اثربخشی آموزش فرزند پروری مبتنی بر شفقت به والدین بر تنظیم شناختی هیجان و خودکارآمدی دانش آموزان دختر مبتلا به اضطراب اجتماعی

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 2، دوره 12، شماره 45، مهر 1399، صفحه 21-33   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرزانه فاتحی پیکانی^{* 1}؛ اعظم صالحی²

¹دانشگاه پیام نور زرین شهر، گروه روانشناسی عمومی، اصفهان، ایران.

²دانشگاه پیام نور اصفهان، گروه مشاوره، اصفهان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف اثر بخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر شفقت به والدین بر تنظیم شناختی هیجان و خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر مبتلا به اضطراب اجتماعی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دختر دارای اضطراب اجتماعی به همراه مادران‌شان در روستای قهجاورستان تشکیل دادند. 30 نفر از مادران به‌ شیوه نمونه‌‌گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. طرح پژوهش از نوع نیمه تجربی با پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود.  والدین گروه آزمایش در 8 جلسه 90 دقیقه­ای آموزش فرزندپروری مبتنی بر شفقت شرکت کردند؛ اما برای گروه کنترل، مداخله‌‌‌‌ای صورت نگرفت. در نهایت دانش‌آموزاندختر در دو مرحله بهپرسشنامه تنظیم شناختی هیجان کودکان گارنفسکی و همکاران (2007) و مقیاس خودکارآمدی کودکان وﻳﻠﺮ و وﻟﺪ (1982) پاسخ دادند. داده‌‌های پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیره و یک متغیره تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین نمرات گروه­های کنترل و آزمایش در راهبرد منفی و مثبت تنظیم هیجان و خودکارآمدی دانش‌آموزان مبتلا به اضطراب اجتماعی تفاوت معناداری وجود دارد و مداخله آموزشی سبب افزایش استفاده از راهبرد مثبت تنظیم هیجان و افزایش خودکارآمدی  و کاهش استفاده از راهبرد منفی تنظیم هیجان در دانش‌آموزان  دختر شده است و آموزش فرزندپروری مبتنی بر شفقت به والدین بر تنظیم شناختی هیجان و خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر مبتلا به اضطراب اجتماعیبخش اثر است.

کلیدواژه‌ها

فرزندپروری مبتنی بر شفقت به والدین؛ تنظیم شناختی هیجان؛ خودکارآمدی؛ اضطراب اجتماعی

مراجع

- اثباتی، مهرنوش. (1395). برازش مدل آسیب‌شناسی در درمان متمرکز بر شفقت: رویکردی فراتشخیصی به اضطراب و افسردگی. پایان نامه دکتری تخصصی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه الزهرا (س).

- اسکندری سبزی، سحر، رئیسی، فریده، و تقوایی، داود. (1395). پیش‌بینی اختلال سلوک با توجه به سبک‌های فرزند‌پروری و تعارضات خانوادگی در دانش‌آموزان دختر. دستاوردهای روانشناسی بالینی، 2، 51-68.

- افشاری، افروز. (1393). بررسی و مقایسه اثربخشی گروه درمانی شناختی رفتاری هیجان مدار و گروه درمانی شناختی-رفتاری بر اختلال اضطراب جدایی و اضطراب اجتماعی کودکان. پایان‌نامه دکترای تخصصی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.

- برقی ایرانی، زیبا، بگیان کوله مرز، محمدجواد، بختی، مجتبی. (1396). اثربخشی درمان شناختی متمرکز بر ذهن شفقت ورز بر تعدیل روانسازه های ناسازگار و کاهش عواطف منفی دانش آموزان مبتلا به اختلال ریاضی. روانشناسی معاصر، 11، 103-117.

- بندار کاخکی، زهرا، مشهدی، علی، امین یزدی، امیر. (1398). اثربخشی آموزش فرزندپروری ذهن‌آگاهانه بر بهبود اجتناب تجربه ای، خودشفقتی و ذهن‌آگاهی مادران تنیده دارای کودک پیش دبستانی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62، 1-14.

- بهرامی، بتول، بهرامی، عبداله، مشهدی، علی، کارشکی، حسین. (1394). نقش راهکارهای کنترل شناختی هیجان در کیفیت زندگی بیماران سرطانی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 58، 96-105.

- حسین چاری، مسعود. (1386). مقایسه خودکارآمدی ادراک شده در تعامل اجتماعی با همسالان در بین گروهی از دانش آموزان دختر و پسر دوره راهنمایی. نشریه مطالعات روانشناختی، 3، 87-103.

- زمانی­فروشانی، شهلا، شریفی، طیبه، غضنفری، احمد، عابدی، محمد رضا، نقوی، اعظم. (1398). تدوین بسته آموزشی تعامل مبتنی بر شفقت در رابطه مادر و کودک و بررسی اثربخشی آن بر رابطه مادرکودک و بهبود تنیدگی والدینی. آموزش پرستاری، ۸، ۱-۱۲.

- سیف، علی اکبر. (1396). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: انتشارات دوران.

- سیفی، مژگان. (۱۳۹۴). بررسی تاثیر سبک‌های فرزندپروری بر خودکارآمدی دانش آموزان. کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران، موسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ایلیا.

- شولتز، دوان، شولتز، سیدنی. (1999). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سید محمدی. (1396). تهران: انتشارات ویرایش.

- عطری فرد، مهدیه، شعیری، محمدرضا، رسول‌زاده طباطیایی، کاظم، جان بزرگی، مسعود، آزادفلاح، پرویز، و بانوپور، ابوالفضل. (1391)،‌ بررسی اثربخشی درمان شناختی- رفتاری مبتنی بر الگوی هافمن در کاهش نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9، 53-23.

- گیلبرت، پاول. (2010). درمان متمرکز بر شفقت. ترجمه مهرنوش اثباتی و علی فیضی. (1395). تهران: نشر ابن سینا.

- مرزوقی، رحمت­اله، حیدری، معصومه، حیدری، الهام. (1392). بررسی رابطه عدالت آموزشی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. گام­های توسعه در آموزش پزشکی، 3، 210-216.

- مشهدی، علی، حسنی، جعفر، میردورقی، فاطمه. (1391). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی نسخه ی فارسی پرسش نامه­ی نظم جویی شناختی هیجان- فرم کودکان. مجله­ی اصول بهداشت روانی، 14، 246-259.

- موسوی امیرآباد، زهره. (۱۳۹۷). اثربخشی آموزش مهارت‌های فرزندپروری مثبت بر خودکارآمدی تحصیلی و انگیزش پیشرفت دانش آموزان. پنجمین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، قزوین، موسسه آموزش عالی تاکستان، دانشگاه پیام نور استان قزوین.

- میردریکوند، فضل­اله، سبزیان، سعیده، گراوند، هوشنگ. (1394). اثربخشی آموزش تکنیک‌های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر دبیرستان‌های شهر اصفهان. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 8،  7-16.

- Baker, S. L., Heinrichs, N., Kim, H. J., & Hofmann, S. G. (2002). The liebowitz social anxiety scale as a self-report instrument: a preliminary psychometric analysis. Behaviour research and therapy, 40(6), 701–715.

- Bendelow, B., & Wedekind, D. (2014). Social phobia. Nervenzet, 85, 635-4.

- Bandura, A, (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191–215

- Clark, D. M., & McManus, F. (2002). Information processing in social phobia. Biological Psychology, 51, 92–100.

- Dalrymple, K. L., Galione, J., Hrabosky, J., Chelminski, I., Young, D., O’Brien, E., & et al. (2011). Diagnosing social anxiety disorder in the presence of obesity: implications for a proposed change in DSM-5. Depression and Anxiety, 28, 377–82.

- English, T., Lee, I. A., John, O. P., & Gross, J. J. (2017). Emotion regulation strategy selection in daily life: The role of social context and goals. Motivation and emotion, 41, 230–242.

- Joeng, J. R., Turner, S. L., Kim, E. Y., Choi, S. A., Lee, Y. J., & Kim, J. K. (2017). Insecure attachment and emotional distress: Fear of self-compassion and self-compassion as mediators. Personality and Individual Differences, 112, 6–11.

- Koole, S. (2010). The psychology of emotion regulation: An integrative review. Cognition and Emotion: Reviews of Current Research and Theories.2, 128-167.

- Garnefski, N., Rieffe, C., Jellesma, F., Terwogt, M.M., & Kraaij, V. (2007) Cognitive emotion regulation strategies and emotional problems in 9-11-year-old children: The development of an instrument. Eur Child Adolesc Psychiatry, 16(1),1-9.

- Gilbert, P.  (2010).  Compassion Focused Therapy:  Special Issue.  International Journal of Cognitive Therapy, 3(2), 97-201.

 - Liebowitz, M. R. (1987). Social phobia. Modern Problems of Pharmacopsychiatry,22, 141-177.

- Loo, C. W J., & Choy, L. F. (2013). Sources of Self-Efficacy Influencing Academic Performance of Engineering Students. American Journal of Educational Research, 1, 86-92.

- Lucre, K. M., & Corten, N. (2013). An exploration of group compassion-focused therapy for personality disorder. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 86, 387-400.

- Neff, K. D., & McGehee, P. (2010). Self-compassion and psychological resilience among adolescents and young adults. self and identity, 9(3), 225 -240.

- Neff, K. D. (2013). Self‐Compassion in Clinical Practice Christopher K. GermerKristin D. Neffhttps://doi.org/10.1002/jclp.22021

- Ryan, J. L., & Warner, C. M. (2013). Treating adolescents with social anxiety disorder in schools. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 21, 105.

- Veriendes, N., Bolt, O.. C., & Kunz, S. M. (2014). Social anxiety disorder, a lifelong disorder? A review of the spontaneous remission and its predictor. Acta Psychiatric Scandinavia, 130, 109-22.

- Wheeler, V. A., & Ladd, G. W. (1982). Assessment of children’s self-efficacy for social interactions with peers. Developmental Psychology, 18, 795-805.

- Young, K. S., Sandman, C. F., & Craske, M. G. (2019). Positive and Negative Emotion Regulation in Adolescence: Links to Anxiety and Depression. Brain sciences, 9, 76.