد بلکه پایه­های محکمی نیز در کتاب و سنت دارد چراکه بسیاری از احکام فقهی مستند به کتاب الله می‌باشد که در تعبیر علمی از آن به آیات الأحکام یاد می­نمایند. فقها نیز برای حجیت این قاعده به آیات استناد می­کنند که می‌توان اهم آن را آیه­های 81 سوره آل عمران، 102 سوره توبه و 135 سوره نساء دانست. عده­ای از فقهای امامیه چون شهید ثانی و علامه حلی در کتب خویش برای تأیید قاعده اقرار به دلایلی استناد نموده‌اند که اولین منبع قاعده مزبور، قرآن کریم به تفصیلی است که بیان شده ولی مخالفان آنان با تفسیر دیگری که از این آیات نموده­اند، معتقدند این آیات در صدد بیان مطالبی غیر از اقرار است و نمی­توان اقرار را به گونه­ای که در فقه و حقوق از آن بحث می­شود از آن به دست آورد.

کلیدواژه‌ها

اقرار؛ منابع فقه؛ احکام؛ حقوق؛ ادله

مراجع

ابن عربی، محمد بن عبدالله. 1405ق، احکام القرآن، بیروت: اعلمی.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1408ق، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

اصفهانی، راغب. 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دار العلم.

امامی، سید حسن. 1364ش، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.

آذرنوش، آذرتاش. 1379ش، فرهنگ معاصر عربی فارسی، تهران: نشر نی.

آلوسی، سیدمحمود. 1408ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الفکر.

بجنوردی، سیدحسن. 1412ق، القواعد الفقهیة، نجف: کتبی.

تهرانی، آقابزرگ. 1403ق، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء.

الجزیری، عبدالرحمن. 1408ق، الفقه علی المذاهب الأربعة، چاپ اول، بی جا: بی نا.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1348ش، تاریخ حقوق ایران، تهران: معرفت.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1365ش، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1368ش، دانشنامه حقوقی، تهران: امیرکبیر.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1370ش، دانشنامه حقوقی، تهران: امیرکبیر.

حکیم، محمدتقی. 1414ق، الأصول العامة للفقه المقارن، بیروت: اعلمی.

حلی، حسن بن یوسف. 1410ق، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، بیروت: دار الأضواء.

حیاتی، علی عباس. 1384ش، شرح قانون آیین دادرسی مدنی، تهران: سلسبیل.

خمینی، سید روح الله. 1363ش، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.

خمینی، سید روح الله. 1408ق، کتاب البیع، قم: اسماعیلیان.

خوانساری، محمد. 1363ش، منطق صوری، تهران: آگاه.

خویی، سید ابوالقاسم. 1411ق، مبانی تکملة المنهاج، بیروت: اعلمی.

خویی، سید ابوالقاسم. 1413ق، منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.

دهخدا، علی اکبر. 1362ش، لغتنامه، تهران: مؤسسه لغتنامه.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقایق التنزیل، قم: بلاغت.

شمس، عبدالله. 1380ش، آیین دادرسی مدنی، تهران: بی نا.

صدر، سیدحسن. 1405ق، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلامیة، بیروت: دار الأضواء.

طبرسی، فضل بن حسن. 1405ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.

طریحی، فخرالدین. 1418ق، مجمع البحرین، بیروت: دار العلم للملایین.

عاملی شهید ثانی، زین الدین بن علی. 1407ق، مسالک الافهام، بی جا: بی نا.

عمید زنجانی،‌عباسعلی. 1364ش، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر.

فاضل لنکرانی، محمد. 1371ش، القواعد الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

فیض، علیرضا. 1363ش، مبادی فقه و اصول، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

قربانی، فرج­الله. 1370ش، قانون مدنی، تهران: دانشور.

قرطبی، محمد بن احمد. 1417ق، الجامع لأحکام القرآن، بیروت: دار المرتضی.

کاتوزیان، ناصر. 1373ش، قانون مدنی در نظم حقوق ایران، تهران: دادگستر.

کاتوزیان، ناصر. 1380ش، اثبات و دلیل اثبات، تهران: نشر میزان.

کحاله، عمر رضا. 1403ق، معجم المؤلفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

متین دفتری، احمد. 1381ش، آیین دادرسی مدنی، تهران: مجد.

محقق حلی، جعفر بن المحسن. 1417ق، شرایع الإسلام، بیروت: کتبی.

محقق داماد، مصطفی. 1365ش، قواعد فقه، تهران: نشر علوم اسلامی.

مدنی، جلال الدین. 1372ش، حقوق اساسی، تهران: معارف.

مشار، خانبابا. 1353ش، فهرست کتاب­های چاپی فارسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

معلوف، لویس. 1990م، المنجد فی اللغة والأعلام، بیروت: دار الحق.

معین، محمد. 1362ش، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

مغنیه، محمدجواد. 1405ق، الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: دار الأضواء.

مکارم شیرازی، ناصر. 1384ش، ترجمه قرآن کریم، مشهد: به نشر.

منصور، جهانگیر. 1379ش، آیین دادرسی مدنی، تهران: نشر دوران.

نجفی، محمدحسن. 1408ق، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

نراقی، احمد. 1411ق، عوائد الأیام، قم: مکتبة صدوق.

یثربی، جلال. 1368ش، حقوق اساسی ایران، قم: دار الفکر.

یزدی، محمد. 1372ش، شرح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: دار الفکر.