تحلیل ماهیت و قلمرو قراردادی شدن آیین دادرسی کیفری در حقوق ایران

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 8، دوره 13، شماره 48، شهریور 1399، صفحه 139-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2020.678260

نویسندگان

مراد شمولی¹؛ محمدرضا شادمان فر^{* 2}

¹دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان،ایران

²استادیار و عضو هیات علمی حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

رویکرد سنتی حقوق کیفری به دلایل متعدد حقوقی، جرم شناسانه، مدیریتی و غیره با تغییرهای بنیادین مواجه شده است. قراردادی شدن حقوق کیفری از اصلی‌ترین این تغییرها است که بر اساس آن اراده یکی از طرفین دعوای کیفری یعنی بزه‌دیده به رسمیت شناخته شده و با قائل شدن نقش فعال و پویا برای وی در صورت احراز شرایطی در فرایند تعیین سرنوشت دعوای کیفری مداخله نمایند. حمایت از بزه‌دیده یکی از اصلی‌ترین هدف عدالت کیفری به شمار می‎آید. در این میان قراردادی شدن حقوق کیفری با قائل شدن نقش فعال برای بزه‌دیده در فرآیند کیفری، در تحقق هدف عدالت کیفری جایگاه ویژه‌ای دارد. بر این اساس نقش بزه‌دیده در ادامه یا توقف دعوای کیفری، چگونگی اجرای پاسخ‌ها اثرگذار است. این راهبرد در سراسر فرآیند کیفری دارای جلوه‌های گوناگونی است که نقش بزه‌دیده در آنها نمایان است. در حقوق ایران هم می‌توان رد پای قراردادی شدن را در قوانین و مقررات کیفری مشاهده نمود و در واقع، برخی جلوه‌های تحقق عدالت توافقی در قوانین و مقررات کیفری از جمله قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری وجود دارد،

کلیدواژه‌ها

بزه دیده؛ قراردادی شدن؛ حقوق کیفری؛ مجازات‌های اصلی؛ آیین دادرسی کیفری

مراجع

- اسدیان، احمد (1391). تحولات تفکیک قوا، نگرشی بر تغییرات مهندسی قدرت سیاسی، تهران: انتشارات مجد.

-ساعد، محمدجعفر (1389). چشم‌اندازی به نظام حقوقی و عدالت کیفری مـالزی، نـشریه حقوق اساسی، 5(10).

-راسخ، محمد (1392). حق و مصلحت، تهران: انتشارات نی.

-راسخ، محمد(1385). ویژگی­های ذاتی و عرضی قانون، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال سیزدهم، شماره 51.

- آنسل، مارک (1390). دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی‌حسین نجفی‌ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

- ادارة کنترل مواد مخدر و پیشگیری‌ از‌ جرم سازمان ملل متحد (1384). عدالت برای بزه‌دیدگان، ترجمة علی شایان، سلسبیل، تهران.

- بشریه، حسین (1386). آموزش دانش سیاسی، نشر نگاه معاصر، تهران.

- بوریکان، ژاک (1386). آیین دادرسی کیفری، ترجمه عباس تدین، انتشارات خرسندی، تهران.

- جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1392). ترمینولوژی حقوق، شهردانش، تهران.

- حسن‌زاده، علی (1392). مجازات‌های جایگزین حبس در لایحه جدید مجازات اسلامی1390، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، تهران.

- حسینی، سیدمحمدرضا (1392). قانون مجازات اسلامی در رویه قضایی، انتشارات مجد، تهران.

- خالقی، علی (1395). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، نشر شهر دانش، تهران.

- رهبرپور، محمدرضا و خورشیدی، ملیحه (1396). ظرفیت‌های ترویجی صلح و آشتی در آموزش حقوق کیفری، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌المللی، 7(23): 275-255.

- زهر، هوارد (1383). کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمه حسین غلامی، انتشارات مجد، تهران.

- شامبیاتی، هوشنگ و پروینی، علی (1394). کارکرد عدالت توافقی در سیاست جنایی، مجله پزشکی قانونی ایران، 21(2): 145-139.

- گلدوست‌جویباری، رجب و نیازپور، امیرحسن (1390). تعلیق تعقیب دعوای کیفری: جلوه‌ای از توافقی شدن آیین دادرسی کیفری، مجله تحقیقات حقوقی، (ویژه نامه 5): 128-89.

- مصدق، محمد (1394). آیین دادرسی کیفری، انتشارات جنگل، تهران.

- نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین (1387). عدالت ترمیمی، انتشارات سمت، تهران.

- نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین و هاشم‌بیگی، حمید (1387). دانشنامة جرم‌شناسی، گنج دانش، تهران.

- نوربها، رضا (1392). حقوق جزای و عدالت کیفری، انتشارات سمت، تهران.

- نیازپور، امیرحسن (1390). از حقوق کیفری تا حقوق کیفری قراردادی شده، مجله آموزه‌های حقوق کیفری، 3(1): 66-49.

-نیازپور، امیرحسن (1392). توافقی‌شدن آیین دادرسی کیفری، نشر میزان، تهران.

-نیازپور، امیرحسن (1387). محرومیت از حقوق اجتماعی در لایحه مجازات‌های اجتماعی جایگزین زندان، مجله حقوقی دادگستری، شماره 64.

-نیازپور، امیرحسین (1391). نقش بزه‌دیده در چگونگی پاسخ‌دهی به بزهکاران، مجله تحقیقات حقوقی، (57): 384-347.