فرایند جهانی‌شدن و ضرورت اتخاذ رویکرد فراگیر نسبت به هویت ملی ایران از سوی دولت جمهوری اسلامی

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 1، دوره 7، شماره 26، دی 1399، صفحه 7-32   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1906900.1258

نویسندگان

مجید عباس‌زاده مرزبالی^{* 1}؛ حسین رفیع²

¹دکتری علوم سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

²دانشیار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

< p>هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی تاثیر فرایند جهانی شدن در ایجاد تحول در نگرش‌‌های اعضای جامعه ایران نسبت به ارکان هویت ملی ایران و ارائه‌‌ی الگوی سیاست‌‌گذاری هویتی مناسب، جهت صیانت از این هویت می‌‌باشد. بر این اساس، سوال اصلی پژوهش این است که با توجه به تاثیرات هویتی فرایند جهانی شدن در ایران، دولت جمهوری اسلامی با اتخاذ چه رویکردی نسبت به هویت ملی ایران می‌‌تواند از این هویت صیانت نماید؟ مقاله بر این فرض استوار است که با توجه به تاثیر جهانی شدن بر نگرش‌‌های هویتی در ایران، دولت جمهوری اسلامی با اتخاذ رویکرد فراگیر نسبت به هویت ملی و تاکید هم‌‌زمان بر هر سه رُکن این هویت یعنی ایرانیت، اسلامیت و مدرنیت، می‌تواند موجبات تقویت گرایش اعضای جامعه ایران نسبت به کلّیت هویت‌ ملی‌ ایران را فراهم نموده و بدین وسیله از این هویت صیانت نماید. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و یافته‌‌های تحقیق حاکی از آن است که در نتیجه‌ی نفوذ جهانی‌ شدن و گسترش فضای مجازی (به‌‌عنوان ابزار جهانی شدن) در ایران، نگرش‌‌های بسیاری از اعضای این جامعه نسبت به مبانی هویت ملی ایران دچار تحول شده است. به این صورت که در نتیجه این وضعیت، دلبستگی این افراد نسبت به مبانی قدیمی‌تر هویت مذکور یعنی ایرانیت و اسلامیت‌ کاهش یافته و در مقابل، بر گرایش آن‌‌ها نسبت به مبانی مدرنِ آن افزوده شده است، که این مسئله در صورت عدم اتخاذ رویکرد مناسب از سوی دولت جمهوری اسلامی نسبت به هویت ملی ایران، می‌‌تواند موجب تضعیف این هویت گردد. دولت جمهوری اسلامی به منظور صیانت از هویت ملی ایران، می‌‌بایست به تمامی ارکان آن به‌‌طور هم‌‌زمان توجه نماید.

کلیدواژه‌ها

جهانی شدن؛ هویت ملی؛ نگرش‌‌های هویتی؛ فضای مجازی؛ جمهوری اسلامی ایران

مراجع

احمدی، حمید (1383). دین و ملیت در ایران: همیاری یا کشمکش؟. در: حمید احمدی. ایران، هویت، ملیت، قومیت. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

احمدی، حمید (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی: چارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

اژدری، بهناز (1396). هویت ملی و جامعه اطلاعاتی. تهران: نشر نگاه معاصر.

آزاد ارمکی، تقی (1390). فرهنگ و هویت ایرانی و جهانی شدن. تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

بابایی‌فرد، اسدالله (1392). بحران هویت در جامعه معاصر ایران. تهران: چاپخش.

بشیریه، حسین (1383). توسعه سیاسی و بحران هویت ملی. در: داود میرمحمدی. گفتارهایی در هویت ملی ایران. تهران: موسسه مطالعات ملی.

تاجیک، محمدرضا (1384). روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان. تهران: فرهنگ گفتمان.

حاجیانی، ابراهیم (1388). جامعه‌‌شناسی هویت ایرانی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.

دانایی، ابوالفضل؛ بابائی ساروئی، مصطفی (1396). نقش رسانه‌های مجازی در گرایش به هویت ملی. مطالعات ملی، 71، ص 43-68.

ذکایی، محمدسعید؛ خطیبی، فائزه (1385). رابطه حضور در فضای مجازی و هویت مدرن، پژوهشی در بین کاربران اینترنتی جوان ایرانی. علوم اجتماعی، 33، ص 111-154.

ربانی، جعفر (1381). هویت ملی. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.

رجایی، فرهنگ (1373). معرکه جهان‌بینی‌ها. تهران: شرکت انتشارات احیاء کتاب.

رجایی، فرهنگ (1386). مشکله هویت ایرانیان امروز. تهران: نشر نی.

رضایی، محمد (1394). شکاف‌های جامعه ایرانی. تهران: انتشارات آگاه

زارعی، غفار؛ هاشم‌پور، پیروز (1397). ابعاد هویت ایرانی در فرایند جهانی ‌شدن (مورد مطالعه: بُعد اسلامیت). سپهر سیاست، 5(15)، ص 103-138.

ساعی، منصور؛ حیدری، حسین؛ ساعی، احمد (1394). بررسی و تحلیل تغییرات ارزش‌های اجتماعی جوانان با تاکید بر نقش تلویزیون‌های ماهواره‌ای. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 41، ص 131-152.

سیدامامی، کاووس (1391). گوناگونی فرهنگی و ضرورت پاسداری از آن. مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 20، ص 169-191.

عباسی قادی، مجتبی؛ خلیلی کاشانی، مرتضی (1390). تاثیر اینترنت بر هویت ملی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

عدلی‌‌پور، صمد؛ قاسمی، وحید؛ کیانپور، مسعود (1392). شبکه اجتماعی فیس‌‌بوک و هویت ملی جوانان. مطالعات ملی، 56، ص 141-164.

علیزاده، عبدالرحمان؛ زردار، زرین (1396). عوامل موثر بر تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای «من و تو» توسط جوانان. مطالعات رسانه‌های نوین، 12، ص 31-65.

فتحی، حبیب‌اله؛ جعفری، علی (1396). رابطه مصرف رسانه‌ای با تغییر سبک زندگی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی). مطالعات رسانه‌‌های نوین، 9، ص 221-255.

فرقانی، محمدمهدی؛ بدیعی، بهار (1394). فرایند اهلی‌سازی تکنولوژی رسانه‌ای: تجربه زیست جوانان ایرانی در پذیرش تلفن همراه هوشمند. مطالعات رسانه‌‌های نوین، 4، ص 133-178.

قاسمی، علی‌‌اصغر؛ ابراهیم‌‌آبادی، غلامرضا (1390). نسبت هویت ملی و وحدت ملی در ایران. راهبرد، 59، ص 107-138.

قلی‌زاده، آذر؛ زمانی، عباس (1396). مطالعه کیفی چالش‌های شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه در زندگی کاربران. فصلنامه رسانه، 28(1)، ص 103-119.

قهرمان‌پور، رحمن (1385). نقش نهادهای مدنی در فرایند تکوین هویت ملی در ایران. در: داود غرایاق زندی.نهادهای مدنی و هویت در ایران. تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

کیان، مریم؛ قلی‌پور، زهره (1395). آثار تربیتی شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه بر هویت ملی و دینی دانشجویان.فصلنامهرسانه، 27(2)، ص 105-122.

گل‌‌محمدی، احمد (1389). جهانی شدن، فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.

گل‌محمدی، احمد (1395). هویت‌سازی دولت‌پسندانه: هویت اسلامی در داستان‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. دولت‌پژوهی، 6، ص 1-38.

گیدنز، آنتونی (1377). پیامدهای مدرنیت. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر مرکز.

گیدنز، آنتونی (1378الف). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی.

گیدنز، آنتونی (1378ب). راه سوم، بازسازی سوسیال دموکراسی. ترجمه منوچهر صبوری‌‌کاشانی. تهران: شیرازه.

گیویان، عبداله؛ کریمی، امید (1391). مصرف فرهنگی و استفاده از سریال‌های عامه‌پسند ماهواره‌ای. رسانه، 23(3)، ص 109-131.

میرمحمدی، داود (1394). فضای مجازی و تحولات هویتی در ایران. تهران: انتشارات تمدن ایرانی.

نصیری، بهاره؛ شهاب‌الدین، پریا (1394). بررسی میزان تاثیر تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای بر نحوه گذران اوقات فراغت دانشجویان. رسانه، 26(4)، ص 85-104.

نقیب‌زاده، احمد (1381). تاثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

Bauman, Z. (2001). Identity in the Globalization World Culture. In: Eliezer Ben-Rafael and Yitzhak Stereng. Identity Culture and Globalization. Boston: Brill.

Pruthi, R.K. (2006). Globalization and the New Civilization. New Dehli: Alfa.