نقش میانجی تاب آوری در رابطه بین مثبت‌ نگری و بهزیستی‌ذهنی بیماران دیابتی

روانشناسی اجتماعی

دوره 8، شماره 56، آذر 1399، صفحه 123-135   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رامین نیرومندی¹؛ مریم اکبری^{* 2}؛ حمزه احمدیان³؛ عباس بخشی پور رودسری⁴

¹دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج

²       استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج

³گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

⁴دانشگاه تبریز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، استاد، گروه روانشناسی

چکیده

بیماری‌های مزمن از جمله دیابت در کوتاه‌مدت با کاهش استقلال و تعامل فرد، بهزیستی ذهنی او را مختل نموده و مشکلاتی را به وجود می‌آورند. به نظر می‌رسد مثبت‌نگری در کمک به این بیماران، نقش مؤثری را داشته باشد. در این راستا، مطالعه‌ی حاضر با هدف تعیین نقش میانجی تاب‌آوری در رابطه‌ی بین مثبت‌نگری و بهزیستی‌ذهنی بیماران دیابتی شهرستان بناب انجام گرفت. این مطالعه، توصیفی از نوع همبستگی به روش مدل‌یابی معادلات ساختاری بود. جامعه‌ی آماری، کلیه‌ی اعضای فعال انجمن دیابت شهرستان بناب در سال 1397بودند. از این جامعه، 500 نفر با نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده‌ها به وسیله‌ی پرسشنامه‌ی ویژگی‌های روان‌شناسی مثبت‌نگر رشید (2008)، مقیاس تاب‌آوری کونور و دیویدسون (2003) و پرسشنامه‌ی بهزیستی ذهنی وارویک ادینبورگ (2007) جمع‌آوری شدند و با استفاده از نرم افزار SPSS-v25 و LISREL-v8/8 با مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان‌داد که مسیرهای مستقیم از مثبت‌نگری به بهزیستی‌ذهنی (۰5/۰>p ۲7/۰=β)، مثبت‌نگری به تاب‌آوری (۰۱/۰>p 83/۰=β) و تاب‌آوری به بهزیستی‌ذهنی (۰۱/۰>p 80/۰=β)، از نظر آماری معنی‌دار بود. همچنین مثبت‌نگری به طور غیرمستقیم از طریق تاب‌آوری نیز بر بهزیستی‌ذهنی تأثیرمثبت و معنادار داشت (۰۱/۰>p 66/۰=β). اگرچه به خاطر محدودیت‌ ها باید جانب احتیاط را نگه داشت، ولی به نظر می‌رسد توجه به مدل مثبت‌نگری، در برنامه درمانی و مشاوره‌ای بیماران دیابتی مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

مثبت‌نگری#تاب‌آوری# بهزیستی ذهنی#دیابت

مراجع

اصلانی، جلیل؛ احمددوست، حسین و بهمنی، محمود. (1395). تاثیر روان‌درمانی مثبت‌نگر بر نشانه‌های افسردگی و بهزیستی ذهنی زندانیان. پژوهش‌نامه روان شناسی مثبت، 1(4)، 67-76. ##

الحانی، فاطمه؛ رعنایی، یادگار؛ کاظم نژاد، انوشیروان و مهرداد ندا. (۱۳۹۷). چالش‌های سبک زندگی بیماران دیابتی و تبیین نقش علوم و فناوری نوین. پانزدهمین همایش پژوهش های نوین در علوم و فناوری، بصورت الکترونیکی، پایگاه مرکز اطلاعات جهاد دانشگاهی. وبسایت: https://www.sid.ir ##

حیدریان، آرزو؛ زهراکار، کیانوش و محسن‌زاده، فرشاد. (1395). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر میزان تاب‏‌آوری و کاهش نشخوار فکری بیماران زن مبتلا به سرطان پستان: کارآزمایی تصادفی شده. فصلنامه بیماری‌های پستان، 9(2)، 52-59. ##

خدادادی، نفیسه؛  فروزنده، الهام. (1395). رابطه بهزیستی ذهنی و کیفیت زندگی مادران دارای کودک اتیسم. مقاله‌ی ارائه شده در پنجمین همایش ملی روان‌شناسی، مشاوره و مددکاری اجتماعی، خمینی شهر. ##

خدایاری‌فرد، محمد؛ زندی، سعید؛ حاج‌حسینی، منصوره و غباری‌بناب، باقر. (1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر مثبت اندیشی بر فرآیند خانواده و بهزیستی ذهنی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه خانواده پژوهی، 12(48)، 612-593. ##

دانشگاه بناب. (1399). آشنایی با شهر بناب. وبسایت:  https://www.ubonab.ac.ir/Page/41/ ##

داورپناه جزی، محمدحسین و عارفی، مژگان. (۱۳۹۶). اثربخشی آموزش روان‌شناسی مثبت‌گرا بر تاب‌آوری کارمندان بانک سپه شهر اصفهان. مقاله‌ی ارائه شده در کنگره‌ی بین‌المللی بهداشت روان و علوم روان‌شناختی، تهران. ##

عاقل مسجدی، مریم؛ عاقل مسجدی، ابراهیم و برخوردار، پیمان. (۱۳۹۸). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و افسردگی زنان مبتلا به دیابت. پنجمین کنفرانس دستاوردهای نوین و به روز در علوم مهندسی و فناوری‌های جدید، رشت، سازمان بسیج مهندسی صنعتی استان گیلان. وبسایت:  https://www.civilica.com/Paper-DMFCONF05-DMFCONF05_049.html  ##

عبدی، فاطمه؛ بنی‌جمالی، شکوه السادات، احدی، حسن و کوشکی، شیرین. (1398). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تاب‌آوری کانور-دیویدسون در زنان مبتلا به سرطان پستان. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 13(2)، 81-99. ##

عزیزی، فریدون. (1397). درمان دیابت و چالش‌های منابع مالی سلامت توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت. غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران، (20)، ۱۵۷-۱۵9. ##

فرهادی امجد، فرهاد و  میرکمالی، سید محمد. (1395). تبیین نقش تاب‌آوری بر بهزیستی ذهنی و رابطه آن‌ها با خودکارآمدی. مدیریت فرهنگ سازمانی،  4 (42)  1181-1199. ##

قربانی، زهره؛  بنی‌جمالی، شکوه‌السادات؛ عامری، فریده؛ خسروی، زهره؛ و دهشیری، غلامرضا. (1394). بررسی ویژگی های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه ویژگی‌های روان‌شناسی مثبت در دانشجویان. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت،1(2)، 26-15. ##

کمیته ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیر واگیر. (1395). چارچوب ملی ارایه خدمت در بیماری دیابت (در راستای سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر) تهران: آفتاب اندیشه، شابک: 978-964-7541-85-5  اهدایی. ##

لسانی، آزاده؛ ذهنی مقدم، سید امیر حسین؛ شرفی، سیده فاطمه؛ جوادی، مریم و علی مرادی،  فواد. (1396). ارتباط شادکامی با فشارخون و قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع2. مجله دانشکده علوم پزشکی نیشابور، 5(14)، 1-10. ##

نصیری، مریم و بختیارپور، سعید. (1399). رابطه علی تاب‌آوری و نیازهای روان‌شناختی با سلامت روانی با نقش میانجی عملکرد خانواده در مادران دارای کودکان استثنایی. مجله روان شناسی اجتماعی، 7(54)، 137-147. ##

هومن، حیدرعلی. (1397). مدلی‌ابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل. انتشارات سمت، چاپ هشتم، 105-90. ##

وایت، کریگ ای. (2001). درمان شناختی-رفتاری برای بیماری های مزمن پزشکی (ترجمه رضا مولودی، کتایون فتاحی، 1390). تهران: ارجمند. ##

 

Arampatzi, E., Burger, M. J., Stavropoulos, S., & Van Oort, F. G. (2019). Subjective well-being and the 2008 recession in European regions: The moderating role of quality of governance. International Journal of Community Well-Being. Available from: https://doi.org/10.1007/s42413-019-00022-0. ##

Carver, C. S., & Scheier, M. (2002). Optimism. In C. Snyder & S.Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology. New York: Oxford University Press. ##

Chen, C. (2016). The role of resilience and coping styles in subjective well-being among university students. The Asia-Pacific Education Researcher, 25(3), 377-387. ##

Conoley, C. W., & Conoley, J. C. (2009). Positive psychology and family therapy: Creative techniques and practical tools for guiding change and enhancing growth. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons. ##

Delle Fave, A. (2011). A positive approach to chronic illness and disability. International Positive Psychology Association (IPPA). Available from: https://www.actionforhappiness.org/news/a-positive-approach-to-chronic-illness-and-disability. ##

Diener, E., Lucas, R. E., & Oishi, S. (2002). Subjective well-being: The Science of Happiness and Life Satisfaction. Journal of Clinical Psychology, 24(1), 25-41. ##

Durayappah, A. (2011). The 3P Model: A general theory of subject well-being. Journal of Happiness Studies, 12(4), 681716. ##

Finer, S., Robb, P., Cowan, K., Daly, A., Shah, K., and Farmer, A. (2018). Setting the top 10 research priorities to improve the health of people with Type 2 diabetes: a Diabetes UK-James Lind Alliance Priority Setting Partnership. Debate Med, 35(7), 862-870. ##

Ghosh, A., & Deb, A. (2016). Positive psychology progress in India: Accomplishments and pathways ahead. Psychological Studies, 61(3), 113-125. Available from: https://doi.org/10.1007/s12646-016-0367-5 ##

Ho, H. C. Y; Mui, M; Wan, A; Ng, YL; Stewart, S. M, Yew, C; & et al. (2016). Happy Family Kitchen II: a cluster randomized controlled trial of a community-based family intervention for enhancing family communication and well-being in Hong Kong. Front Psychol, 7 (5), 638-651. ##

Holt, R. (2019). the mental wellbeing of people with diabetes: underappreciated and under-treated. EMOTIONAL HEALTH, 27-28. Available from: https://www.diabetes.org.uk/resources-s3/2019-07/GuestEditorial.pdf ##

Kashaniyan, F; khodabakhshi koolaee, A. (2015). Effectiveness of Positive Psychology Group Interventions on Meaning of Life and Life Satisfaction among Older Adults. J Eld Health, 1(2), 68-74. ##

Luthar, S. S., & Cicchetti, D. (2000). The Construct of Resilience: Implications for Interventions and Social Policies. Development and Psychopathology, 12, 857-885. Available from: https://doi.org/10.1017/S0954579400004156 ##

Maddux, J. E. (2018). Subjective Well- Being and Life Satisfaction. (Vol. First published). New York: Routledge.

Mak, W. W., Ng, I. S., & Wong, C. C. (2011). Resilience: enhancing well-being through the positive cognitive triad. Journal of counseling psychology, 58(4), 610. ##

Milioni, M., Alessandri, G., Eisenberg, N., & Caprara, G. V. (2016). The role of positivity as predictor of ego-resiliency from adolescence to young adulthood. Personality Individual Differences, 101, 306-311. ##

Rashid, T. (2008). Positive psychotherapy. Positive psychology: Exploring the best in people, 4, 187-217. ##

Rashid, T., & Seligman, M. E. P. (2013). Positive psychotherapy in current psychotherapies (10th Ed). By R.J. Corsini & D. Wedding, Belmont, CA: Cengage. ##

Seligman, M. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lastingfulfilling. New York: Free Press. ##

Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55, 5-14. doi:10.1037/0003-066X.55.1.5  ##

Seligman, M. E., Rashid, T., & Parks, A. C. (2006). Positive psychotherapy. American psychologist, 61(8), 774.

Skevington, S. M., and Epton, T. (2018). How will the sustainable development goals deliver changes in well-being? BMJ global health, 3 (1), 1-13. ##

Suldo, S. M., Hearon, B. V., Bander, B., McCullough, M., Garofano, J., Roth, R. A., and Tan, S. Y. (2015). Increasing elementary school students’ subjective well-being through a classwide positive psychology intervention: Results of a pilot study. Contemporary School Psychology, 19 (4), 300-311. ##

World Health Organization. Global report on diabetes 2016; 4-84. Available from:  https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/204871/9789241565257_eng.pdf. ##

Wylie, T. A. F., Shah, C., Connor, R., Farmer, A. J., Ismail, K., Millar, B; & et al. (2019). Transforming mental well‐being for people with diabetes: research recommendations from Diabetes UK's 2019 Diabetes and Mental Well‐Being Workshop. DIABETIC Medicine, 1-7. DOI: 10.1111/dme.14048. Available from: https://doi.org/10.1111/dme.14 #