بررسی و نقد نظریه دکتر سُها درباره شبهه تبعیض به زنان در برداشت از آیه 32 سوره نساء

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 21، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 477-500   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن خلیلی چلبیانلو¹؛ صدرا علی پور²؛ رضا میرزایی ملکی سرای³؛ یوسف مقدسی⁴

¹دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

²استادیار گروه معارف اسلامی، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران

³استادیار گروه معارف اسلامی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

⁴استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان آذربایجان غربی

چکیده

واژه «تبعیض» همواره مورد توجه گروه‌هایی از مردم جامعه بوده است، احساس تبعیض کنندگان، به شکل‌های مختلف با تبعیض و نابرابری مبارزه کرده­اند. مبحث تبعیض جنسیتی نیز از گذشته­ها مورد توجه بوده و با رشد مکاتب فمینیستی در طول دهه‌های گذشته، شدت بیش‌تری یافته است. در چند سال گذشته، فردی با نام مستعار دکتر سُها با نوشتن کتاب «نقد قرآن» و انتشار آن در فضای حقیقی و مجازی، با ایجاد شبهاتی، چنین وانمود کرده است که انواع تبعیض­ها از جمله تبعیض در مورد زنان، در قرآن روا دیده شده است. محور این نوشتار، پاسخ قرآنی به «شبهه تبعیض به زنان» می­باشد که سها بر اساس آیه 32 سوره نساء به قرآن نسبت داده است. این مقاله که با روش تحلیل محتوا و با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای سامان یافته، ضمن پاسخگویی به این شبهه، به نتیجه رسیده است که شبهات ایجاد شده توسط سها، اشکال مبنایی داشته و آیات قرآن با هر نوع تبعیض و ناعدالتی مبارزه کرده و برنامه­ای عادلانه برای بشریت به ویژه در روابط اجتماعی و خانوادگی تبیین کرده است.

کلیدواژه‌ها

نقد قرآن؛ دکتر سُها؛ تبعیض؛ زنان

مراجع

قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی.

ابن فارس، احمد بن فارس. ‏1404ق،‏ معجم مقاییس اللغة‏، قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن منظور، محمد بن مکرم. ‏1414ق،‏ لسان العرب، بیروت‏: دار صادر.‏

‏ابوالفتوح رازی، حسین بن علی بن محمد. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

اچ. بورک رابرت. ۱۳۷۹ش، لیبرالیسم مدرن، ترجمه الهی هاشمی حائری، تهران: انتشارات حکمت.

احمد بن حنبل، ابوعبدالله. 1414ق، مسندالإمامأحمدبنحنبل، بیروت: دار الفکر.

بخاری، محمد بن اسماعیل. 1407ق، صحیح، بیروت: دار القلم.

جواهری، سید محمد حسن. 1385ش، پرسمان علوم قرآنی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

جوهری، اسماعیل بن حماد. 1376ق، الصحاح‏، بیروت‏: دار العلم للملایین.

حجتی، سید محمدباقر. 1377ش، اسباب النزول، تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. 1363ش، تفسیر اثنا عشری، تهران: انتشارات میقات.

حسینی همدانی، سید محمد حسین. 1404ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.

حکیم پور، محمد. ۱۳۸۲ش، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، تهران: انتشارات نغمه نواندیش.

حیدری نسب، محمد باقر. 1395ش، دفاع از قرآن در رد کتاب نقد قرآن، قم: فرشتگان فردا.

خانی، رضا و ریاضی، حشمت الله. 1372ش، ترجمه بیان السعادة فی مقامات العبادة، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.

خلیلی، حسن. 1392ش، بررسی تاریخ نگارش قرآن، قم: انتشارات دلیل ما.

خوئی، سید ابوالقاسم. 1382ش، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، مترجمان: هاشم زاده هریسی و نجمی، تهران: وزارت ارشاد.

داورپناه، ابوالفضل. 1375ش، أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات صدر.

دهخدا، علی اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، تهران: روزنه.

رادمنش، سید محمد. 1374ش، آشنایی با علوم قرآنی، تهران: علوم نوین/جامی.

راسل، برتراند. ۱۳۵۴ش، زناشویی و اخلاق، ترجمه مهدی افشار، تهران: انتشارات کاویان.

زبیدی، محمد مرتضی. 1414ق‏، تاج العروس‏، بیروت: دار الفکر.

سها. 1393ش، نقد قرآن، منتشر شده در سایت­های اینترنتی، ویرایش دوم.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. 1333ق، مجمع البیان فی علوم القرآن، بیروت: طبع صیدا.

طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. 1360ش، مجمع البیان فی علوم القرآن، ترجمه مترجمان، تهران: انتشارات فراهانی.

طبسی، محمدجواد. 1۳۷۰ش، زنان در حکومت امام زمان، تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود.

طریحی، فخر الدین بن محمد. 1375ش، مجمع البحرین،‏ مرتضوی، تهران: بی نا.

طیب، سید عبدالحسین. 1378ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.

علوی سرشکی، سید محمدرضا. 1395ش، نقد و بررسی کتاب نقد قرآن، منتشر شده در اینترنت.

فخرالدین رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فولادوند، محمدمهدی. 1380ش، قرآن ‏شناسی، تهران: الست فردا.

فیض کاشانی، ملا محسن. 1415ق، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.

فیومی، احمد بن محمد. 1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسه دار الهجرة.‏

فیروز آبادی، محمد بن یعقوب. ‏1415ق‏، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.

قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هائی از قرآن.

قرشی بنابی، علی اکبر. 1377ش، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

مجلسی، محمد باقر. 1404ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

محلاتی، ذبیح الله. 1396ش، ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1386ش، معارف قرآن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

معارف، مجید. 1383ش، پرسش و پاسخ‏هایی در شناخت تاریخ و علوم قرآنی، تهران: کویر.

مکارم شیرازی، ناصر. 1397ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مهدوی راد، محمدعلی. 1382ش، آفاق تفسیر مقالات و مقولاتی در تفسیر پژوهی، تهران: هستی­نما.

میرزا خسروانی، علی رضا. 1390ق، تفسیر خسروی، تهران: انتشارات الاسلامیه.

نجفی خمینی، محمد جواد. 1398ق، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.

نوری، میرزا حسین. 1382ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

ویل دورانت. ۱۳۸۵ش، تاریخ تمدن، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مقالات

رازقی، محمد علی. تابستان 1399ش، «فمنیسم؛ مبانی ایجابی یا سلبی در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 42، صص34-9.