بررسی تصاویر آپوکالپتیک در شعر خلیل حاوی در پرتو تصاویر آپوکالپتیک کتاب مقدس

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 363-382   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فاطمه یوسفی¹؛ سید حسین سیدی²؛ احمد رضا حیدریان شهری³؛ کلثوم صدیقی⁴

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

²استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

⁴استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ادبیات آپوکالیپتیک را می‌توان قسمی ادبیات آرمان‌گرایانه به شمار آورد که در آن شاعر- نویسنده از وضع اکنونی جامعه خود و گردش امور ناخرسند و ناراضی است و با استمداد از قوه تخیل آفرینشگرانه­اش در پی ایجاد جهانی آرمانی، جهانی غیر از جهان اکنونی است. در این نوع از ادبیات، هیمنه اضطراب و فروبستگی­ها و نابهنجاری­های سیاسی، اجتماعی و دینی و ناتوانی در غلبه برآن، نگاه شاعر- نویسنده را به آینده معطوف می­دارد، بدین سان زمان حال منشأ و خاستگاه آگاهی تاریخی او می­شود و زمان حال را از منظر آینده مورد داوری و سنجش قرار می­دهد. در جستار پیش رو تلاش بر آن است تا ضمن بررسی تصاویر آپوکالپتیکی و مؤلفه­های آن در شعر خلیل حاوی به روش تحلیلی- تطبیقی به تطبیق آن تصاویر با تصاویر آپوکالپتیکی کتاب مقدس و نیز به بررسی میزان تأثیرپذیری خلیل حاوی از کتاب مقدس بپردازند. از نتایج برآمده از این پژوهش می­توان به این دو نکته اشاره کرد: اولاً خلیل حاوی در تصاویر آپوکالپتیک شعرش کاملاً تحت تأثیر کتاب مقدس است. ثانیاً خلیل حاوی بهشت موعود خود را در این جهان بنا می­کند.

کلیدواژه‌ها

کتاب مقدس؛ آخر الزمان؛ ادبیات آپوکالپتیک؛ شعر معاصر عربی

مراجع

کتاب مقدس.

اسمیت، ژوئل. 1383ش، فرهنگ اساطیر یونان ورم، ترجمه شهلا برادران خسروشاهی، تهران: روزبهان.

الحاوی، خلیل. 1993م، دیوان خلیل حاوی، بیروت: دار العروة.

حلاوی، یوسف. 1994م، الأسطورة فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة الأولی، بیروت: دار الآداب.

سارتر، ژان پل. 1361ش، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، چاپ هشتم، تهران: مروارید.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1384ش، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، ج2، تهران: نشر جیحون.

عباس، احسان. 1977م، اتجاهات الشعر العربی المعاصر، الطبعة الأولی، الکویت: عالم المعرفة. 

فرای، نورتروپ. 1388ش، رمزکل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.

کاسیرر، ارنست. 1372ش، فلسفه روشن­اندیشی، ترجمه نجف دریابندری، تهران: خوارزمی.

کریچلی، سایمون. 1393ش، خیلی کم... تقریباً هیچ: مرگ، فلسفه، ادبیات، ترجمه لیلا کوچک منش، تهران: رخداد نو.

کوندرا، میلان. 1397ش، بار هستی، ترجمه پرویز همایون پور، تهران: قطره.

گمپرتس، تئودور. 1375ش، متفکران یونانی، ترجمه محمد حسن لطفی، ج 1، تهران: خوارزمی.

المیر، طلال. 2009م، النبوءة فی الشعر العربی الحدیث، الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.

یاسپرس، کارل. 1373ش، آغاز و انجام تاریخ، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.

کتب انگلیسی

Childs Peter and Fowler Roger (2006). The Routledge dictionary of literary terms. Taylor & Francis Library.

Collins. John Joseph (1979).  Apocalypse: The Morphology of a Genre. Printed in the United States of America.

Collins, John Joseph (1998).  The apocalyptic imagination: an introduction to Jewish apocalyptic literature. 2nd ed, Wm. B. Eerdmans Publishing Co.

Hahne . Harry Alan (1997). The corruption and redemption of creation. Toronto: Ontario.

Helm , David R (2009). An Approach to Apocalyptic Literature: A Primer for Preachers. The Charles Simeon Trust.

Kermode , Frank (2000). The Sense of an ending studies in the theory of  fiction with a new epilogue. Oxford University Press.

Deleuze, Gilles (1986). Nietzsche and philosophy. Translated by Hugh Tomlinson. Continuum London . New York.

 

مقالات

ذوالفقار­خانی، مسلم. 1397ش، «بررسی تطبیقی مؤلفه‌های ادبیات آپوکالیپسی(آخر الزمانی) در سفر احمد شاملو و بازگشتِ دیگر ویلیام  باتلر ییتس»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 10، شماره 19، صص67-87.

شکیبایی­فر، شهلا و محسن پیشوایی علوی. 1397ش، «کشمکش سیاسی اجتماعی در شعر خلیل حاوی و مهدی اخوان ثالث»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 10، شماره 18، صص 123- 144.  

شیخ، محمد و رضا رضایی و طیبه فرهادی. 1395ش، «بررسی تطبیقی مفهوم منجی در شعر فروغ فرخ زاد و نزار قبانی»، کاوشنامه ادبیات تطبیقی(مطالعات تطبیقی عربی- فارسی)، سال6، شماره 2، صص71-88.

صالحی، پیمان و مهدی اکبرنژاد. 1394ش، «تحلیل مفهوم آپوکالیپس و ارتباط آن با سبک شناسی با تکیه بر داستان یوسف(ع) در قرآن کریم»، پژوهشنامه عرفان، شماره 16، صص75-97.

محمدی، گردآفرین و مهدی ممتحن. 1389ش، «بررسی و مقایسه دو سفر روحانی زرتشتی و یهودی به دنیای پس از مرگ(ارداویرافنامه و رؤیای خنوخ)»، مطالعات ادبیات تطبیقی، واحد جیرفت. دوره 4. شماره 13، صص 159-172.