تحلیل فقهی وحقوقی تظاهر به افعال حلال با تاکید برنظام حقوقی ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 61، آذر 1399، صفحه 161-182   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.678162

نویسندگان

حسنعلی کلهر^{* 1}؛ حسینعلی کلهر²؛ فاطمه سوهانیان³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شنلسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

²دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³استادیار گروه حقوق، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

تظاهر به افعال حلال امری اعتباری و نسبی­اند که با افکار، عقاید، آداب و اخلاق مردم هرجامعه اتباط مستقیم دارند که جرم، کژروی یا حتی هنجاردانستن آن بستگی به جامعه­ای دارد که درآنجا به وقوع می پیوندد. البته قانونگذار ایران این رفتار را مغایر با اصول و مبانی اخلاقی جامعه دانسته و ملاک جرم شناختن این رفتار را جریحه­دار شدن عفت عمومی­ای که در واقع مخدوش­کننده­ی نظم اجتماعی جامعه است می­داند و بدون در نظرگرفتن اقدامات غیرکیفری با ضمانت اجرای قهرآمیزکیفری به مقابله با آن می پردازد. البته اقدامات غیرکیفری در مقابله با تظاهربه فعل ­حلال در اولویت قراردارد و صرف قابلیت تعزیر و همچنین غیراخلاقی­بودن تظاهربه فعل­حلال، دلیل ضرورت جرم­انگاری آن درحوزه حقوق کیفری نمی باشد. چرا که می توان از طریق فرهنگ سازی و اقدامات غیرکیفری، رفتار مورد نظر را محدود و با آن مقابله کرد. اما اگر اقدامات غیرکیفری نتیجه بخش باشد در صورتی تظاهر به فعل­حلال قابلیت جرم­انگاری دارد که مقابله کیفری باعث کاهش این رفتار در جامعه شود و منافعی که از جرم انگاری آن عاید جامعه می شود در مقایسه با آثار منفی آن بیشتر باشد. اما قانونگذا ایران ضمن جرم انگاری این رفتار، روی­گرداندن از اقدامات غیر کیفری است و بدون پشتوانه جرم انگاری تمایل به اقدامات قهرآمیزکیفری دارد که البته می توان با فرهنگ سازی و آموزش برنامه­های تربیتی و همچنین با احیای سنت حسنه امربه معروف و نهی ازمنکر دامنه این رفتار را محدود کرد.

کلیدواژه‌ها

فعل حلال؛ تعزیر؛ جرم‌انگاری؛ عفت عمومی؛ اقدامات غیرکیفری

مراجع

1 - ابوالمعاطی، حافظ ابوالفتوح، (1976 )، النظام العقابی الاسلامی(دراسه مقارنه)، دارالانصار ، القاهره.

2 – حبیب­زاده، محمدجعفر، (نیمسال اول 91-90)، جزوه حقوق جزای عمومی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

3 – حبیب­زاده، محمدجعفر، (نیمسال دوم91-90)، حقوق­کیفری دراسنادبین المللی­حقوق بشر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

4 - دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغت نامه،  جلد3 و7، مؤسسةانتشارات وچاپ دانشگاه تهران، تهران.

5 - رایجیان اصلی، مهرداد، (نیمسال اول92-91)، جزوه درسی­تاریخ تحولات حقوق کیفری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

 6 - رایجیان اصلی، مهرداد، (نیمسال اول91-90)، جزوه درسی جامعه شناسی جنایی ،دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

7 - زحیلى، وهبه، (1409)، الفقه الاسلامى و ادلّته، جلد4، دارالفکر، دمشق.

8 - صافى، لطف الله، (1404) ، التعزیر انواعه و ملحقاته ، انتشارات جامعه مدرسین ، قم.

9   - الطوسی،ابوجعفرمحمدبن الحسن، (1428)، المبسوط، جلد5 ،موسسه النشرالاسلامی، قم.

10 - عاملى، محمد بن مکى(1417) ، القواعد و الفوائد، جلد2، مکتبة المفید، قم.

11- عمید، حسن، (1390)، فرهنگ فارسی، انتشارت آگاه، تهران.

12 - عمیدزنجانی، عباسعلی، (1387)، قواعد فقه بخش حقوق جزا، سمت، تهران، چاپ چهارم.

13 - عوده،عبدالقادر (1405)، التشریع الجنائی­الاسلامی، جلدیکم، دارحیاءالتراث العربی، بیروت.

14 - غلامی، علی، (1390)، ازاخلاق حسنه تا امنیت اخلاقی ،دانشگاه امام صادق، تهران.

15 - قیاسی، جلال الدین، (1380)، مطالعه تطبیقی حقوق جزای اسلام و حقوق موضوعه، انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم.

16 - کلارکسون،کریستوفر، (1371)، تحلیل مبانی حقوق جزا، ترجمه دکتر حسین میرمحمد صادقی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

17 - کریمى جهرمى، على، (1412)، الدر المنضود فى احکام الحدود(تقریرات درس فقه آیت الله گلپایگانى)، جلد2 ، دارالقرآن الکریم، قم.

18 -  محامی، احمدحسین یعقوب، (1417)، النظام السیاسی فی الاسلام، دارالاسلامیه، بیروت.

19 -  محقق داماد، سید مصطفی، (1391)، قواعد فقه بخش جزایی، مرکزنشرعلوم اسلامی، تهران، چاپ بیست و چهارم.

20 - منتظری، حسینعلی، (1370)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی، جلدسوم، نشرتفکر، تهران.

21 - مطهری، مرتضی، (1383)، اسلام و نیازهای زمان، جلد2، صدرا ، تهران.

22 - معیین، محمد، (1371)، فرهنگ فارسی، جلداول، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ هشتم.

23 - نجفی، محمدحسن، (1398)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد41 ،المکتبه الاسلامیه، تهران.

24 - ولیدی، محمد صالح، (1380)، حقوق جزای اختصاصی، جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگی، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ اول.

پایان نامه

1 - عینی نجف آبادی، محسن(1372)، مبنا و ماهیت تعزیر«پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم­شناسی» دانشگاه تربیت مدرس.

مقالات

1 - نجفی ابرندآبادی، علی حسین، حبیب زاده، محمدجعفر ، بابائی، محمدعلی، (زمستان 1383)، جرایم مانع(جرایم بازدارنده)»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه حقوق.