«زن» در رئالیسم ایرانی با تکیه بر رمان«جای خالی سلوچ»

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 12، شماره 45، مهر 1399، صفحه 181-210   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.678941

نویسندگان

مرضیه آبیار قمصری¹؛ رضا شجری^{* 2}؛ علیرضا فولادی²؛ عبدالحسین فرزاد³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران، تهران، ایران.

چکیده

نگرش‌ها، رویکردها و اقتضائات ایدئولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه در تبادلات فرهنگی- هنری بین جوامع مختلف، سبب تغییر، تحول و تطور در مولفه‌های فرهنگی- هنری مبادله شده می‌گردد. مقتضیات فرهنگی- اجتماعی ایران، در دورة آغازین غرب‌گرائی روشنفکران ایرانی –پس از اقتباس مکتب رئالیسم از ادبیات غرب- باعث تغییرات بنیادین در اصول و موازین این مکتب ادبی گردید که در نهایت آن را به شکل مکتبی مستقل با صبغه‌ای ایرانی و با مولفه‌های خاص ایران، بازتولید نمود؛ تا جائی‌که می‌توان اطلاق اصطلاح(رئالیسم ایرانی) بر این مکتب را مناسب دانست.
 این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی، به بررسی (زن در رئالیسم ایرانی) به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های واقع‌گرائی ایرانی در رمان«جای خالی سلوچ» می‌پردازد. در این تحقیق، چالش‌های فراروی زن ایرانی و ابعاد شخصیتی او در خانواده، به صورت سرفصل‌ها و بخش‌های اصلی و فرعی، مقوله‌بندی شده، زوایای مختلف آن تحلیل گردیده و سپس در رمان مذکور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ همچنین در روند این پژوهش، میزان توجه و تمرکز نویسندة این اثر بر هویت تاریخی- اجتماعی زن ایرانی به عنوان یک مولفة مکتب واقع‌گرائی ایرانی تبیین و تحلیل می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

مکتب رئالیسم؛ رئالیسم ایرانی؛ مولفه‌های ایرانی؛ زن؛ جای خالی سلوچ

مراجع

کتاب­ ها

آبوت، پاملا و کلر والاس (1381) جامعه ­شناسی زنان، منیژه نجم عراقی، تهران: نی.

احمدی خراسانی، نوشین (1384) زنان زیر سایة پدرخوانده ­ها، تهران: نشر توسعه.

دولت‌آبادی، محمود (1396) جای خالی سلوچ، تهران: چشمه.

ساچکوف، بوریس (1388) تاریخ رئالیسم، محمدتقی فرامرزی، تهران: لاهیتا.

سیدحسینی، رضا (1384) مکتب ­های ادبی، ج1، تهران: نگاه.

شعبانی، رضا (1374) مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تهران: قومس.   

شمیسا، سیروس (1390) مکتب­ های ادبی، تهران: قطره.

کار، مهرانگیز (1379) پژوهشی دربارة خشونت علیه زنان در ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.       

کدیور، جمیله (1378) زن، تهران: اطلاعات.

کوئن، بروس (1390) درآمدی بر جامعه ­شناسی، محسن ثلاثی، تهران: توتیا.

میترا (1345) رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات، انتشارات نیل.

میرعابدینی، حسن (1386) صدسال داستان نویسی ایران، ج1و2، تهران: چشمه.

میل، جان استوارت (1379) انقیاد زنان، علاء الدین طباطبائی، تهران: هرمس.

مقالات

افتخارزاده، زهرا (1394) تجربة زیسته زنان در ازدواج زودهنگام، پژوهشنامة مددکاری اجتماعی، دورة 1، شمارة 3، صص108-156.

بصیری، محمدصادق، محمدرضا صرفی و علی تقوی(1393) نقد و تحلیل رئالیسم در ادبیات داستانی ایران، پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت، سال سوم، دورة3، ش1،صص143-162.

جعفری لنگرودی، ملیحه (1391) تفاوت رئالیسم اروپائی با واقع‌گرائی ایرانی، دوفصلنامة تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دورة4، ش14، صص325-354.

رهبر، علی(1382) سیمای زن در پویة تاریخ ایران، مجلة فرهنگ ویژة مطالعات زنان،ش48، صص21-49.

صادقی محسن آباد، هاشم (1393) تاملی در اصول و بنیادهای نظری رئالیسم در ادبیات، مجلة نقدادبی، ش25، صص41-70.

فتوحی رودمعجنی، محمود و هاشم صادقی (1392) شکل گیری رئالیسم در داستان­نویسی ایرانی، جستارهای ادبی، دورة46، ش182، صص1-26.

مرتاضی، مینو(1373)، «زن؛ موانع و مشکلات»، کتاب توسعه، ش7، صص107-115.

واصفی، صبا و حسن ذوالفقاری(1388)، «خشونت علیه زنان در آثار محمود دولت‌آبادی»، مجلة پژوهش زنان، دورة هفتم، ش1، صص67-86.

پایان‌نامه

بایندری، منوچهر(1388) بررسی رمان جای خالی سلوچ، پایان نامة کارشناسی ارشد، شیراز، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.