تحلیل نقش زمان و مکان در جواز و عدم جواز تعدد زوجات از منظر آیات و روایات

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 48، دی 1400، صفحه 549-568   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.679165

نویسندگان

رضا عسگری¹؛ محمود قیوم زاده خالقی^{* 2}؛ عباسعلی حیدری³

¹دانشجوی دکتری رشته الهیات و معارف اسلامی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمین

²استاد تمام، گروه حقوق دانشگاه آزاداسلامی واحد ساوه

³استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

چکیده

پیشرفت مادی بشر و تحولات بنیادی که در نظام اجتماعی بشر روی داده، این ضرورت را ایجاب می‌کند که تحولات و توسعه به مقتضای زمان و مکان در ترازوی فرهنگ صحیح قرار گیرد. به عبارت دیگر؛ هم در روابط انسان با طبیعت و هم در مناسبات اجتماعی انسان‌ها با یکدیگر تحولاتی بنیادی ایجاد شده است. از جمله مواردی که در حیطه حقوق خانواده، توجه و عنایت ویژه‌ای به شرایط و اوضاع و احوال پیرامون آن در احکام اسلامی شده، بحث تعدد زوجات است. به موجب این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی نقش زمان و مکان در جواز و عدم جواز تعدد زوجات از منظر آیات و روایات صورت گرفته، این نتیجه قابل بیان است که؛ در وضع احکام شرعی، لازم است مقتضیات زمان و مکان، مصالح، مفاسد و منافع افراد جامعه مد نظر قرار ‌گیرد. تأثیر زمان و مکان در اجتهاد در راستای تغییر موضوعات احکام‏‎ ‎‏اجتماعی اسلام است و اگر در اثر شرایط و مصلحت، تغییراتی در موضوعات احکام از جمله تعدد زوجات ‎‏ایجاد شد، احکام آن قهراً‏‎ ‎‏عوض می‏‎‎‎‏شود.

کلیدواژه‌ها

زمان؛ مکان؛ ازدواج؛ احکام؛ آیات

مراجع

ابن فارس. 2005ق، المقاییس فی اللغة، بیروت- لبنان: دار الفکر.

انصاری، مرتضی. 1375ش، مکاسب، یک جلدی، چ2، تبریز: اطلاعات.

آل کاشف الغطاء، محمد حسین. 1376ش، تحریر المجلة، قم: فیروزآبادی.

جبعی عاملی، زین الدین(شهید ثانی). 1416ق، مسالک الافهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة.

حکیم، سید محسن. 1408ق، منهاج الصالحین، با حاشیه محمدباقر صدر، نجف: مطبعة الآداب.

حکیم‌ پور‌، محمد. 1378ش، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، تهران: نغمه نواندیش.

حلی، ابن ادریس. 1411ق، السرائر، قم: مؤسسه نشر اسلامی.

حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. 1324ق، مختلف الشیعة، بی جا: بی نا.

خوانساری، احمد. 1364ش، جامع المدارک، ج 4، چ 2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

خوانساری، موسی. 1385ش، منیة الطالب(تقریرات میرزای نائینی)، ج 2، نجف: المطبعة المرتضویة.

خویی، سیدابوالقاسم.1410ق، منهاج‌ الصالحین، ج ٢، قم: مدینة العلم.

روحانی، سید محمد صادق.1370ش، فقه الصادق، ج٢٢، قم: بی نا.

شب خیز، محمدرضا. 1392ش، اصول فقه دانشگاهی، چاپ چهارم، تهران: کتاب آوا.

صالح، صبحی. 1982ق، معالم الشریعة الاسلامیة، بیروت: دار العلم للملایین.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم. 1409ق، عروة الوثقی، بیروت: مؤسسة الاعلمی.

طباطبایی حکیم، سیدمحسن. 1409ق، منهاج الصـالحین، ج ٢، نجف: مطبعة الآداب.

طباطبایی یزدی، محمد‌ کاظم. 1342ق، عروة الوثقی، نجف: مطبعة الآداب.

طوسی، ابوجعفر. النهایة، قم: قدس.

طوسی، حسن. 1387ش، المسبوط فی فقه الإمامیة، تحقیق محمد باقر بهبودی، قم: المکتبة المرتضویة.

علامه حلی، حسن بن یوسف. 1383ش، شرح تجرید، قم: مؤسسه امام صادق(ع).

علامه، سید مهدی. 1375ش، شروط باطل وتأثیر آن در عقود، بی جا: مانی.

مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الأنوار، ج6، بیروت: مؤسسة الوفاء.

محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن. 1403ق، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، چاپ سوم، بیروت: مؤسسة الوفاء.

محقق کرکی. 1411ق، جامع المقاصد، ج 13، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.

مطهری، مرتضی. 1380ش، اسلام و مقتضیات زمان، ج2، تهران: صدرا.

مطهری، مرتضی. 1368ش، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ هشتم، تهران: صدرا.

موسوی خمینی، سید روح الله. 1387ش، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

موسوی خمینی، سید روح الله. 1389ش، صحیفه امام، ج20، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

موسوی خمینی، سید روح الله. 1389ش، صحیفه نور، ج21، قم: نشر دار العلم.

موسوی بجنوردی، سید میرزا حسن. 1371ش، القواعد الفقهیة، ج 3، چ2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

موسوی خمینی، سید روح الله. 1363ش، کتاب البیع، ج٥، قم: انتشارات‌ اسماعیلیان.

مهریزی، مهدی. 1385ش، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی فرهنگی.

میرزای قمی، ابوالقاسم. 1371ش، جامع الشتات، ج3، تهران: سازمان انتشارات کیهان.

نجفی، محمدحسن. 1410ق، جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

نراقی، ملا احمد. 1407ق، عوائد الأیام، چ3، قم: بصیرتی.

نوری طبرسی، میرزا حسین. 1408ق، مستدرک الوسائل، ج13، بیروت: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.

 

مقالات

رفیعی‌، محمدتقی. 1386ش، «بررسی جامعه شناختی‌ حقوقی‌ تک همسری در ایرانی»، فصلنامه مطالعات زنان، سال پنجم.

صانعی، مهدی. 1374ش، «زمینه‌های ثابت و متغیر در اسلام»، نشریه بصائر، سال دوم، شماره 13.

موسوی بجنوردی، سیدمحمد. 1373ش، «شرط ترک ازدواج مجدد در ضمن عقد نکاح»، مجله حقوقی و قضایی دادگستری.