بررسی عوامل قبض و بسط رزق و روزی در قرآن و عهدین

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 17، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 371-395   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد علی همتی¹؛ وفادار کشاورزی¹؛ مرضیه حسین آبادی²

¹استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، گروه تفسیر و علوم قرآن

²کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن

چکیده

خداوند رزاق نه‌تنها رزق انسان‌ها بلکه تمام موجودات را بر خود فرض کرده است با این تفاوت که وسعت و ضیق رزق انسان‌ها عوامل گوناگونی دارد که بسیاری از این عوامل به عملکرد آنان برمی‌گردد. رزق مادی در قرآن شامل مایحتاج زندگی و رزق معنوی مصادیق متعددی چون عمر با برکت دارد. در قرآن کریم رفتار انسان نسبت به روزی‌ها در استمرار، بسط، قطع و قبض آن‌ها دخالت دارد؛ موضوعی که در عهدین نیز آمده است و از آنجا که جوهر اصلی اسلام، یهودیت و مسیحیت یکی است، آموزه‌های این ادیان که در کتب آسمانی‌شان متبلور شده، شباهت‌هایی دارند. این مقاله به روش تطبیقی- تحلیلی به بررسی عوامل قبض و بسط رزق در قرآن و عهدین می‌پردازد. قرآن و عهدین روزی رسان را خداوند معرفی کرده و از مهم‌ترین عوامل بسط رزق در هر دو، اطاعت از خدا و از مهم‌ترین عوامل قبض آن سرپیچی از فرامین الهی ذکر شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ عهدین؛ رزق؛ روزی؛ نعمت؛ قبض؛ بسط

مراجع

قرآن کریم.

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، 20جلد، چ1، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

اشکوری، محمد بن علی. 1373ش، تفسیر شریف لاهیجى، 4جلد، تهران: دفتر نشر داد.

انیس، ابراهیم و دیگران. 1394ش، المعجم الوسیط، ترجمه محمد بندرریگی، چ5، تهران: انتشارات اسلامی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1369ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوى و ادبى قرآن، 4جلد، چ1،‌ تهران: مرتضوی.

سلطان علی‏شاه، سلطان محمد بن حیدر. 1372ش، متن و ترجمه فارسى تفسیر شریف بیان السعادة فى مقامات العبادة، 14جلد، چ1،‌ تهران: سر الاسرار.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر. 1380ش، ترجمه الاتقان فى علوم القرآن، 2جلد، چ3،‌ تهران: امیرکبیر.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر. 1404ق، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: نشر کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی(ره).

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، 20جلد، چ5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1375ش، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، 6جلد، چ1، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. ترجمه تفسیر مجمع البیان، 27جلد، چ1،‌ تهران: فراهانی.

طبری، محمد بن جریر. 1356ش، ترجمه تفسیر طبرى، 7جلد، چ2،‌ تهران: توس.

طیب، عبدالحسین. 1369ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، 14جلد، چ2،‌ تهران: اسلام.

قرشی بنابی، علی‏اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، 7جلد، چ6،‌ تهران: دار الکتب الإسلامیة.

قرشی بنابی، علی‏اکبر. 1375ش، تفسیر احسن الحدیث، 12جلد، چ2،‌ تهران: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

ماسون، دنیز. 1385ش، قرآن و کتاب مقدس، درونمایه‌های مشترک، ترجمه فاطمه سادات تهامی، چ1، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهرودی.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن. 1382ش، دایرة المعارف قرآن کریم، 10جلد، چ3، قم: بوستان کتاب.

مصباح یزدی، محمد تقی. 1384ش، مشکاتپندجاوید(2)، تحقیق و نگارش: علی زینتی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مغنیه، محمدجواد. 1378ش، ترجمه تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، 8جلد، چ1، قم: بوستان کتاب.

مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، 28جلد، چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

آل رسول، سوسن و بردابرد، پروین. 1392ش، «توسعهوقبضرزقوروزیازمنظرقرآنکریم»، فصلنامه قرآنی کوثر، سال 13، شماره 47، صص 59 -72.

پورطولمی، منیر. 1389ش، «رحمت الهی و رزق بندگان در هستی شناسی قرآن»، مطالعات قرآنی، شماره 24، صص37-56.

جمالی، قربان. 1386ش، «تدبیر معیشت از دیدگاه اسلام(1)»، مربیان، سال هفتم، شماره 23، صص 38-54.

دژپسند بنه ساعت بک، عاطفه. 1393ش، «بررسی اهمیت رزق و روزی و مسائل معیشتی از دیدگاه قرآن و احادیث»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، استاد راهنما: زهرا کاشانیها، استاد مشاور: علی‌اکبر شایسته نژاد.