بررسی تطبیقی پیاده‌راه‌های تربیت و ولیعصر شهر تبریز از منظر مؤلفه‌های پیاده‌مداری

آمایش محیط

دوره 13، شماره 50، آذر 1399، صفحه 85-110   

نویسندگان

ابوالفضل قنبری^{* 1}؛ الهام هادی²؛ الناز هادی²

¹(دانشیار گروه پژوهش‌های جغرافیای دانشگاه تبریز، ایران)

²(دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)

چکیده

 
پیاده­روی به عنوان اصلی­ترین الگوی جابه­جایی مردم در داخل کانون­های زیستی به دلیل کم هزینه بودن یا در دسترس بودن آسان برای کلیه اقشار جامعه به شمار می­رفت که به دنبال انقلاب صنعتی و سلطه‌ی اتومبیل در شهرها موضوع عابر پیاده به فراموشی سپرده شد. کلان‌شهر تبریز نیز از این قاعده مستثنی نبوده و غلبه­ی فضاهای سواره بر مسیرهای پیاده، عرصه را بر حضور شهروندان در فضاهای شهری تنگ نموده است که در این راستا، نادیده گرفته شدن نیازهای عابران پیاده از معضلات پیش­رو می­باشد. هدف مقاله­ی حاضر، بررسی تطبیقی پیاده­راه­های تربیت و ولیعصر شهر تبریز از منظر مؤلفه­های پیاده­مداری است. روش تحقیق مقاله­ی حاضر، توصیفی-تحلیلی، نوع پژوهش کاربردی و شیوه‌ی جمع­آوری داده­ها و اطلاعات اسنادی و پیمایشی است. برای تعیین حجم نمونه در پیاده­راه­های تربیت و ولیعصر تبریز که در سال 1394 به‌عمل آمده از روش کوکران و جهت نمونه­گیری از روش تصادفی ساده بهره گرفته شده است. در تحقیق حاضر، جهت تعیین روایی تحقیق از روش تأیید خبرگان و صاحبنظران و برای پایایی تحقیق از آزمون KMO که میزان آن در هر دو پیاده­راه بالاتر از 50/0 است، استفاده شده است. در نهایت برای پردازش و تجزیه و تحلیل داده­ها از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. یافته­های پژوهش حاضر، نشان می­دهد 5 عامل «دسترسی به خدمات»، «وضعیت امنیت»، «امکانات و تسهیلات پیاده­رو»، «مطلوبیت محیطی» و «جذابیت و زیبایی پیاده­رو» بالاترین سهم را در تعریف پیاده­مداری در پیاده­راه­های مذکور دارا می­باشند. نتایج حاصل از پژوهش، نشانگر این است که عامل دسترسی به خدمات با 14/25 درصد و وضعیت امنیت با 48/20 درصد در پیاده­راه تربیت و عامل امکانات و تسهیلات پیاده­رو با 26/25 درصد و مطلوبیت محیطی با 40/21 درصد در پیاده­راه ولیعصر از نظر ساکنان و استفاده­کنندگان از وضعیت مطلوبی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

پیاده‌راه‌ها؛ مؤلفه‌های پیاده‌مداری؛ تبریز؛ پیاده‌راه‌های تربیت و ولیعصر

مراجع

 

1. آقاملایی، ر، لک، آ. 1395. ساماندهی عرصه پیاده­راه­های شهری با رویکرد ارتقای کیفیت محیطی نمونه موردی: محور پیاده­راه صف، فصلنامه آمایش محیط، شماره 40(11): 90-67.
2. اصغرزاده یزدی، س.1389. اصول پیشنهادی نوشهرگرایی در برنامه­ریزی محله­های شهری، مسکن و محیط روستا، شماره 130(29): 63-50.
3. پاشاپور، ح، قربانی،ر، فرهادی،ا، درودی نیا، ع. 1396. پهنه­بندی خطر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز، فصلنامه آمایش محیط، شماره 45(12): 69-49.
4. پاکزاد، ج. 1386. راهنمای طراحی فضاهای شهری، تهران، چاپ دوم، انتشارات شهیدی، 470 ص.
5. پاکزاد، ج. 1389. سیر اندیشه­ها در شهرسازی (از آرمان تا واقعیت)، جلد اول، تهران، آرمان شهر، 456ص.
6. تاجیک، آ.، پرتوی، پ. 1392. مدل مفهومی و چهارچوب تحلیلی پیاده­مداری با تأکید بر رویکرد نوشهرسازی (مطالعه موردی: فاز چهار مهرشهر کرج)، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری،شماره9(3): 96-85.
7. تیبالدز، ف. 1383. شهرسازی شهروندگرا، ت: محمد احمدی­نژاد، اصفهان، خاک، 156ص.
8. جیکوبز، ج. 1388. مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی، ت: حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، چاپ اول، تهران، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران،554ص.
9. حبیبی، ک.1392. ارزیابی تجارب جهانی حمل­و­نقل و سیاست­های مداخله در بافت­های کهن شهری با تکیه بر پیاده­مداری، نشریه علمی­-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 5(4): 48-33.
10. حقی، م.، ایزدی، م.، مولوی، ا. 1393. ارزیابی و مقایسه دو سیاست پیاده­راه­سازی و پیاده‌مداری در مراکز شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر همدان، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شماره 13(4): 32-17.
11. رضازاده، ر.، زبردست، ا.، لطیفی اسکویی، ل. 1390. سنجش ذهنی قابلیت پیاده­مداری و مؤلفه­های تأثیرگذار بر آن در محلات (مطالعه موردی: محله چیذر)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 28(9): 313- 297.
12. رفیعیان، م.، پورمحمدی، م. 1392. سنجش عوامل مؤثر بر افزایش تمایل به پیاده­روی در بخش مرکزی شهر قم، مجموعه مقالات همایش بین­المللی زندگی پیاده در شهر، جلد دو، هنر معماری قرن.
13. رفیعیان، م.، صدیقی، ا.، پورمحمدی، م. 1390. امکان­سنجی ارتقاء کیفیت محیط از طریق پیاده­راه­سازی محورهای شهری مورد: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 3 (11)، 41-56.
14. سلطان­حسینی، م.، پورسلطانی، ح.، سلیمی، م.، عمادی، س. 1390. امکان­سنجی قابلیت پیاده­روی در فضای شهری بر پایه الگوهای توسعه­پایدار و نو –شهرسازی (مطالعه موردی: محله سعادت­آباد تهران)، پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 2(4)، 43-56.
15. شبانی، ا.، آقاحسینی، م. 1392. ارزیابی کیفیت کالبدی پیاده­راه: معرفی تکنیک "SPACES"، مجموعه مقالات همایش بین­المللی زندگی پیاده در شهر، جلد یک، هنر معماری قرن.
16. صفاری­راد، ع، شمس، م. 1395. بررسی تطبیقی معیارهای قابلیت پیاده­مداری در سطح محلات شهری مطالعه موردی: محلات جدید و قدیمی شهر رشت، فصلنامه آمایش محیط، شماره 39(10): 204-183.
17. عباس­زاده، ش.، تمری، س. 1391. بررسی و تحلیل مؤلفه­های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده­راه­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی ( مطالعه موردی: محورهای تربیت و ولیعصر تبریز)، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره 4(1): 10-1.
18. عزیززاده، غ.، جعفری، ی. 1392. تدوین شاخص­های ارزیابی فضاهای شهری از دید عابر پیاده (نمونه موردی محله دردشت)، مجموعه مقالات همایش بین­المللی زندگی پیاده در شهر، جلد دو، هنر معماری قرن.
19. قبیتی، ف.، محکی، و.، رحیمیان، م. 1392. ارزیابی میزان رضایت­مندی جامعه از ایجاد مسیرهای پیاده در بافت­های تاریخی و کهن ( نمونه موردی: طرح پیاده­راه­سازی خیابان 15 خرداد شهر تهران)، مجموعه مقالات همایش بین­المللی زندگی پیاده در شهر، جلد یک، هنر معماری قرن.
20. قربانی، ر.، فرجام کسری، م. 1389. جنبش پیاده­گستری رویکردی نو در احیاء مراکز شهری (مطالعه موردی: پیاده­راه تربیت تبریز)، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال دوم، شماره 6 (2): 72-55.
21. قریب، ف.1383. امکان­سنجی ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدوده تهران قدیم، نشریه هنرهای زیبا،شماره 19 (19): 28-17.
22. کارمونا، م.، هیت، ت.، اک، ت.، تیسدل، ا. 1388. فضاهای عمومی، مکانهای شهری، ت: فریبا قرایی، مهشید شکوهی، زهرا اهری، اسماعیل صالحی، چاپ دوم،تهران: انتشارات دانشگاه هنر،609ص.
23. کاشانی­جو، خ. 1389. پیاده­راه­ها؛ از مبانی طراحی تا ویژگی­های کارکردی، چاپ اول،تهران؛ آذرخش،226ص.
24. کلانتری، خ. 1385. پردازش و تحلیل داده­ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم­افزار SPSS، چاپ دوم، نشر شریف،388ص.
25. گل، ی. 1387. زندگی در فضای میان ساختمان­ها، ت: شیما شصتی، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی،198ص.
26. محمودی، م. 1388. پیاده­رو، عرصه­ای برای تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی: خیابان ولیعصر تهران، حد فاصل چهارراه ولی­عصر (ع) تا تقاطع خیابان دکتر فاطمی)، نامه علوم اجتماعی (علمی-پژوهشی)، شماره 37(17): 168-145.
27. معینی، م. 1385. افزایش قابلیت پیاده­مداری؛ گامی به سوی شهری انسانی­تر، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27(27): 16-5.
28. معینی، م. 1390. شهرهای پیاده­مدار، تهران، آذرخش.
29. مهدیزاده، ج. 1379. مفاهیم و مبانی پیاده­راه سازی، ماهنامه شهرداریها، شماره 19(2): 18-12.
30. هادی­پور، م.، پورابراهیم، ش.، هنرور، م. 1392. برنامه­ریزی ارتقای امنیت شهری با استفاده از پیاده­مداری، فصلنامه علمی-ترویجی لاهور، سال دهم، شماره 21(1392): 110-93.

 

1. Bhattarai, P. 2007. A GIS Based Walkability Analysis, An Independent Study, Department of Urban & Regional Planning, University at Buffalo, USA.
2. Cerin, Ester; Macfarlane, Duncan.J.; Ko, Hin-Hei,Chan; Kwok-Cheung.A. 2007. Measuring Perceived Neighbourhood Walkability in Hong Kong. Cities, 24(3),209–217
3. Edwing et al. 2006. Identifying and Measuring Urban Design Qualities Related to Walk ability. Journal of Physical Activity and Health;3, Suppl 1.
4. Femke De Meester., Delfien Van Dyck., Ilse De Bourdeaudhuij., Benedicte Deforche., James F Sallis and Greet Cardon., 2012. Active living neighborhoods: is neighborhood walkability a key element for Belgian adolescents?, BMC Public Health 2012, Available from: http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/7/abstract
5. Haas, T. 2008. New urbanism and Beyond Designing Cities for the Future. New York: Rizzoli.
6. Hancock, CH. 2012. The benefits of regular walking for health, well‐being and the environment, C3 Collaborating for Health, 1-48. www.c3health.org.
7. King, Wendy.C.; Brach, Jennifer.S.; Belle, Steven; Killingsworth, Richard; Fenton, Mark; Kriska, Andrea.M. 2003. The Relationship between Convenience of Destinations and Walking Levels in Older Women. American Journal of Health Promotion, 18(1), 74-82
8. Lo, Ria Hutabarat.2009. Walkability: what is it? , Journal of Urbanism: International Research on Placemaking an Urban Sustainability.2:145–166
9. Neckerman et al. 2009. Disparities in Urban Neighborhood Conditions: Evidence from GIS Measures and Field Observation in New York City. Journal of Public Health Policy. 30: 264–285.
10. Owen, N., Cerin, E., Leslie, E., duToit, L, Coffee, N, Frank, LD, Bauman, AE, Hugo, G, Saelens, BE, Sallis, JF. 2007. Neighborhood walkability and the walking behavior of Australian adults. Am J Prev Med. 2007 Nov;33(5):387-95.
11. Pikora et al. 2006. Neighborhood Environmental Factors Correlated with Walking near Home: Using SPACES. Med. Sci. Sports Exerc. 38(4): 708–714.
12. Portland Master Plan Pedestrian.1998. Portland Office of Transportation.
13. Saelens, Brian E., Sallis, James F., Black, Jennifer B., Chen, D. 2003. Neighborhood-Based Differences in Physical Activity: An Environment Scale Evaluation. American journal of Public Health, 93(9).
14. Schmitz, A., Scully, J. 2006. Creating Walkable Places: Compact Mixed-Use Solutions. Washangton, D.C.: Urban Land Institute.
15. Shay. E et al.2009. Comparing Objective Measures of Environmental Supports for Pedestrian Travel in Adults, International Journal of Health Geographics, Vol. 8.
16. Smitth, A. 2008. The Relationship between Neighborhood Environment and Walking Behavior: The Influence Of Perceptions Dissertation for the degree of Doctor of Philosophy, Faculty of the Graduate School of the University of Maryland, USA.
17. Y.Wang , C.K. Chau , W.Y. Ng , T.M. Leung.2016.A review on the effects of physical built environment attributes on enhancing walking and cycling activity levels within residential neighborhoods, Cities 50, 1-15. www.elsevier.com/locate/jci t.
18. www.aftabir.com.
19. www.tebyan-zn.ir.
20. www.newurbansim.org.