بررسی کرامات امام علی(ع) در اشعار مولانا جلال الدین بلخی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 487-510   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

غلامعلی آریا¹؛ وحیده داداش زاده²

¹استاد ادیان و عرفان، دانشکده الهیات، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشجوی دکترای ادیان و عرفان، دانشکده الهیات، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

کرامات و معجزات از جمله مباحث مطرح در آثار ادیبان و شاعران پارسی گوی بوده است. از زمانی که سنایی عرفان را به طور عملی وارد شعر نمود و زمینه برای ظهور عرفا و شاعران بزرگ فراهم شد، شعر به عنوان تجلی‌گاه خصال و کرامات شخصیت‌های بزرگ دینی و ملی گردید. در این بین جایگاه امام علی(ع) به عنوان شخصیتی دینی و مذهبی غیر قابل انکار است. مأثورات عرفانی امام علی(ع) در آثار عرفا و شعرا منبع الهامات شعری و نویسندگی این گروه از جامعه گردید. مولانا به عنوان یکی از عرفا و شعرا برجسته در نضج و گسترش عرفان اسلامی نقش بی‌بدیلی ایفا نموده است و بررسی آثار وی برای درک بهتر ظرایف این عرصه می‌تواند راهگشا باشد. این مقاله در صدد است، به روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی کرامات امام علی(ع) در آثار مولانا جلال الدین رومی بپردازد. این پژوهش بر آن است که نشان دهد که علی‌رغم سنی مذهب بودن مولانا، وی ارادت خالصانه‌ای نسبت به امام علی(ع) داشته و همواره از کرامات ایشان در اشعار و فحوای کلامش یاد کرده است.

کلیدواژه‌ها

کرامات؛ امام علی(ع)؛ مولوی؛ مثنوی مولانا؛ دیوان شمس

مراجع

قرآن کریم. 

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

ابن شاذان قمی، أبوالفضل شاذان بن جبرئیل. 1363ش، الفضائل، قم: رضی.

ابن شعبه، حسن بن علی. 1381ش، تحف العقول، ترجمه بهراد جعفری، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

ابن منظور. 1414ق، لسان العرب، ج ۳، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.

آریا، غلامعلی. 1379ش، مقالات برتر همایش، نمای امام علی(ع) در سیمای تاریخ، زیر نظر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، شماره 20.

آریا، غلامعلی. 1381ش، کلیاتی در مبانی عرفان و تصوف، تهران: انتشارات پایا.

آریا، غلامعلی. 1383ش، طریقه چشتیه در هندو پاکستان، تهران: انتشارات پایا.

اصغری نژاد، محمد. 1390ش، جانشینان پیامبر(ص) از دیدگاه دانشمندان اهل سنت، تهران: نشر ابصار.

اصفهانی، ابونعیم. بی‌تا، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، محقق/ مصحح محمد رضا شفیعی کدکنی، قاهره: انتشارات دار ام ‌القرا للطباعه والنشر.

امینی. 1409ق، الغدیر، تهران: مؤسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.

انصاری، خواجه عبدالله. 1379ش، شرح منازل السائرین، به کوشش عبدالرزاق کاشانی، تهران: بی نا.

حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله.1420ق، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق حمدی الدمرداش محمد، مکه: المکتبة العصریة.

سعدی شیرازی، شیخ مصلح الدین. 1396ش، کلیات سعدی، مصحح محمد علی فروغی، تهران: انتشارات اشارات طلایی.

سلمی،ابو عبدالرحمن.1960م، طبقات صوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن.

شجاعی، محمد. 1379ش، خواب و نشان‌های آن، تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.

الشیبی، کامل مصطفی. 1359ش، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.

شیخ صدوق. بی تا، علل الشرایع، ج 1، قم: مکتبة الداوری.

شیرازی، محمد معصوم(معصوم علیشاه). 1382ش، طرایق الحقایق، مصحح: محمد جعفر محبوب، تهران: انتشارات سنایی.

شیمل، آنه ماری. 1384ش، ابعاد عرفانی اسلام، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

عطار نیشابوری، فریدالدین. 1380ش، تذکرة الأولیاء، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات صفی علیشاه.

علامه مجلسی. 1404ق، بحار الأنوار، ج 26، بیروت: مؤسسة الوفاء.

قشیری، عبدالکریم. 1385ش، رساله قشیریه(ترجمه)، محقق: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: نشر علمی و فرهنگی.

قیصری، ابن محمود. بی تا، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

کاشانی، عز الدین محمود. 1372ش، مصباح الهدایة ومفتاح الکفایة، مصحح: جلال الدین همایی، تهران: انتشارات مؤسسه نشر هما.

گیلانی، عبد القادر. 1428ق، سر الأسرار ومظهر الأنوار، محقق/ مصحح: احمد فرید المزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیه.

مستملی بخاری، اسماعیل ابو عبدالرحمن. 1363ش، شرح التعرف لمذهب التصوف، محقق: محمد روشن، تهران: انتشارات اساطیر.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، ج ‏3، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مکارم شیرازی، ناصر. 1380ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مولوی، جلال الدین محمد. 1373ش، مثنوی معنوی، محقق: توفیق سبحانی، تهران: نشر سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.

مولوی، جلال الدین محمد. 1383ش،دیوان کبیر شمس، محقق/ مصحح: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات طلایه.

مولوی، جلال الدین محمد. 1386ش، فیه ما فیه، محقق: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات نگاه.

نوشاهی، سید شریف احمد شرافت. 1399ق، شریف التواریخ، بی جا: اداره معارف نوشاهیه.