ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های بومی برنج (Oryza sativa L.) بر اساس صفات فیزیولوژیک

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 5، دوره 15، شماره 3، آذر 1399، صفحه 47-59   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا جعفری تلوباغی¹؛ نسیم رنج‎کش¹؛ مرتضی سام دلیری^{* 2}

¹دکتری، گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

²دانشیار، گروه زراعت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

چکیده

گیاه برنج یکی از مهمترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است. بررسی اثر متقابل ژنوتیپ * محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف، اهمیت زیادی در اصلاح نبات دارد. در همین راستا آزمایشی با تعداد 30 ژنوتیپ بومی برنج در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1395-96 به اجرا درآمد. یادداشتبرداری برخی صفات مهم زراعی و مورفولوژیکی، همچون ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد پنجه، تعداد کل دانه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، وزن هزار دانه، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل و طول دوره رویش صورت پذیرفت. نتایج تجزیه واریانس حاکی از تفاوت معنی‌دار بین ژنوتیپها در سطح احتمال یک درصد برای تمامی صفات مورد بررسی بود. همچنین معنیدار بودن مقایسه میانگین تیمارها برای تمامی صفات مورفولوژیک مورد مطالعه، بیانگر وجود تنوع کافی برای تمامی خصوصیات مورد بررسی در ژنوتیپهای مورد مطالعه در منطقه ساری بود. تجزیه خوشه‌ای به روش UPGMA و با معیار فاصله اقلیدسی برای صفات مورد بررسی، ژنوتیپهای مورد مطالعه را در سه گروه تفکیک کرد. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که پنج مؤلفه اول 199/82 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمودند.

کلیدواژه‌ها

: برنج؛ تنوع ژنتیکی؛ تجزیه به مؤلفه‌های اصلی؛ تجزیه کلاستر

مراجع

منابع

1) آلاقلیپور، م و محمد صالحی، م .س.  1382. تجزیه عاملی و ارتباط آن در ژنوتیپ‏های مختلف برنج. مجله نهال و بذر.ص 86-76.

2) ترنگ، ع.، نصیری،  م.، و بخشی پور،  س. 1392. ارزیابی لاین­های جدید برنج بر اساس صفات کمی و کیفی. فصلنامه دانش نوین کشاورزی پایدار. جلد 9. شماره 1، ص 21-29.

3) حسن­نتاج جلودار، ا. 1390. بررسی خصوصیات مورفولوژیک و کیفی مرتبط با عملکرد لاین­های امیدبخش برنج. دانشگاه زنجان، پایان­نامه کارشناسی ارشد زراعت.

4) زینلی­نژاد، ک. ه. 1379 .بررسی تنوع ژنتیکی ژرمپلاسم برنج بر روی صفات مورفولوژیکی با مارکر (RAPD). پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات. دانشگاه صنعتی اصفهان.

5) شاهسواری، ع. 1389. ارزیابی لاین­های امیدبخش برنج بر اساس شاخص­های مورفولوژی، فیزیولوژی و اجزای عملکرد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، پایان­نامه کارشناسی ارشد زراعت.

6) قنادها، م.، صادقی، س.م.  و صالحی، م. 1377. بررسی تنوع ژنتیکی برنج­های بومی گیلان و تجزیه علیت عملکرد با اجزای آن. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، صفحه 136.

7) قربانی، ح. سمیع­زاده، ح. ربیعی، ب و قلی­پور، م.1390. گروه­بندی ژنوتیپ­های مختلف برنج با استفاده از تجزیه عامل و تجزیه خوشه­ای. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 21، شماره 3، ص 14-90.

8) قلی­پور، م. محمد ­صالحی، م و عبادی، ع .1383. بررسی تنوع ژنتیکی و طبقه­بندی ارقام مختلف برنج. شماره 4، مجله علوم کشاورزی ایران.

9) Agahi, K., Fotokiyan, M.H., and Yunesi, Z.A. 2010. Study of heritability diversity correlation of important agronomic traits in some rice cultivars. Iran. J.Bio., 25(1): 97-110. (In Persian).

Int. J. Agri. Agri. R. Vol. 8, No. 3, p. 52-57.

10) Bagheri, N., Babaeian-Jelodar, N., and Hasan-Nataj, E. 2008. Genetic diversity of Iranian rice germplasm based on morphological traits. Iran. J. Field CropsRes. 6(2): 235-243.

11) Brenner, D. M., Baltensperger, D. D., Kulakow, P. A., Lehmann, J. W., Myers, R. L., Slabbert, M. M., and Sleugh, B. B. 2010. Genetic resources and breeding of Amaranthus. Plant Breeding Reviews, Volume 19, 227-285.

12) Fitzgerald, M.A. McCouch, R. and Hall, R.D. 2009. Not just a grain of rice: the quest for quality, Trends in Plant Science, 14: 133–139.

13) Hussien, A., Tavakol, E., Horner, D. S., Muńoz-Amatriaín, M., Muehlbauer, G. J., & Rossini, L. 2014. Genetics of tillering in rice and barley. The Plant Genome, 7(1).

14) Johnson, D.E. 1998. Applied Multivariate Methods for Data Analysis. Dunbury.

15) Kato, T. and Yajima, M .1995. Association among characters related to yield sink capacity in space-planted rice.

Crop Science 36: 1135-1139.

16) Manly, F. 1986. Multivariate Statistical Methods. Chapman and Hall. 224p.

17) Manjappa Uday, G. Hittalmani. S. 2014. Association analysis of drought and yield related

traits in F2 population of Moroberekan/IR64 rice cross under aerobic condition. Int. J. Agril. Sci. Res.4(2), 79-88.

18) Mostafavi., K. Hosseini  Imani., S. S . Zare, M. 2011. Stability analysis of rice genotypes based GGE bioplpt method in North of Iran. Journal of Applied Science Research 7(11):1690_1694.

18) Mohaddesi, A. 2002. Study of planting data, nitrogen fertilizer and plant density on yield and yield components

in rice. M.Sc. Thesis. Tehran University. 90 pp. [In Persian with English Abstract].

20) Rahimi, M., Ramezani, M., and Rabiee, B. 2009. Identification of elite lines and hybrids of rice using factor analysis. Pajouhesh and Sazandegi. 84: 78-85. (In Persian).

21) Singh, S.P. and Joshi, A.B. 1966. Line × tester analysis in relation to breeding for yield in linseed,Indian J. Genet. Plant Breed 26: 177-194.

22) Sadeghi, S.M., and Javidi, F. 2009. A study on genetic variation of endemic rices of Guilan. A meeting on Water, Soil, Agricultural Mechanization. M.Sc. Thesis, Islamic Azad University, Dezful Branch, Iran. (In Persian).

23) Sarawgi, A.K. and Rastogi, N.K. 1998. Genetic diversity for grain quality parameters in traditional rice (Oryza sativa L.). Accessions from Madhya Pradesh India. Tropical Agricultural Research and Extension, 1: 2 103-106.

24) Suadric, A., D. Simic and M. Vratric. 2006. Characterization of genotype by environment interactions in soybean breeding programs of South-East Europe. Plant Breeding, 125: 125-191.