تجزیه و تحلیل مفهوم انقلاب در گفتمان مارکسیستی ایران معاصر

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 2، دوره 7، شماره 26، دی 1399، صفحه 33-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1904569.1254

نویسندگان

رضا صادقیان¹؛ علی علی حسینی^{* 2}؛ علیرضا گلشنی³

¹دکتری علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

²دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم انقلاب در اندیشه مارکسیست‌های ایرانی است. فرضیه پژوهش این است که نیروهای مارکسیست ایرانی براساس آموزه‌های مارکسیستی به فهم مفهوم انقلاب مبادرت کرده‌اند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که انقلاب به معنای دگرگون ساختن نظم سیاسی و کسب قدرت فهم می‌شود، کنشی که کلّیت نهادهای گذشته و وابسته به نظم سابق را فرو می‌ریزد و نظمی نوینی جایگزین مناسبات قدیم می‌کند. از نگاه مارکسیست‌های ایرانی، مفهوم انقلاب در گرو اندیشه‌های هراکلیت، مارکس و لنین صورت‌بندی می‌شود. فهم جریان مارکسیست از مفهوم انقلاب به دلیل تفاوت ریشه‌های فکری‌اش با فهم سایر کنشگران سیاسی از مفهوم انقلاب بسیار متفاوت است. نقطه افتراق اندیشه‌های مارکسیستی در دهه 40 و 50 شمسی در مقایسه با اسلام‌گرایان انقلابی را می‌توان در فهم آنان از مفهوم انقلاب و با توجه به مبانی متفاوت هر کدام از دو جریان فهم کرد.

کلیدواژه‌ها

انقلاب؛ گفتمان چپ؛ مارکسیست؛ چریک‌های فدایی خلق؛ حزب توده

مراجع

ابراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.

احمد‌زاده، مسعود (1349). مبارزه مسلحانه هم استراتژی هم تاکتیک. تهران: چریک‌های فدایی خلق.

احمدوند، زینب؛ دهقان‌نژاد، مرتضی؛ کجباف، علی‌اکبر؛ عطایی، عبدالله (1396). بررسی و تحلیل مولفه‌های جریان تاریخ‌نگاری چپ ایرانی در اولین دهه پس از انقلاب اسلامی 1357. گنجینه اسناد، سال بیست و هفتم، دفتر دوم.

ارانی، تقی (1357). تئوری‌های علم. تهران: چاپ ایران.

آرنت،‌ هانا (1361). انقلاب. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: خوارزمی.

اسکاچ‌پل، تدا (1389). دولت‌هـا و انقلاب‌هـای اجتمـاعی. ترجمه سید مجید رویین‌تن. تهران: نشـر
سروش.

برینتون، کرین (1366). کالبدشکافی چهار انقلاب. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر نو.

پالمر، ریچارد (1377). علم هرمنوتیک. ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.

توران، امید (1389). تاریخ‌مندی فهم در هرمنوتیک گادامر: جستاری در «حقیقت و روش». تهران: نشر
بصیرت.

جزنی، بیژن (1353). مارکسیسم اسلامی یا اسلام مارکسیستی. تهران: نشر بی‌نام.

جمعی از پژوهشگران (1387). حزب توده از شکل‌گیری تا فروپاشی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.

جیلاس، میلوان (1353). طبقه جدید. ترجمه عنایت‌الله رضا. تهران: دانشگاه تهران.

سندمل، سموئل (1391). سرچشمه تاویل؛ فیلون اسکندرانی و هرمنوتیک. ترجمه فریدالدین رادمهر. تهران: نیلوفر.

شعاعیان، مصطفی (1352). انقلاب. تهران: نشر انقلاب.

شوکت، حمید (1395). مجموعه مقالات .آلمان: نشر نیما.

صفایی فراهانی، علی‌اکبر (1349). آنچه یک انقلابی باید بداند. آلمان: سازمان فداییان اقلیت.

طبری، احسان (1356). الفبای مبارزه. تهران: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1360). ایران در دو سده واپسین. تهران: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1386). نوشته‌های فلسفی و اجتماعی. آلمان: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1386). نوشته‌های فلسفی و اجتماعی. آلمان: حزب توده ایران، ج1.

طبری، احسان (1390). بنیاد آموزش انقلابی. آلمان: انتشارات حزب توده ایران.

طیرانی، امیر (1392). ورود مارکسیسم به ایران. قابل دسترس در:

https://www.cgie.org.ir/fa/news/7363

فراتی، عبدالوهاب (1377). رهیافت‌های نظری بر انقلاب اسلامی. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.

فرهی، فریده (1375). فروپاشی دولت و انقلاب‌های شهری. مطالعات راهبردی، شماره 10.

فوران، جان (1390). نظریه‌پردازی انقلاب‌ها. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.

فوران، جان (1390). نظریه‌پردازی انقلاب‌ها. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.

گـاتری، دبلیو. کی (1376). تـاریخ فلسفه‌ی یونان: هراکلیتوس. تـرجمه مهدی قوام صفری. تهران: فکـر
روز.

لارنس، کندی اشمیت (1395). جنبش‌های فکری دوران جدید هرمنوتیک. ترجمه علیرضا حسن‌پور. تهران: نقش و نگار.

لک‌زایی،‌ نجف؛ میراحمدی، منصور (1377). زمینه‌های انقلاب اسلامی ایران. قم: انتشارات ائمه(ع).

لنین، ولادیمیـر (1387). بیمـاری کـودکی «چپ‌گـرایی». تـرجمه محمد پورهرمـزان. آلمـان: نشر حزب
توده.

لنین، ولادیمیر (1387). دولت و انقلاب. ترجمه محمد پورهرمزان و علی بیات. آلمان: انتشارات حزب
توده.

ماهنامه مهرنامه، شماره 41، سال 1394

مدیرشانه‌چی، محسن (1388). پنجاه سال فراز و فرود حزب توده‌ی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب
اسلامی.

ملکوتیان، مصطفی (1372). سیری در نظریه‌های انقلاب. تهران: قومس.

مومنی، باقر (1385). راهیان خطر. پاریس: انتشارات خاوران.

مومنی، باقر (1387). تاریخ و سیاست. آلمان: انتشارات فروغ.

مومنی، حمید (1351). مقدمه‌ای بر تاریخ. آمریکا: سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا.

میراحمدی، ‌منصور (1384). اسلام و دموکراسی مشورتی. تهران: نشر نی.

نادری، محمود (1388). چریک‌های فدایی خلق؛ از نخستین کنش‌ها تا بهمن 1357. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ج1.

هادیان، ناصر (1391). مفهوم انقلاب و تحولات جهان عرب. سیاست، دوره 42، شماره 4.

واعظی، احمد (1380). درآمدی بر هرمنوتیک. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

وحدت، فرزین (1373). گفتار جنبش چریکی مارکسیستی در ایران و معضل مدرنیته. نشریه گفتگو، شماره 7.