تحلیل گفتمان اخلاقی سوره نساء با تکیه بر 34 آیه اول

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 10، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 209-227   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکرم نادری¹؛ حسن شوندی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مترجمی زبان عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، تهران

²استادیار پایه دهم، عضو هیأت علمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، رشته ادبیات عرب

چکیده

از جمله مسائلی که در جامعه امروز بشری بسیار لازم به نظر می‌رسد توجه به اخلاقیات است. اخلاق از واژه‌هایی به شمار می‌رود که همزاد و همراه با آفرینش انسان است؛ زیرا انسانیت انسان با اخلاق معنا پیدا می‌کند. بر همین اساس است که در آموزه‌های دینی بالأخص معارف قرآنی به اخلاق و مؤلفه‌های آن به صورت ویژه پرداخته شده است. قرآن کریم به عنوان آخرین و کامل‌ترین ذخیره خداوند سبحان، به مؤلفه‌های اخلاقی نگاه بی بدیلی داشته است و آینه تمام نمای اخلاقیات برای ما مسلمان آیات وحی الهی است که با تمسک به آن‌ها می‌توان مسیر درست زندگی را یافت و پیمود. پژوهش حاضر، سوره نساء را مبنای کار خود قرار داده تا با بررسی آن نکات اخلاقی موجود در آن را به عنوان گفتمان اخلاقی این سوره استخراج نماید. با توجه به اینکه پرداختن به کل آیات این سوره خارج از حجم استاندارد مقاله می‌باشد بنابراین در این تحقیق 34 آیه اول این سوره را مبنای کار خود قرار داده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

گفتمان؛ اخلاق؛ هدایت؛ جامعه؛ قرآن کریم

مراجع

قرآن کریم.

اخوان، محمد. 1387ش، تاریخ اسلام در قرآن، چ1، قم: انتشارات مرسل.

بارگاهی، محمدرضا. 1376ش، نگاهی به تاریخ اسلام، چ4، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

بهرام پور، شعبانعلی. 1379ش، درآمدی بر تحلیل گفتمان، چ1، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

جعفریان، رسول. 1373ش، تاریخ سیاسی اسلام(سیره رسول خدا)، چ1، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

حنفی، حسن. 1998م، تحلیل الخطاب العربی، بحوث مختارة المؤتمر الثالث، دون ط، عمان: جامعة فیلادلفیا.

دائل دایان، مک. 1380ش، مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان، ترجمه حسینعلی نوذری، چ1، تهران: انتشارات گفتمان.

زمخشری، ابوالقاسم. 1341ق، اساس البلاغة، ط 1، قاهره: دار الکتب المصریة.

طباطبایی، محمدحسین. 1382ش، تفسیر المیزان تفسیر سوره نساء، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، ج 4 و 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طبری، محمد بن جریر. 1362ش، تفسیر طبری(تاریخ الرسل والملوک)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج5، تهران: انتشارات اساطیر.

قرائتی، محسن. 1387ش، تفسیر نور، ج2، تهران: نشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرائتی، محسن. 1396ش، قرآن کریم؛ ترجمه و تفسیر، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1365ش، اصول الکافی، ج 1، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار، ج 75 و 68، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

آقاگل زاده، فردوس. 1386ش، «تحلیل گفتمان انتقادی»، مجله ادب پژوهی، دانشگاه گیلان، صص 17- 27.

روشنفکر، کبری و دانش محمدی. 1388ش، «تحلیل گفتمان ادبی خطبه‌های حضرت زینب(س)»، مجله سفینه، سال ششم، شماره 22، مؤسسه فرهنگی نبأ مبین، صص 128- 149.

روشنفکر، کبری و فاطمه اکبری زاده. 1390ش، «تحلیل گفتمان انتقادی خطبه فدک حضرت زهرا(س)»، مجله منهاج، سال هفتم، شماره 12، دانشگاه تربیت مدرس، صص 126- 145.

میرزایی، فرامرز و ناهید نصیحت. 1384ش، «گفتمان کاوی شعر»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عرب، شماره 4، دانشگاه تربیت مدرس، صص43- 67.

میرفخرایی، تژا و حسینعلی قجری. 1382ش، «فرآیند تحلیل گفتمان و کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات رسانه‌ای»، مجله پیام پژوهش، سال هفتم، شماره 82، مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، صص 32- 34).

نادری، اکرم. 1396ش، «نقد ترجمه آیات الاخلاق سوره نساء(در ترجمه‌های مکارم شیرازی، فولادوند، خرمشاهی، معزّی، الهی قمشه‌ای)»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.