رتبه‌بندی شاخص‌های تعیین محدوده بافت‌های ناکارآمد میانی شهری (مطالعه موردی: شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 14، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 59، شهریور 1401، صفحه 465-478   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد صفری¹؛ محمود محمدی^{* 2}؛ امیرحسین شبانی³؛ زهرا فنایی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استاد مدعو، گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران، دانشیارگروه شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

³استادیار گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

⁴استادیار گروه پژوهش هنر، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (1384)، فرسودگی در نواحی شهری "کاهش کارایی" یک بافت نسبت به سایر بافت‌های شهر معرفی گردید و در مصوبه سال 1385، تنها به سه شاخص ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی اکتفا شد. اما بررسی‌ها، نقاط ضعف کمی و کیفی در تعیین این شاخص‌ها را شناسایی نموده‌اند. پژوهش حاضر با هدف اصلی رتبهبندی شاخصهای تعیین محدوده بافتهای ناکارامد میانی شهرها، با مطالعه موردی بر روی شهر رشت انجام گرفته است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به روش اسنادی است. پس از مطالعات اسنادی و مرور بر ادبیات موضوع، شاخص‌ها شناسایی و رتبهبندی شدند و بدین‌منظور با اعمال نظر 8 تن از متخصصان، از دو تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی و اولویت‌بندی ترجیحی بر اساس تشابه به پاسخ‌های ایده‌آل ‌استفاده گردید. پس از فرایند شاخص‌سازی، 22 شاخص در ارتباط با شناسایی بافت‌های ناکارآمد میانی شهرها تبیین شد و با لحاظ شرایط محیطی، اقتصادی و اجتماعی شهر رشت و اعمال نظر کارشناسان، در نهایت 12 شاخص واجد شرایط رتبهبندی شدند. نتایج نشان میدهد که ناکارآمدی بافت‌های میانی شهرها را می‌توان به ترتیب در پنج بعد کالبدی، اجتماعی، کارکردی، اقتصادی و زیستمحیطی تعیین نمود. علاوه بر سه شاخص همیشگیِ ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری، شاخص‌های شناسایی شده‌ قابل‌توجهی چون فقر و محرومیت؛ سطح بالای بیکاری، وضعیت نامناسب آموشی، تراکم بالای جمعیتی، قدمت ابنیه، مشخص نبودن مالکیت، و کمبود فضای باز و سبز نشانگر ابعاد فراکالبدی تعیین بافت‌های ناکارامد میانی شهری است که می‌تواند در بازشناسی آن‌ها در کلانشهرهای کشور نیز مورد مداقه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

بافت‌های ناکارآمد میانی‌؛ رشت؛ شاخص سازی؛ مدل تاپسیس

مراجع

Aghaeizadeh, E., Hesam, M., & Mohammadzadeh, R. (2019). Evaluation of social capital in the process of urban regeneration in the urban problematic fabric (Case Study: Rasht). Urban Structure and Functional Studies, 6(19), 145-167. (In Persian)

Ahmadi, M., Andalib, A., Majedi, H., Sadat, Z., & Zarabadi, S. (2019). Analysis of the Position of the Social Capital in the Regeneration of the Historically Worn-Out Fabrics of Imāmzāde Yahyā Neighborhood, Using the Structural Equations. Urban Planning Knowledge, 3(2), 49-63. (In Persian)

Akhundi, A., Barakpour, N., Khalili, A., Sedaghatnia, S., & Safi Yari, R. (2014). Measuring the quality of urban life in Tehran metropolis, Fine Arts, Architecture and Urban Planning, 19 (2), 5-22. (In Persian)

Alaeddin, P. (2015). The Requirements and Facilities of Recreation in the Mid-Cities, Haftshahr, 4(51-52), 10-13. (In Persian)

Ansfield, B. (2018). Unsettling “Inner City”: Liberal Protestantism and the Postwar Origins of a Keyword in Urban Studies. Antipode, 50(5), 1143-1441.

Baskha, M., Agheli, L., & Masali, A. (2010). Ranking of Quality of Life Index in the Provinces of Iran, Social Welfare Quarterly, 10 (37), 95-112. (In Persian)

Bromley, R.D.F., & Tallon, A. R. (2004). Exploring the attractions of city centre living: evidence and policy implication in British cities. Geoforum, 35(6), 771-787.

Bromley, R.D.F., Tallon, A.R., & Thomas, C.J. (2005). City center regeneration through residential development: Contributing to sustainability. Urban Studies, 42(13), 2407-2429.

Business Dictionary. (2012). Retrieved 2019, Dec. 25, from <http://www.businessdictionary.com/definitio n/quality-of-life.html>.

Dadashpoor, H., & Rostami, F. (2012). Investigation and analysis of urban public services distribution from the perspective of spatial equity: The case of Yasuj City. Geography and Regional Development, 8(16), 171-198. (In Persian)

Ebrahimzadeh, E., & Maleki, G. (2012). An Analysis on the Organization and Intervention in Urban Decay Texture (Case Study: Decayed Texture of Khorramabad City). Human Geophysical Research, 44(81), 234-217. (In Persian)

EIG. (2016). Distressed Communities IndeX.  Economic Innovation Group.

Elnokaly, A., & Elseragy, A. (2011). Sustainable urban regeneration of historic city centres: lessons learnt. In: World Sustainable Building Conference, 18-21 October 2011, Helsinki.

Farjam, R. (2013). Spatial analysis of the combined development of urban uses and the decline of the central part of the city, (research case: Shiraz metropolis). PhD Thesis. Tehran University of Teacher Training, Faculty of Geograph, Tehran, Iran. (In Persian)

Faraji Rad, Kh., & Ahangari, Sh. (2013). Prioritizing the Model and Indicators of Central Sector Management and Development in the Middle Cities (Case Study: Bukan City). Spatial Planning (Geography), 2(9), 37-56. (In Persian)

Ghanei, M., Esmaeilpour, N & Sarai, M.H. (2017). Measurement of Quality of Life in Urban Neighborhoods to Improve the Quality of Life; Case Study of Bafgh). Urban Research & Planning, 8(28), 21-44. (In Persian)

Golrokh, Sh. (2012). A Reflection on the Concept of Texture Burnout Based on Location Burnout. Sofeh, 22(2), 79-93. (In Persian)

Habibi, M., & Maghsoudi, M. (2017). Restoration of the City, Definitions, Theories, Experiences, Charter and Global Resolutions of Urban Methods and Measures. University of Tehran, Ninth Edition, Tehran. (In Persian)

Izadi, M. (2018). A regeneration approach to a new urban agenda. HaftShahr, 4(62), 8-15. (In Persian)

Jacobs, J. (2007). The Death and Life of Great American Cities. New York: Random House.

Kohan dezh Consulting Engineers. (2013). The Improvement and Renovation plan of Worn Textures of Rasht city, Level Two Detailed Studies, Part II - Proposals, Volume 2, Integrated Proposals. The first edition of 2011, approved in 2013. (In Persian)

 Lilius, J. (2019). The Contemporary Inner City and Families. In book: Reclaiming Cities as Spaces of Middle Class Parenthood, 33-45

McMillan, J. (2020). A study of inner-city dwellers, attitudes, needs, and knowledge of legal services. Thesis (M.A.). Tennessee State University.

Ministry of Roads and City Planning. (2015). Regulations on the activities of the Provincial Headquarters for Sustainable Reconstruction of Areas and Neighborhoods Targeted Urban Rehabilitation, Improvement and Renovation Programs. Secretariat of the National Headquarters for Urban Reconstruction. (In Persian)

Morovvati, N., & Latifi, Gh. (2012). A Study of Social Factors Affecting The Desire of Inhabitants in Worn Textures for Reconstruction: A Case Study of Imamzadeh Abdollah District in Tehran, Welfare Planning and Social Development, 3(10), 187-226. (In Persian)

Mutisya, E. M. (2012). An Assessment of Urban Decay In Residential Neighbourhoods: A Case Study Of Jerusalem Estate, Eastlands, Nairobi, Department Of Urban And Regional Planning, School Of The Built Environment, University Of Nairobi.

Nezhadbahram, Z. (2019). Ratio of development based on public transport and urban regeneration. Iran newspaper.30 October, No. 7191, p. 1. (In Persian)

Paumier, C. B. (2013). Creating a Vibrant City Center, Urban Design & Regeneration Principles. Translated to Persian by Behzadfar, M. & Shakibamanesh, A. Tehran: IUST Publication, Edition 3th. (In Persian)

Porter, M. E. (2016). Inner-City Economic Development: Learnings From 20 Years of Research and Practice. Economic Development Quarterly, 30(2), 105– 116

Rahman, T., Mittelhamer, R., & Wandschaneder, Ph. (2003). Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of wellbeing indices. wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.

Razavi, SM., & Khatibi, SA. (2015). providing a framework for typology of dysfunctional and problematic urban tissues; Study area: dysfunctional tissues of Tehran. ICOHACC. Tabriz.

Razzu, G. (2005). Urban redevelopment, cultural heritage, poverty and redistribution: the case of Old Accra and Adawso House. Habitat International. 29(3), 399-419.

Roulac, S.R. (2003). Strategic Signification of the Inner City to the Property Discipline. JRER, 25(4), 365-394.

Sabetghadam, M. (2018). A review of a practice: Shahrdari Square Regeneration in Rasht.  HaftShahr, 4(59-60), 22-26. (In Persian)

Sadeghi Fassaei, S., & Erfan manesh, I. (2015). The Methodological Principles of Documentary Research in Social Sciences. Culture Strategy, 8(29), 61-91. (In Persian)

Saraei. M., Mohrehkesh, SH,. & Mostofi Allmamaleki, R. (2016). Exhaustion Index Identification of Urban Tissues (Case Study: District 3 in the City of Isfahan). Geography and Urban Space Development, 1(4), 105-120. (In Persian)

Sedaghat Rostami , K.,  Etemad, G.,  Bidram, R., &  Molaz, J. (2011). Drawing up some indexes to recognizing blighted fabrics. Spatial Planning, 1(1), 103 – 120. (In Persian)

Statistical Center of Iran. (2016). Population and Housing Census in Rasht. (In Persian)

  Zanganeh, A., Soleimani, M., Karami, T., Abaszadeh, M & Vaisi, R. (2019). The Explanation of Physical-Spatial Dynamics in Rasht City’s Central District. Studies of Human Settlements Planning, 13(4), 873-892. (In Persian)

Ziyari, K., Parsipour, H., & Ali Abadi, N. (2012). The Mid-Cities Context Capacity to Move Towards a Compact City Model (Case: Bojnourd City). Geography and Regional Development, 10(19), 215-236. (In Persian)